Πριν από λίγες ημέρες απεβίωσε στο Παρίσι ο Πιέτρο Πούτσι, ένας διαπρεπής κλασικός φιλόλογος, που δίδαξε αρχαία ελληνική λογοτεχνία για μισό περίπου αιώνα στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ των ΗΠΑ. Με την απώλεια του Πιέτρο Πούτσι η κλασική φιλολογία χάνει έναν εμπνευσμένο μελετητή της Αρχαίας Ελλάδας και η σύγχρονη Ελλάδα έναν από τους πιο πιστούς φίλους της.
Ο Πούτσι γεννήθηκε στη Μόδενα της Ιταλίας στις 27 Νοεμβρίου του 1927. Εμαθε αρχαία ελληνικά και λατινικά στο Liceo Classico Muratori και σπούδασε κλασική φιλολογία στην περίφημη Scuola Normale Superiore στην Πίζα και έπειτα στη Φλωρεντία με τον διάσημο ελληνιστή Τζόρτζιο Πασκουάλι. Αρχισε την πανεπιστημιακή του σταδιοδρομία στη Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας αλλά μετά τον θάνατο του Πασκουάλι αποφάσισε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του στη Βόρεια Αμερική. Αρχικά δίδαξε στα Πανεπιστήμια της Οτάβας του Καναδά και Κάνσας των ΗΠΑ, και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ των ΗΠΑ ως Goldwin Smith Professor of Classics.
H ερευνητική συνεισφορά του στην κλασική φιλολογία περιλαμβάνει τον λεπτομερή φιλολογικό σχολιασμό και υπομνηματισμένη έκδοση κειμένων, την αρχαία ελληνική μετρική, την κριτική του κειμένoυ και την ερμηνευτική ανάλυση. Συνδυάζοντας τη στέρεα φιλολογική κατάρτιση που του έδωσαν οι εξαιρετικές του σπουδές στην Ιταλία με σύγχρονες ερμηνευτικές μεθόδους, όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τη σχολή του Παρισιού (με εμβληματικές μορφές [Βερνάν, Βιντάλ-Νακέ, Σβένμπρο, Λορό] της οποίας είχε και προσωπικές σχέσεις), τη σχολή της Λιλ (Μπολάκ, Ρουσό, Ζιντέ ντε λα Κομπ, Μπλεζ) και (στην περίπτωση του αρχαϊκού έπους) από την αμερικανική κλασική φιλολογία (Πάρι, Λορντ, Σίγκαλ, Ναζ) ο Πούτσι αποδύθηκε σε μια συστηματική προσπάθεια να φωτίσει, με σεβασμό στο κείμενο αλλά παράλληλα και με διεισδυτική και κριτική ματιά, τις υποκείμενες συνιστώσες της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας.
Πάντα ανοιχτός σε άλλες επιστήμες, ο Πούτσι αξιοποίησε σε αρκετές μελέτες του την κριτική προσέγγιση διανοητών όπως οι Πολ ντε Μαν, Ντεριντά, και Λακάν διευρύνοντας το ερμηνευτικό άνυσμα της κλασικής φιλολογικής ανάλυσης και μπολιάζοντάς τη με τον σπόρο της φιλοσοφίας, της κοινωνιολογίας και της ψυχανάλυσης. Ο Ομηρος (Odysseus Polutropos 1987, The Song of the Sirens 1997, La fame di Ulisse 2008, The Iliad: the poem of Zeus 2018), ο Ησίοδος (Hesiod and the Language of Poetry 1977, Inno alle Muse: Esiodo, Teogonia 1-115, 2007), ο Σοφοκλής (Oedipus and the Fabrication of the Father 1992, Sofocle: Filottete 2003), ο Ευριπίδης (The Violence of Pity in Euripides’ Medea 1980, Euripides’ Revolution under Cover, 2016), ο Πλάτωνας (Platone: Simposio, Fedro, Alcibiade I-II, Teage, Ipparco, Carmide, Lachete, Liside 1966, Platone: Fedro 1998) και ο Ξενοφώντας (Xenophon: Socrates’ Defense 2002) ήταν οι αγαπημένοι του συγγραφείς, στη μελέτη των οποίων αφιέρωσε βιβλία και άρθρα.
H αναγνώριση της συμβολής του στην κλασική φιλολογία υπήρξε ευρύτατη: επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια της Καλιφόρνιας, Φλωρεντίας, Πρίνστον, Διευθυντής της École des hautes études en sciences sociales στο Παρίσι, υπότροφος των Center for Hellenic Studies, Guggenheim Memorial Foundation, National Endowment of the Humanities, της Αμερικανικής Ακαδημίας στη Ρώμη.
Ο Πούτσι υπήρξε εμπνευσμένος δάσκαλος: συνδύαζε τη φιλολογική αυστηρότητα με το κριτικό βλέμμα στα κείμενα με τρόπο εντυπωσιακό, θέτοντας πάντοτε στο προσκήνιο της διδακτικής του μεθόδου τους φοιτητές του. Πίστευε ότι η διάκριση μεταξύ διδασκαλίας και έρευνας είναι εν πολλοίς πλαστή και ότι η πραγματική διδασκαλία είναι άρρηκτα δεμένη με την έρευνα και η έρευνα με τη διδασκαλία. Καλός δάσκαλος δεν μπορεί να είναι όποιος έχει εγκαταλείψει την έρευνα, όπως καλός ερευνητής δεν μπορεί να είναι όποιος δεν δοκιμάζει την απήχηση της έρευνάς του στο πιο ειλικρινές ακροατήριο, τους ίδιους του τους φοιτητές. Για αυτόν τον σκοπό ίδρυσε το 1989 μαζί με τους Φιλίπ Ρουσό (Πανεπιστήμιο της Λιλ) και Γκρεγκ Ναζ (Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ) τα σεμινάρια Corhali (Cornell-Harvard-Lille / αργότερα προστέθηκαν και τα πανεπιστήμια του Πρίνστον και της Λοζάνης), στα οποία ώριμοι ερευνητές και μεταπτυχιακοί φοιτητές παρουσιάζουν τη δουλειά τους στο πλαίσιο μιας ετήσιας συνάντησης ερευνητικού χαρακτήρα.
Η επίδραση που άσκησε ο Πούτσι στους μαθητές του, πολλοί από αυτούς είναι σήμερα γνωστοί καθηγητές κλασικής φιλολογίας σε πανεπιστήμια της Αμερικής και της Ευρώπης, υπήρξε καθοριστική. Με το παράδειγμά του, τη βαθιά γνώση της αρχαιότητας, την αγάπη του για την Ελλάδα, την ισορροπημένη και φιλοσοφημένη θεώρηση του κόσμου, καθώς επίσης με το υπέροχο ιταλικό ταμπεραμέντο του συνέχισε να διδάσκει όσους ήταν κοντά του μέχρι το τέλος.
Με την απώλειά του οι μαθητές του χάνουν έναν υπέροχο δάσκαλο και φίλο, και η κλασική φιλολογία έναν από τους τελευταίους μεγάλους φιλολόγους μιας γενιάς που συνδύαζε τη σοφία με τη γενναιοδωρία και την αριστοκρατική θεώρηση της πνευματικής ζωής με τη δημοκρατική και ισότιμη αντιμετώπιση του άλλου.
Ο κύριος Χρήστος Κ. Τσαγγάλης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
