«Τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ’ αυτό μένειν», που σημαίνει, όλα είναι ρευστά και τίποτα δεν μένει το ίδιο. Η φράση αυτή ανήκει στον Ηράκλειτο, τον φιλόσοφο της κλασικής αρχαιότητας. Η διαρκής κίνηση και μεταβολή αποτελεί το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της πραγματικότητας, όμως, σήμερα τα πάντα ρει… κατά κόρον με βία και παράδοξα κοινωνικά φαινόμενα, προκαλώντας την ανησυχία όλων μας.. Κλιματική αλλαγή με καιρικά φαινόμενα αλλόκοτα, πανδημία και ιοί εναλλασσόμενοι, πόλεμοι ανά τον κόσμο, φαινόμενα πρωτόγνωρα έντονα, όπως και η βία ανάμεσα στους ανθρώπους από την παιδική, μάλιστα, ηλικία. Η βία αυτή έχει ξεπεράσει κάθε όριο στην έκφραση του φαινομένου αλλά και στην αλματώδη αύξηση των επεισοδίων.
Είναι γεγονός ότι η πανδημία άλλαξε τη σχέση των ανθρώπων μεταξύ τους, τους απομόνωσε, τους καθήλωσε στα σπίτια τους. Η μανία για το κινητό τηλέφωνο και την συχνά αποχαυνωμένη αναζήτηση στο ίντερνετ και η επί ώρες ενασχόληση με τα ποικίλα διαδικτυακά παιχνίδια έφθασαν στην κορύφωσή τους. Αποξενώθηκαν οι άνθρωποι, χάθηκε η συνομιλία, η παρέα, η ανταλλαγή σκέψεων, που ηρεμούν την ψυχή, και έτσι, άλλοι γνώρισαν την κατάθλιψη, και σε άλλους ξύπνησαν βίαια αισθήματα.
Πρόσφατα διάβασα άρθρο του ομ. καθηγητή της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης Ι. Ε. Πυργιωτάκη για τη βία, όπου ανέφερε τον μύθο του ελέφαντα στη χώρα των τυφλών σοφών, που αξίζει, πιστεύω να επαναλάβω, γιατί βοηθά στην αντίληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου της βίας με τον πιο παραστατικό και καταληπτό τρόπο. Ο μύθος περιγράφει την σκηνή, που διαδραματίζεται, όταν φθάνει στη χώρα ένας ελέφαντας. Ο βασιλιάς, λοιπόν, κάλεσε τους έξι σοφούς να τους ρωτήσει τι είναι αυτό το άγνωστο και περίεργο ζώο. Οι έξι σοφοί ήταν όλοι τους τυφλοί. Σταμάτησαν, λοιπόν, και οι έξι γύρω από το ζώο και άρχισαν να το ψηλαφούν. Ο ένας ψηλάφησε την κοιλιά του και είπε, ότι ήταν ένας τεράστιος τριχωτός τοίχος. Ο άλλος αγκάλιασε το πόδι του ελέφαντα και είπε: Μα είναι ξεκάθαρο, αυτό είναι ο χοντρός κορμός ενός μεγάλου δένδρου. Ο τρίτος άρπαξε την προβοσκίδα και την πέταξε έντρομος, λέγοντας ότι αυτό ήταν ένα τεράστιο φίδι. Ο τέταρτος χάιδεψε το αυτί του ελέφαντα και αποφάνθηκε ότι αυτό ήταν ένα χνουδωτό μαγικό χαλί, ενώ αυτός που έτυχε να πιάσει τον χαυλιόδοντα αναφώνησε τι ωραίο ακόντιο! Τέλος, ο έκτος, που έπιασε την ουρά, είπε ότι αυτό ήταν ένα χοντρό και δυνατό σκοινί! Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της εξέτασης των σοφών, που έβλεπαν τα πράγματα μεμονωμένα και όχι συνολικά. Ετσι βλέπει και η σύγχρονη κοινωνία την βία μεμονωμένα, όχι συνολικά και υπό τις συνθήκες, που λειτουργεί κάθε φορά. Η βία είναι μία και ενιαία σε όλες τις περιπτώσεις: στην οικογένεια, στο σχολείο, στα γήπεδα, αλλά και στην κοινωνία των ζώων. Αξιοσημείωτο, εξάλλου, είναι ότι εξακολουθούμε να στρέφουμε την προσοχή μας στο αποτέλεσμα της βίας και όχι στα αίτια που την προκαλούν, προκειμένου να εντείνουμε την προσπάθειά μας για την εξάλειψή τους.
Η βίαιη ανθρώπινη αντίδραση γίνεται ακόμη πιο τραγική, εφιαλτική, θα έλεγα, όταν προέρχεται από παιδιά σχολικής ηλικίας. Και όλοι γνωρίζουμε ότι η παιδεία του ανθρώπου αρχίζει και θεμελιώνεται στη σχολική ηλικία. Θα επιχειρήσω, λοιπόν, να εκθέσω μερικές σκέψεις, που θα μπορούσαν ίσως να προβληματίσουν τους ειδικούς στην πολιτεία για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας, του γνωστού «μπούλιγκ» με την αγγλική λέξη, που συνήθως προτιμάται στην Ελλάδα εξαιτίας… της πτωχής της γλώσσας ! Το φαινόμενο, βέβαια, δεν είναι μόνον ελληνικό, αλλά πλήττει παγκόσμια, καθώς κοινή βασική αιτία είναι η παγκοσμιοποίηση και η στροφή της πολιτικής στις υλιστικές αξίες και την περιφρόνηση των ανθρωπιστικών.
Η ελληνική πολιτεία προσπαθεί να αντιμετωπίσει άμεσα το φαινόμενο της βίας στα σχολεία με την τιμωρία και ανάλογες νομοθετικές ρυθμίσεις. Ομως, όπως είπε ο μεγάλος Αθηναίος ποιητής Μένανδρος: « Οπου βία πάρεστι, ουδεν ισχύει νόμος». Η αιτία επομένως της βίας πρέπει να χτυπηθεί προκειμένου να μη προκύψει το άθλιο αποτέλεσμα. Οταν αυτή παραμένει, ο νόμος γίνεται ανίσχυρος και αναποτελεσματικός.
Η παιδεία των νέων πρέπει να στηρίζεται σε ανθρωπιστικές αρχές, τις μόνες ικανές να διαμορφώσουν την προσωπικότητα και τα ιδεώδη τους. Η παραμονή επί ώρες των μαθητών στο κινητό τηλέφωνο ή το διαδίκτυο με παραστάσεις συχνά απαράδεκτες και επικίνδυνες για την ηλικία τους, πρέπει να περιφρουρείται συστηματικά. Απαραίτητο, εξάλλου, είναι να προβλέπονται στα σχολεία ψυχολόγοι / συμβουλάτορες για τους μαθητές, ίσως και η επαναφορά της παλαιάς Σχολής Γονέων θα μπορούσε να συμβάλει στην προσπάθεια. Στην εποχή μας, μάλιστα, με τις οδυνηρές συνθήκες διαβίωσης που δεν επιτρέπουν στους γονείς να διαθέσουν τον απαιτούμενο χρόνο για τα παιδιά τους, ο ψυχολόγος, που θα καλύψει, κατά το δυνατόν, το κενό αυτό στο σχολείο, θα βοηθήσει ουσιαστικά τους νέους στην πορεία τους.
Σήμερα στα σχολεία πρωταρχικός στόχος είναι η άσκηση των δεξιοτήτων των μαθητών προκειμένου να γίνουν αποτελεσματικοί και ικανοί να αντιμετωπίσουν την κοινωνία. Και όταν ο ίδιοι δεν θα επαρκούν, θα μπορούν να αντικατασταθούν από τα… υπεράνθρωπα ρομπότ, και όταν η νοημοσύνη τους δεν επαρκεί, έρχεται η τεχνητή νοημοσύνη να καλύψει το κενό.
Ουδείς αγνοεί την πρόοδο, όμως για να την επιτύχουμε πρέπει πρώτα να εξασφαλίσουμε την καλλιέργεια της ψυχής. Τότε και μόνον τότε θα μπορούν οι νέοι ακίνδυνα να απολαμβάνουν τα αγαθά της προόδου της Τεχνολογίας. Εχω επανειλημμένα γράψει ότι οδεύουμε συνεχώς με την Τεχνοκρατία σε βάρος των ανθρωπιστικών αξιών. Η ηθική, η εντιμότητα, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη θεωρούνται σήμερα ξεπερασμένες αξίες, και ουτοπικά μοιάζουν αυτά που γράφω… ευτυχώς, όμως, δεν είμαι η μόνη. Ας ελπίσουμε, λοιπόν, ότι θα εισακουστούμε, πριν να είναι αργά!
Η κυρία Στέλλα Πριόβολου είναι ομότιμη καθηγήτρια, πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ, κοσμήτορας Δημοτικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Αγίας Παρασκευής.
