Παιδιά, έφηβες ή ενήλικες, από την Ελλάδα ως τη Ρουμανία, από τις τρύπες του Βουκουρεστίου ως τις γιορτές της Άνοιξης στη Θράκη, οι γυναίκες στις προσωπογραφίες που αντικρίζουμε πλησιάζοντας την Περίμετρο του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος, διεκδικούν τον δικό τους χώρο προερχόμενες από την ελληνική ύπαιθρο και τα υποβαθμισμένα περιβάλλοντα των πόλεων.
Είναι γυναίκες μεταξύ άλλων από κοινότητες Ρομά και Πομάκων, κι έχουν παιδικότητα, ενθουσιασμό, πείσμα, δύναμη, ευγένεια, εργατικότητα, όπως χαρακτηριστικά περιγράφει η φωτογράφος Πέπη Λουλακάκη απαθανατίζοντάς αυτές στη διάρκεια σχεδόν 20 ετών. Τώρα τα μικρά και μεγάλα αυτά κορίτσια έρχονται κοντά μας, μέσα από 48 πορτρέτα τα οποία εκτίθενται στον φυσικό χώρο του ΚΠΙΣΝ, στην έκθεση Πορτρέτα Γυναικών.
Γέννημα θρέμμα της Πλάκας και του Θησείου, της γειτονιάς του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, η Πέπη Λουλακάκη ξεκίνησε από μικρή να εργάζεται ως ανεξάρτητη φωτογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχει φωτογραφίσει κοινωνικά και πολιτικά θέματα στην Ευρώπη, την Ανατολή και τα Βαλκάνια και έχει δημιουργήσει τα πορτραίτα επιδραστικών προσωπικοτήτων, καλλιτεχνών και επιστημόνων.
«Με ενδιέφεραν οι τόποι που συμπεριλάμβαναν κυρίως μη προνομιούχα περιβάλλοντα. Με απασχολούσε εξαρχής η θέση των παιδιών και των γυναικών σε πιο κλειστές κοινωνίες», λέει στο ΒΗΜΑ η δημιουργός, σημειώνοντας πικρά για την ελληνική επικαιρότητα, «Η στιγμή που παρουσιάζω αυτήν την έκθεση είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Ήταν ανατριχιαστικό για μένα προσωπικά να στήνω τα έργα στο ΚΠΙΣΝ, ενώ μια ακόμη γυναικοκτονία συνέβη…».
WOW Athens 2024_Έκθεση Π. Λουλακάκη @Πελαγία Καρανικόλα
Η έκθεση της Πέπης Λουλακάκη εγκαινιάστηκε στο πλαίσιο του φεστιβάλ για θέματα έμφυλης ισότητας WOW Athens 2024 που ολοκληρώθηκε με επιτυχία, έχοντας πραγματοποιήσει από τις τις 6 έως τις 8 Απριλίου 2024, ένα εντυπωσιακό πρόγραμμα με τη συμμετοχή 5.400 ατόμων. Το WOW Marketplace, την «καρδιά» του φεστιβάλ στην Αγορά του ΚΠΙΣΝ, επισκέφτηκαν περισσότεροι από 15.700 άνθρωποι.
Για τις γυναίκες και τα κορίτσια που σημάδεψαν τις διαδρομές της στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και τις ιστορίες που ανακάλυψε, η έμπειρη φωτογράφος μοιράζεται στο ΒΗΜΑ ορισμένους σταθμούς ζωής με πολύτιμα μαθήματα. «Δεν θα μπορούσα ως γυναίκα φωτογράφος να μένω αμέτοχη ούτε στον κοινωνικό αποκλεισμό, ούτε στην έμφυλη βία και την παιδική κακοποίηση. Πρόκειται για ζητήματα που αφορούν όλους μας ανεξάρτητα από την κοινωνική μας θέση αφού συναντούμε τις συνέπειες τους παντού στην καθημερινότητά μας, από την αύξηση του εκφοβισμού στα σχολεία, την αύξηση των ψυχολογικών διαταραχών, τις ανισότητες στο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον.», τονίζει η ίδια.
«Το πατρικό μου είναι στις ρίζες της Ακρόπολης. Εκεί έπαιζα, έσκαβα το χώμα μέχρι και θραύσματα από κυβεία που είναι τα αρχαία ζάρια έβρισκα».
Μεγαλώσατε στην Πλάκα, στο κέντρο της Αθήνας, σε μια πλευρά της πόλης που διαφυλάττει την ιστορική της φυσιογνωμία αλλά και ένα μέρος από το κάλλος της αρχαίας πόλης. Σας επηρέασε αυτό στο να γίνετε φωτογράφος; Ποιοι παράγοντες σας ώθησαν στη φωτογραφία;
Το περιβάλλον που μεγάλωσα είχε τεράστια επίδραση πάνω μου. Το πατρικό μου είναι στις ρίζες της Ακρόπολης. Εκεί έπαιζα, έσκαβα το χώμα μέχρι και θραύσματα από κυβεία που είναι τα αρχαία ζάρια έβρισκα. Άρχισα να φαντάζομαι πως ζούσαν οι αρχαίοι και πώς να έπαιζαν τα παιδιά σε αυτά τα μέρη πριν από μένα. Διάβαζα όλο και περισσότερο σχετικά με την ιστορία. Ήθελα να μπορώ να βρω ένα τρόπο να κρατάω ζωντανό τον χρόνο και όταν ανακάλυψα την φωτογραφία στις τελευταίες τάξεις του σχολείου ήμουν εξαιρετικά χαρούμενη γιατί θα μπορούσα αυτό να το κάνω πραγματικότητα.
WOW Athens 2024_Έκθεση Φωτογραφίας Πορτραίτα Γυναικών_Ρομά στο Δροσερό©Πέπη Λουλακάκη
Ποιους φωτογράφους ξεχωρίζετε, οι οποίοι έχουν επηρεάσει τη δική σας πορεία;
Ανακαλύπτω όλο και περισσότερους φωτογράφους που μου αρέσουν όπως η εξαιρετική Dana Kyndrova από την Πράγα. Αρχικά ήταν ο Bruce Davidson που με επηρέασε πολύ μαζί με τον Jacques Henri Lartigue και την Julia Margaret Cameron. Αυτό που διέκρινα ήταν ότι φωτογράφιζαν την εποχή τους, την απλή καθημερινότητά τους, την απεικόνιζαν με τον πιο ζωντανό τρόπο και έγραφαν ιστορία.
WOW Athens 2024_Έκθεση Φωτογραφίας Πορτραίτα Γυναικών_ Λήμνος, 2000©Πέπη Λουλακάκη
Τι περιλαμβάνει η έκθεση που θα δει ο επισκέπτης στην Περίμετρο του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος;
Η έκθεση μου αποτελείται από 48 φωτογραφικά έργα με πορτραίτα γυναικών και κοριτσιών και προέρχονται από ένα σώμα δουλειάς κυρίως αποστολών που έχω δουλέψει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και το εξωτερικό αλλά και από πιο προσωπικές δουλειές και καλύπτουν το διάστημα από το 1992-2020.
«Η κοινωνία μας έχει ακόμα πολλά θέματα να αντιμετωπίσει για να υλοποιηθεί η έμφυλη ισότητα».
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για τα πορτρέτα των γυναικών; Πώς επιλέξατε τους τόπους που θα κινηθείτε και τι ήταν αυτό που σας κινητοποίησε αρχικά;
Με ενδιέφεραν οι τόποι που συμπεριλάμβαναν κυρίως μη προνομιούχα περιβάλλοντα. Με απασχολούσε εξαρχής η θέση των παιδιών και των γυναικών σε πιο κλειστές κοινωνίες. Ήθελα να μάθω πως ζουν, ποια είναι τα προβλήματα που τις απασχολούν, πως και που διοχετεύουν τον δυναμισμό τους, και τι είναι αυτό που τις κινεί.
Όπου και να πήγαινα, με ό,τι θέμα καταπιανόμουν πάντα είχα στο νου μου να διερευνήσω τη θέση των παιδιών και των γυναικών, ένα ζήτημα που φυσικά ως γυναίκα φωτογράφου σε ένα ανδροκρατούμενο επάγγελμα, με απασχολούσε. Άλλωστε η κοινωνία μας έχει ακόμα πολλά θέματα να αντιμετωπίσει για να υλοποιηθεί η έμφυλη ισότητα.
WOW Athens 2024_Έκθεση Φωτογραφίας Πορτραίτα Γυναικών_Ξάνθη, 2009 ©Πέπη Λουλακάκη
Πόσο συνεργάσιμες ήταν οι γυναίκες που φωτογραφίσατε; Συναντήσατε δυσκολίες και πώς αυτές ξεπεράστηκαν;
Θυμάμαι ένα συγκεκριμένο μέρος που δεν υπήρχε τουρισμός, ούτε γνώριζαν ότι είμαι φωτογράφος και άκουγα τις πόρτες να κλείνουν και τις γυναίκες να με κοιτούν πίσω από τις κουρτίνες με περιέργεια. Χρειάστηκε να πηγαίνω για μεγάλα χρονικά διαστήματα, χωρίς φωτογραφική μηχανή ώστε να γνωριστώ με τους ανθρώπους άντρες και γυναίκες και να κερδίσω την εμπιστοσύνη τους. Όταν πια γνωριζόμασταν και τους εξηγούσα τι θέλω να κάνω, οι πόρτες τους άνοιγαν διάπλατα και η φιλοξενία τους ήταν η πιο θερμή.
«Ήταν πολύ συγκινητικό για μένα όταν συνάντησα ένα κορίτσι Ρομά που φωτογράφιζα συχνά όταν ήταν μικρή στην Αθήνα και την συνάντησα μετά από 15 χρόνια στην Ξάνθη».
Κάθε φωτογραφία κρύβει και μια ιστορία. Ποιες από αυτές τις ιστορίες μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας στο οδοιπορικό που έχετε κάνει; Ποιες στιγμές αυτής της διαδρομής ξεχωρίζετε;
Ήταν πολύ συγκινητικό για μένα όταν συνάντησα ένα κορίτσι Ρομά που φωτογράφιζα συχνά όταν ήταν μικρή στην Αθήνα και την συνάντησα μετά από 15 χρόνια στην Ξάνθη. Συγκινητική ήταν η στιγμή που ασχολήθηκα με τα άστεγα παιδιά στη Ρουμανία και γνωρίστηκα με ένα κορίτσι που μελετούσε σε μία τρύπα 5-6 μέτρα κάτω από τη γη στην καρδιά της πόλης του Βουκουρεστίου μαζί με δεκάδες άλλα εξαθλιωμένα κορίτσια και αγόρια. Επίσης μία αξέχαστη εμπειρία ήταν η συμμετοχή μου μαζί με τα νεαρά κορίτσια στις γιορτές της Άνοιξης στην Θράκη. Ένα έθιμο που προέρχεται από τα βάθη των αιώνων, που ουσιαστικά είναι μία ωδή στη γονιμότητα, γι’ αυτό και γιορτάζουν τη φύση και τη γυναίκα.
WOW Athens 2024_Έκθεση Φωτογραφίας Πορτραίτα Γυναικών_Μύκη, 2009©Πέπη Λουλακάκη
«Είναι πολύ μεγάλο το ποσοστό εκείνων που έχουν ανάγκη ενδυνάμωσης, επιμόρφωσης και στήριξης».
Ποιο θα λέγατε ότι είναι το απόσταγμα αυτής της βιωματικής διαδρομής μέσω της φωτογραφίας ανάμεσα σε γυναίκες διαφορετικών πολιτισμικών ταυτοτήτων στην Ελλάδα;
Η προσωπική μου σχέση και επαφή με αυτές τις κοινωνίες μου έχει δώσει κυρίως χαρά και αισιοδοξία. Πολλές από τις γυναίκες που ζουν μέσα σε αυτές χαρακτηρίζονται από δυναμισμό και αντοχή. Κάποιες τολμούν και φεύγουν για να μορφωθούν, να σπουδάσουν και να δουλέψουν και γίνονται παραδείγματα για τα υπόλοιπα μέλη των κλειστών κοινωνιών αν και σε πολλές περιπτώσεις στιγματίζονται επειδή τόλμησαν να φύγουν και να μην ακολουθήσουν το προδιαγεγραμμένο μέλλον τους που είναι γάμος, παιδιά, σπίτι. Αγκαλιάζουν την θηλυκότητά τους και είναι περήφανες. Είναι εργατικές, δυνατές και έχουν πείσμα. Είναι όμως και πολύ μεγάλο το ποσοστό εκείνων που έχουν ανάγκη ενδυνάμωσης, επιμόρφωσης και στήριξης ιδίως στις περιπτώσεις που έχουν εγκλωβιστεί σε ένα περιβάλλον που δεν επιθυμούν να ζουν.
WOW Athens 2024_Έκθεση Π. Λουλακάκη @Πελαγία Καρανικόλα
«Δεν θα μπορούσα ως γυναίκα φωτογράφος να μένω αμέτοχη ούτε στον κοινωνικό αποκλεισμό, ούτε στην έμφυλη βία και την παιδική κακοποίηση».
Σας απασχολεί η ανάδειξη και προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών και των παιδιών και τα περιβαλλοντικά θέματα της εποχής μας. Ποια είναι η γνώμη σας για την κατάσταση στη χώρα μας σε σχέση με τα ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού, έμφυλης βίας και παιδικής κακοποίησης;
Η στιγμή που παρουσιάζω αυτήν την έκθεση είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Ήταν ανατριχιαστικό για μένα προσωπικά να στήνω τα έργα στο ΚΠΙΣΝ, ενώ μια ακόμη γυναικοκτονία συνέβη έξω από το αστυνομικό τμήμα όπου ουσιαστικά αγνόησαν ένα κορίτσι που πήγε να ζητήσει βοήθεια και με συνοδεία, μιας και ο πρώην φίλος της την παρακολουθούσε και απειλούσε να την σκοτώσει. Δεν θα μπορούσα ως γυναίκα φωτογράφος να μένω αμέτοχη ούτε στον κοινωνικό αποκλεισμό, ούτε στην έμφυλη βία και την παιδική κακοποίηση. Πρόκειται για ζητήματα που αφορούν όλους μας ανεξάρτητα από την κοινωνική μας θέση αφού συναντούμε τις συνέπειες τους παντού στην καθημερινότητά μας, από την αύξηση του εκφοβισμού στα σχολεία, την αύξηση των ψυχολογικών διαταραχών, τις ανισότητες στο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Χρειαζόμαστε ένα θερμό όραμα για την έμφυλη ισότητα και τα ίσα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο ώστε σταδιακά να φτιάξουμε ένα διαφορετικό μέλλον όπου θα είναι αυτονόητος ο σεβασμός στη διαφορετικότητα. Όπως είπε και η Jude Kelly που είναι η ψυχή του Women of the World festival (WOW), που από το 2010 μέχρι σήμερα έχει λάβει χώρα σε 30 διαφορετικά μέρη και σε έξι ηπείρους, ζούμε σε ένα έμφυλο απαρτχάιντ που δεν υπάρχουν ίσα δικαιώματα. Και εμείς μαζί με τα παιδιά μας θέλουμε να ζήσουμε σε ένα κόσμο ισότητας και σεβασμού.
INFO Έκθεση Πορτρέτα Γυναικών, Περίμετρος Πάρκου Σταύρος Νιάρχος, Διάρκεια: 6 Απριλίου – 30 Ιουνίου 2024
