Καλημέρα από τη Μέση Ανατολή. Την περιοχή του πλανήτη όπου κάποιοι πείθουν ακόμα τα ακροατήριά τους πως «αν ο ένας σφάξει τον άλλο, τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα». Την περιοχή που δείχνει να απωθεί την κοινή ανθρώπινη γνώση, πως «η βία γεννάει το μίσος και το μίσος γεννάει τη βία», και συνεχίζει την ματωμένη της περιδίνηση σε ένα φαύλο κύκλο, που όχι μόνο δεν λέει να κλείσει μετά από σχεδόν 80 χρόνια, αλλά γίνεται ακόμα χειρότερος και πιο εφιαλτικός. Με μεγαλύτερο μίσος και περισσότερη βία.
Αμφέβαλε κανείς, έστω για μια στιγμή, ότι οι πρωτοφανείς θηριωδίες της Χαμάς θα προκαλούσαν την άμεση, και επίσης πρωτοφανή σε αγριότητα, αντίδραση του Ισραήλ; Αμφιβάλει κανείς σήμερα ότι ακόμα και οι πλέον μετριοπαθείς Ισραηλινοί θα σκληρύνουν στο εξής τη στάση τους απέναντι στην κοινότητα των Παλαιστινίων; Αμφιβάλει κανείς ότι το γενικευμένο μίσος που γεννήθηκε πριν από έξι μήνες στην Ισραηλινή κοινωνία είναι «βούτυρο στο ψωμί» των ακροδεξιών και άλλοθι για περισσότερη βία; Κατά ποιο τρόπο, λοιπόν, ωφελήθηκε η Παλαιστινιακή κοινότητα από τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου;
Και από την αντίθετη οπτική γωνία: Υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η διαρκής και βίαιη επέκταση των εποικισμών στη Δυτική Όχθη και ο αποκλεισμός της Γάζας (ειδικά τον τελευταίο καιρό με την συγκυβέρνηση Νετανιάχου – Ακροδεξιών – Εποίκων) φούντωσαν το μίσος στις τάξεις των Παλαιστινίων και πυροδότησαν τις επιθέσεις του Οκτωβρίου;
Αμφιβάλει κανείς ότι με την ισοπέδωση της Γάζας, το μίσος που καλλιεργείται σήμερα στις επόμενες γενιές Παλαιστινίων, θα είναι ίσως μεγαλύτερο κι από αυτό που γεννήθηκε στη Νάκμπα του 1948; Αμφιβάλει κανείς ότι αυτό είναι «βούτυρο στο ψωμί» των ακραίων της Παλαιστίνης; Πώς η βία ως λύση ωφέλησε διαχρονικά τους Ισραηλινούς, όταν η κατάσταση σήμερα είναι χειρότερη από ποτέ;
Όχι, αδέλφια. Σφάζοντας ο ένας τον άλλο, ο κόσμος δεν γίνεται καλύτερος. Γίνεται πολύ χειρότερος. Οι νέες γενιές καταδικάζονται να ζήσουν τις επόμενες δεκαετίες μέσα σε ένα χάος μίσους και βίας. Και, ως νέος πατέρας, δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτα πιο χυδαίο και άθλιο όσο το να κληροδοτήσω και να επιβάλλω με τις πράξεις μου μια τέτοια ζοφερή πραγματικότητα στα παιδιά μου και στα παιδιά των άλλων.
Οι δύο πλευρές πρέπει να εγκαταλείψουν άμεσα και αμοιβαία τις βίαιες, μαξιμαλιστικές και κυρίως αποτυχημένες πολιτικές τους, που οδήγησαν σε εκατόμβες νεκρών επί οκτώ δεκαετίες, και να αναζητήσουν επιτέλους τρόπους ειρηνικής συνύπαρξης, γιατί αλλιώς τα πράγματα θα γίνουν ακόμα χειρότερα. Όπως γράφω εδώ και πολλά χρόνια (εικοσιεπτά ως τακτικός επισκέπτης της περιοχής και τα τελευταία επτά ως μόνιμος κάτοικός της), πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι, το απολύτως αυτονόητο και προφανές: Τα εννέα εκατομμύρια Ισραηλινών δεν πρόκειται να φύγουν, ούτε να μετακομίσουν, ούτε και μια μέρα θα εξαφανιστούν. Το ίδιο ισχύει και για τα οκτώ εκατομμύρια Παλαιστινίων: Δεν πρόκειται να πάνε πουθενά, δεν θα εξαφανιστούν ούτε κι αυτοί και δεν μπορείς να τους αγνοήσεις.
Και στ’ αλήθεια, ποια ακριβώς είναι η αντιπρόταση απέναντι στην αδήριτη ανάγκη συνύπαρξης των δύο λαών; Για τι ακριβώς μιλάμε; Να εξοντωθούν 9 εκατομμύρια Ισραηλινών ή, αντίστροφα, 8 εκατομμύρια Παλαιστινίων; Να προσφυγοποιηθούν μαζικά οι μεν ή οι δε; Ποιος, εκτός των φανατικών, μπορεί να υποστηρίξει στα σοβαρά τέτοιες ναζιστικής λογικής «συλλογικές ευθύνες» και «τελικές λύσεις»; Και ποιος, ακόμα κι από τους σανοφάγους φανατικούς, δεν κατανοεί ότι είναι ακόμα και πρακτικά αδύνατον; Ότι αυτό δεν θα γίνει ποτέ, ότι ανήκει μόνο στη σφαίρα της νοσηρής φαντασίας των φανατικών ηλιθίων. Οι δύο αυτοί λαοί υπήρχαν, υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Είναι καταδικασμένοι να ζουν δίπλα – δίπλα για πάντα. Τελεία και παύλα. Συνεπώς, πρέπει να βρεθεί μια ισορροπία.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Στην παρούσα φάση φαίνεται εντελώς αδιανόητο, ειδικά από την οπτική γωνία των δύο πλευρών, όταν το μίσος και η οργή ξεχειλίζουν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Κι όμως, δεν υπάρχει καμία άλλη εναλλακτική.
Το Ισραήλ δεν μπορεί να προσαρτήσει, ούτε και να παραμείνει με τον στρατό του στη Γάζα για πολύ καιρό, κινδυνεύοντας να οδηγηθεί σε Βιετναμοποίηση. Το διεθνές πολιτικό κόστος, αλλά και το υψηλό κόστος σε ζωές και πόρους θα είναι αβάσταχτο.
Η Χαμάς δεν μπορεί να επιστρέψει στην εξουσία και να συνεχίσει να μάχεται το Ισραήλ, γιατί κανείς δεν πρόκειται να επενδύσει στην ανοικοδόμηση της ισοπεδωμένης Γάζας, αν πρώτα δεν εξασφαλιστεί μια μακρόπνοη εκεχειρία χωρίς τούνελ, ρουκέτες, τζιχάντ και ισραηλινούς βομβαρδισμούς κάθε τρις και λίγο.
Όλα δείχνουν ότι το κενό εξουσίας θα καλυφθεί, ελλείψει άλλων επιλογών, από μετριοπαθείς Παλαιστινίους της Δυτικής Όχθης. Ταυτόχρονα, διαφαίνεται ο σχηματισμός μιας πολυεθνικής δύναμης συναποτελούμενης από Ευρωπαϊκές και Αραβικές χώρες, η οποία θα κληθεί να εγγυηθεί αμφίπλευρα, με την παρουσία της, την ανεξαρτησία και ευημερία των Παλαιστινίων από την μια μεριά, και την ασφάλεια των Ισραηλινών από την άλλη. Η Ελλάδα, η Τουρκία και άλλες δυνάμεις της περιοχής θα μπορούσαν και οφείλουν να συμβάλουν καθοριστικά σ’ αυτό.
Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται κάπως μακρινά, μέσα στην ένταση των ημερών, όμως είναι ουσιαστικά η κατεύθυνση στην οποία οδηγούνται αναγκαστικά τα πράγματα, μέσα από μια σκληρό μεσανατολίτικο παζάρι που έχει ήδη αρχίσει, με μεσολαβητές τις ΗΠΑ, την Αίγυπτο, το Κατάρ και άλλες χώρες της περιοχής. Ο δρόμος για την επίτευξη της εκεχειρίας και της ανταλλαγής αιχμαλώτων, σε πρώτη φάση, θα είναι μακρύς και δύσκολος, όμως είναι μονόδρομος και για τις δύο πλευρές. Η απειλούμενη κλιμάκωση με το Ιράν δείχνει σ’ αυτή τη φάση να αποφεύγεται, καθώς όπως εκτιμάται η Τεχεράνη θέλει μεν να προβάλλει ως η ηγέτιδα δύναμη στον αντι-Ισραηλινό άξονα, αλλά όχι και να ξεκινήσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο απέναντι στη Δύση.
Αντίστροφα, το Ισραήλ είναι ξεκάθαρο ότι, με τόσα ανοικτά μέτωπα, δεν θέλει να ξεκινήσει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με το Ιράν και μάλιστα χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ (όπως έκανε σαφές ο πρόεδρος Μπάιντεν, που δεν επιθυμεί γενική ανάφλεξη – και μάλιστα σε εκλογική χρονιά).
Θα προχωρήσουν οι δύο πλευρές σε συμβιβασμό για την ειρήνη; Δεν θα είναι εύκολο. Ένας από τους βασικούς, σκληρούς κανόνες επιβίωσης στην επί αιώνες ταραγμένη Μέση Ανατολή, είναι πως «όταν εσύ κάνεις ένα βήμα πίσω, ο αντίπαλος σου κάνει δύο βήματα μπροστά». Ή, με άλλα λόγια, η καλοσύνη εκλαμβάνεται ως αδυναμία. Στ’ αυτιά των Ισραηλινών αντηχεί και πάλι η ρήση της ιστορικής πρωθυπουργού, Γκόλντα Μεΐρ, πριν από μισό αιώνα: «Αν οι Παλαιστίνιοι καταθέσουν τα όπλα, την άλλη μέρα δεν θα υπάρχει βία. Αν οι Ισραηλινοί καταθέσουν τα όπλα, την άλλη μέρα δεν θα υπάρχει Ισραήλ». Μένει να αποδειχθεί το αντίθετο.
Ο Αχιλλέας Πεκλάρης είναι δημοσιογράφος. Ζει και εργάζεται στο Ισραήλ.
