Γιατί στη συλλογική συνείδηση των Ελλήνων, το έτος 2004 κατέχει ιδιαίτερα ξεχωριστή θέση;
Όπως αναφέρεται και στον 5ο τόμο της σειράς ΒΗΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ, με τίτλο «Το «ένδοξο» 2004», «Ολυμπιακοί Αγώνες , Ευρωπαϊκή Κούπα στο ποδόσφαιρο, Ελλάδα και Κύπρος στον στενό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αρκούσε ένα από τα τρία για να θυμόμαστε το 2004, πόσο μάλλον και τα τρία μαζί. Η Ελλάδα στα καλύτερά της.»
Αν, πάντως, έπρεπε να χωρέσουμε μέσα σ΄ένα τηλεγράφημα, όπως αυτά που λαμβάνει ο Λούκυ Λουκ για την απόδραση των Ντάλτον, ολόκληρο το 2004, θα πήγαινε κάπως έτσι:
…Και η αλήθεια είναι ότι όντως η ελληνική ευημερία, ή σωστότερα η αίσθησή μας για ευημερία, έτσι διακόπηκε μετά το 2004, με ένα ΣΤΟΠ.
Ας πάρουμε όμως το 2004 από την αρχή του. Και όχι μελετώντας το με την εκ των υστέρων γνώση και εμπειρία των όσων ακολούθησαν, αλλά όπως αυτό εκτυλίχθηκε τις ημέρες εκείνες, και όπως το προσλάμβανε ο υπογράφων σε ηλικία, τότε, 23 ετών.
Το δαχτυλίδι
Ιανουάριος 2004, ανήμερα των Φωτών. Για πολλούς, η τελευταία αργία μετά τις γιορτές Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, για τους φοιτητές οι ημέρες προσγείωσης στην πραγματικότητα της εξεταστικής χειμερινού εξαμήνου.
Στο διαμέρισμα που νοικιάζει στην οδό Ομήρου στο Κολωνάκι, Τρικαλινή επιστήθια φίλη και συμφοιτήτρια στη Νομική Σχολή, περικυκλωμένοι από σημειώσεις, κώδικες, συγγράμματα και φωσφοριζέ μαρκαδοράκια ανοίγουμε την τηλεόραση για ένα (ακόμα) διάλειμμα.
Σε όλα τα κανάλια επικρατεί πανικός. 250 μέτρα πιο πάνω από εμάς, τηλεοπτικά συνεργεία, σε ζωντανή σύνδεση, έχουν περικυκλώσει την πολυκατοικία της οδού Αναγνωστοπούλου 10, όπου κατοικεί ο πρωθυπουργός και αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, Κώστας Σημίτης.
Τον έχει επισκεφθεί ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου. Είναι η τελευταία πράξη του δράματος της διαδοχής στην αρχηγία του ΠΑΣΟΚ. Υπαρχεί οριστική συμφωνία. Νέος αρχηγός θα είναι ο Γιώργος Παπανδρέου.
Ήταν μια διαδοχή με απευθείας ανάθεση, χωρίς να υπάρχει δεύτερος συνυποψήφιος. Ο Κώστας Σημίτης έδινε το δαχτυλίδι της διαδοχής στον Γιώργο Παπανδρέου.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 8.1.2004, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Την επομένη, ο Σημίτης προκηρύσσει βουλευτικές εκλογές για τις 7 Μαρτίου.
Έτσι, και η γενιά των millennials θα αποκτούσε τη δική της εκλογική αναμέτρηση μεταξύ ενός Καραμανλή (Κώστα) και ενός Παπανδρέου (Γιώργου).
Αυτή η πρώτη μάχη, πάντως, μεταξύ Κωστάκη (Καραμανλή) και Γιωργάκη (Παπανδρέου), όπως τους αποκαλούσε το εκλογικό κοινό άλλοτε χάριν οικειότητας και άλλοτε χάριν ειρωνείας, δεν είχε τίποτα από ντέρμπι, ούτε και φυσικά την ένταση της κόντρας μεταξύ Καραμανλή (Κωνσταντίνου) και Παπανδρέου (Γεωργίου) της δεκαετίας του ’60.
Φαινόταν ότι ο κύκλος του ΠΑΣΟΚ και της εποχής Σημίτη έκλεινε και πως ο Κώστας Καραμανλής και η Νέα Δημοκρατία είχαν εξασφαλίσει ένα μεγάλο ρεύμα νίκης.
«Ήρθε η ώρα του Καραμανλή» φώναζε το πλήθος στις συγκεντρώσεις της Νέας Δημοκρατίας και «Πάρτι, πάρτι στις 7 του Μάρτη!» φώναζαν με κάθε ευκαιρία οι ΔΑΠίτες της Νομικής και άλλων σχολών, σε φοιτητικά πάρτι και εκδηλώσεις.
Τελικά επιβεβαιώθηκαν. Ο Κώστας Καραμανλής εκλέχθηκε πρωθυπουργός με 45,36% και η Νέα Δημοκρατία κέρδιζε 165 έδρες.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 8.1.2004, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Πού είναι οι μπουλντόζες;
Παράλληλα βέβαια, ήδη από το 1997, η Ελλάδα είχε αναλάβει μία εντυπωσιακού βάρους υποχρέωση: τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 στην Αθήνα.
Ο καιρός, όμως, πέρασε γρήγορα, φτάσαμε στο 2004 και, για λόγους που σε εμάς τουλάχιστον τους Έλληνες είναι προφανείς, αν και απείχαμε μόλις λίγους μήνες από την έναρξη των Αγώνων, πολλά από τα αναγκαία έργα υποδομής παρέμεναν ανολοκλήρωτα.
Μία από τις πιο χαρακτηριστικές ιστορίες γύρω από την προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα την αφηγήθηκε, λίγες ημέρες πριν την έναρξή τους, ο ίδιος ο τότε πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, Ζακ Ρογκ.
Όταν το 2001, ο Ρογκ είχε ζητήσει ένα βίντεο με την πορεία των έργων στην Αθήνα, παρατήρησε σε αυτό ότι σε τρία διαφορετικά χωράφια σε Φάληρο, Ελληνικό και Νίκαια, όπου προορίζονταν να χτιστούν εγκαταστάσεις, τα χωματουργικά έργα τα εκτελούσε μία συγκεκριμένη μπουλντόζα. Η ίδια και στα τρία έργα.
«Γελάσαμε, αλλά και ανησυχήσαμε», εξομολογήθηκε ο Ρογκ.
Από τα προβληματικά έργα, εκείνο που έλαβε ίσως και τη μεγαλύτερη προβολή ήταν το πολύπαθο, μέχρι και σήμερα, Στέγαστρο Καλατράβα.
Σύμφωνα με «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 18ης Μαρτίου 2004 η αρμόδια αναπληρώτρια υπουργός, Φάνη Πάλλη – Πετραλιά ύστερα από επιθεώρηση του έργου δήλωσε:
«Είμαστε σε οριακό σημείο και η όποια απόκλιση μπορεί να αποβεί καθοριστική.
»Ο κ. Γιάννης Πυργιώτης, εντεταλμένος σύμβουλος του “Aθήνα 2004”, είπε ότι στην τελευταία ενημέρωση που είχε γίνει στην οργανωτική επιτροπή, ως χρόνος παράδοσης του στεγάστρου είχε δοθεί η 30ή Ιουνίου, ενώ οι σύμβουλοι της κυρίας Πετραλιά επέμεναν ότι δεν είναι δυνατόν να παραδοθεί το έργο πριν από την 27η Ιουλίου, παρά τις διαβεβαιώσεις της αναδόχου εταιρείας».
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 18.2.2004, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Σχέδιο Ανάν
Μέσα σε όλον αυτόν τον μετεκλογικό και προολυμπιακό χαμό, υπήρξαν και ιστορικής σημασίας εξελίξεις σε σχέση με το Κυπριακό.
Στις 24 Απριλίου 2004 πραγματοποιήθηκαν δύο δημοψήφισματα στα οποία οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι καλούνταν να ψηφίσουν «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ» για το λεγόμενο «Σχέδιο Ανάν». Την πρόταση δηλαδή του τότε γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν για την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος.
Το σχέδιο, μεταξύ άλλων, πρότεινε και τη δημιουργία Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, με το μοντέλο του Βελγίου και της Ελβετίας να αναφέρονται ως τα κοντινότερα παραδείγματα.
Ο πρόεδρος της Κύπρου, Τάσσος Παπαδόπουλος ήταν αντίθετος. Σε διάγγελμά του στις 7 Απριλίου 2004 ανέφερε:
«Παρέλαβα κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω κοινότητα χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα. Και όλα αυτά έναντι κενών, παραπλανητικών, δήθεν προσδοκιών. Έναντι της ανεδαφικής ψευδαίσθησης ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της».
Το Σχέδιο Ανάν έγινε δεκτό από το 77.64% των Τουρκοκυπρίων και απορρίφθηκε από το 75,83% των Ελληνοκυπρίων. Το αδιέξοδο πάντως αυτό δεν δημιούργησε εμπλοκή στην πολυπόθητη και γεωπολιτικά υπερπολύτιμη ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση που ολοκληρώθηκε επισήμως την 1η Μαΐου 2004.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 30.3.2004, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
«Είναι βαριά»
Βρισκόμαστε πια στο καλοκαίρι του 2004. Η προσοχή του φίλαθλου κόσμου αρχίζει να στρέφεται στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου στην Πορτογαλία.
Η Ελλάδα είχε δύσκολη αποστολή. Κλήθηκε να αντιμετωπίσει την οικοδέσποινα Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Ρωσία. Ο πήχης των προσδοκιών μας ήταν πολύ χαμηλά, καθώς όπως τονίζει ο Κώστας Βερνίκος στο podcast Βήμα στην Ιστορία , που θα είναι διαθέσιμο από την Κυριακή, 7 Απριλίου, «αρχικός στόχος της Εθνικής μας ήταν να πετύχουμε στα τρία αυτά ματς, έστω ένα γκολ».
Κάτι μαγικό όμως συνέβη και η ελληνική ομάδα, που στο τιμόνι της είχε τον γερμανό προπονητή Ότο Ρεχάγκελ, ξεκίνησε εντυπωσιακά, νικώντας την Πορτογαλία.
Ήταν Σάββατο απόγευμα 12 Ιουνίου, όταν η Ελλάδα στήθηκε μπροστά στην τηλεόραση για να δει το πρώτο αυτό ματς της Εθνικής.
Σε ένα σπίτι, αυτή τη φορά όχι της οδό Ομήρου, αλλά στην οδό Σίφνου στα Κάτω Πατήσια παρακολουθούσα το ματς με τρεις φίλους.
Στο 7ο μόλις λεπτό ο Κώστας Καραγκούνης σουτάρει και στέλνει την μπάλα στα δίχτυα της Πορτογαλίας. Οι φωταγωγοί, τα μπαλκόνια, οι αυλές, οι καφετέριες αντηχούν «ΓΚΟΟΟΟΟΟΛ!». Ολόκληρη η Ελλάδα στο πόδι.
Στο σαλόνι της οδού Σίφνου, πάνω στους πανηγυρισμούς κάποιο χέρι ρίχνει κάτω το φωτιστικό από ριζόχαρτο, που κρεμόταν από το ταβάνι. Στο εξής, σε κάθε γκολ, για γούρι, θα πρέπει κάποιος να ρίχνει κάτω το φωτιστικό.
Και όντως ήρθαν και άλλα γκολ και ήρθαν νίκες και προκρίσεις. Και έτσι, μετά από κάθε ματς οι πλατείες της Ελλάδας γέμιζαν από πανηγύρια, από κόρνες και σημαίες και από το ιστορικό πλέον σύνθημα «Είναι βαριά βαριά, η π…α του τσολιά».
Και επειδή όμως, δυστυχέστατα, το εθνικό συχνά γίνεται από κάποιους και εθνικιστικό, ακούστηκε και το σύνθημα «Δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ Αλβανέ», απευθυνόμενο σε Αλβανούς κατοίκους της χώρας που θέλησαν να πανηγυρίσουν και εκείνοι τις νίκες της Εθνικής Ελλάδος.
Η Ελλάδα πραγματοποίησε το απίστευτο και αντιμετωπίζοντας ομάδες θρύλους και φόβητρα της Ευρώπης κατέκτησε το Εuro 2004. Πριν καλά καλά ξυπνήσουν οι Έλληνες από αυτό το μεθύσι ξεκινά η γιορτή των Ολυμπιακών Αγώνων.
«ΤA NEΑ», 5.4.2004, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Ολυμπιακοί Αγώνες 2004
Στο φώτο – φίνις, τα έργα είχαν ολοκληρωθεί και η Αθήνα είχε βάλει τα καλά της. Όλα ήταν έτοιμα για την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων. Λίγες ώρες βέβαια πριν την τελετή έναρξης η Ελλάδα δέχεται ένα ισχυρό χαστούκι.
Δύο από τα επιφανέστερα μέλη της ελληνικής ολυμπιακής ομάδας και φαβορί για μετάλλια, οι σπρίντερ Κώστας Κέντερης και Κατερίνα Θάνου εμπλέκονται σε υπόθεση χρήσης παράνομων ουσιών.
Κλιμάκιο αιφνιδιαστικού ελέγχου ντόπινγκ αδυνατεί να εντοπίσει τους δύο Ελλήνες εντός του ολυμπιακού χωριού και έτσι ο έλεγχος δεν γίνεται ποτέ. Η δικαιολογία που προβάλλουν ο αθλητής και η αθλήτρια ήταν ότι τις ώρες εκείνες, επιβαίνοντας στη μοτοσυκλέτα του Κώστα Κεντέρη είχαν εμπλακεί σε τροχαίο ατύχημα. Ο Κεντέρης και η Θάνου θα αποκλειστούν από τους Αγώνες, όμως η Αθήνα ξεπερνά το αρχικό σοκ και ετοιμάζεται για την Τελετή Έναρξης που έμελλε να γράψει ιστορία.
«ΤO BHMΑ», 14.8.2004, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Εθελοντής στην Τελετή Έναρξης
Είχα την τύχη να ζήσω την Τελετή Έναρξης κυριολεκτικά από μέσα, καθώς ήμουν ανάμεσα στους δεκάδες εθελοντές που συμμετείχαν στην ομάδα κρουστών που στις 13 Αυγούστου σήμαναν την έναρξη των Αγώνων.
Οι πρόβες είχαν ξεκινήσει αρκετούς μήνες νωρίτερα. Λεωφορεία μας παραλάμβαναν από το σταθμό Μετρό Κατεχάκη και μας οδηγούσαν σε κάποιες μεγάλες αποθήκες στην περιοχή του Ασπρόπυργου, ή κάπου εκεί.
Στον ίδιο χώρο έκαναν πρόβες οι ηθοποιοί και οι performers, ενώ εκεί κατασκευάζονταν και τα εντυπωσιακά, όπως αποδείχθηκε, σκηνικά της Τελετής. Οι χώροι, πάντως, μεταξύ τους χωρίζονταν, ενώ ήταν έντονο και το στοιχείο του απορρήτου και της προσπάθειας να μη διαρρεύσει τίποτα σχετικά με τα όσα θα περιείχε η Τελετή Έναρξης.
Στις τελικές πρόβες που έγιναν στο Ολυμπιακό Στάδιο, έδωσαν στον καθένα από εμάς ένα μικρό φορητό ραδιοφωνάκι με ακουστικά. Ήταν ο τρόπος να επικοινωνεί μαζί μας – και κατά την ώρα της Τελετής Έναρξης – ο επικεφαλής των κρουστών, Νίκος Τουλιάτος.
Όσο απίστευτο και αν ακούγεται, είχε παραχωρηθεί συγκεκριμένη ραδιοφωνική συχνότητα στην οποία συντονίσαμε όλοι τα ραδιόφωνά μας και έτσι ακούγαμε ζωντανά τον Νίκο Τουλιάτο, να μας μετράει τον ρυθμό που παίζαμε και να παραμένουμε έτσι συντονισμένοι.
Εξίσου απίστευτο ήταν όμως και το πώς συντονίστηκαν όλοι οι κάτοικοι της Αθήνας με τις ευθύνες μίας πόλης που φιλοξενεί Ολυμπιακούς Αγώνες.
Τρανό παράδειγμα η «ολυμπιακή λωρίδα». Στις αριστερές λωρίδες κυκλοφορίας των κεντρικών λεωφόρων και δρόμων, βάφτηκε το σήμα των Ολυμπιακών Αγώνων και απαγορεύθηκε η χρήση τους από οχήματα που δεν ήταν διαπιστευμένα από την επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ποιος να το έλεγε ότι σε μια πόλη που η οδηγική συμπεριφορά υπόκειται στους νόμους της ζούγκλας, οι οδηγοί θα τηρούσαν ένα τέτοιο μέτρο τόσο ευλαβικά. Μάλιστα, ακόμα και μετά τη λήξη των Αγώνων και επειδή τα σήματα των Ολυμπιακών Αγώνων δεν είχαν σβηστεί από το οδόστρωμα, οι οδηγοί συνέχιζαν να μην μπαίνουν στις λωρίδες αυτές.
«ΤO BHMΑ», 14.8.2004, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Ολυμπιακό πάρτι
Όσοι θυμούνται, πάντως την Αθήνα των ημερών εκείνων, τη θυμούνται ως μία πόλη σε ένα διαρκές πολυπολιτισμικό πάρτι.
Από τα πιο σημεία συνάντησης όλων των επισκεπτών ήταν φυσικά το Θησείο και το Μοναστηράκι.
Όσο ντροπαλός και ντοπαλή και αν ήσουν, δεν υπήρχε η παραμικρή δυσκολία να γίνεις μέλος μιας αυτοσχέδιας παρέας που σχηματιζόταν χωρίς καν να καταλάβεις πώς. Κοινή γλώσσα όλων τα σπαστά Αγγλικά και η παντομίμα. Νεαρόκοσμος από κάθε γωνιά της Γης με κουτάκια μπύρας και πατατάκια από το περίπτερο μιλούσαν και έγνεφαν περί ανέμων και υδάτων. Έβγαινες και δεν ήξερες που ακριβώς θα πας, αλλά ούτε και χρειαζόταν.
Πλατείες, πάρκα και πεζόδρομοι γεμάτοι. Παντού κόσμος, παντού κέφι. Πιθανότατα εκείνο το καλοκαίρι ήταν που, για την Αθήνα τουλάχιστον, απενεχοποιήθηκε τόσο ευρέως το να βγαίνει μια παρέα έξω όχι για να πάει σε μπαρ ή καφέ αλλά απλώς για να κάτσει στα πεζούλια ή τα γκαζόν μιας πλατείας.
Το τέλος
Όλα τα ωραία όμως τελειώνουν. Τα πανηγύρια του Euro 2004 είχαν ήδη τελειώσει, οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα τελείωσαν και αυτοί, και μαζί τους τελείωσε και το μεγάλο πάρτι. Και ως γνωστόν μετά τα μεγάλα πάρτι έρχονται και τα μεγάλα hung over.
Οι τουρίστες έφυγαν, οι διακοπές και οι άδειες τελειώσαν και οι φοιτητές έπρεπε με κάποιο τρόπο να επιστρέψουν στα έδρανα για την εξεταστική Σεπτεμβρίου.
Σίγουρα υπήρξαν φοιτητές που δεν επηρεάστηκαν από όσα ξέφρενα είχαν συμβεί τους τελευταίους μήνες στην Αθήνα και την Ελλάδα. Υπήρξαν όμως και πολλοί φοιτητές, ανάμεσά τους και εγώ, που, ύστερα από όλα αυτά, με το ζόρι κατάφεραν να βρουν το τρίπτυχό τους (τη φοιτητική τους ταυτότητα) για να μπορέσουν να δώσουν κάποια μαθήματα. Τα αποτελέσματα; Αντιστρόφως ανάλογα από αυτά της Εθνικής ποδοσφαίρου. Πανολεθρίαμβος.
Και για να γίνω πιο ακριβής, σε καμία άλλη εξεταστική δεν κόπηκα σε περισσότερα μαθήματα απ’ ό,τι στη συγκεκριμένη.
Τον Οκτώβριο του 2004, το Μοναστηράκι που ήταν το επίκεντρο της νυχτερινής Ολυμπιακής Αθήνας ξαναήρθε στο προσκήνιο.
Ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής έβγαλε για φαγητό, στο γνωστό σουβλατζίδικο «Μπαϊρκατάρης», βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας. Εκεί έκανε την ιστορική πλέον αναφορά περί νταβαντζήδων.
«Δεν θα αφήσω πέντε νταβατζήδες και πέντε άλλα κέντρα να χειραγωγήσουν την πολιτική ζωή του τόπου».
Ο νέος πρωθυπουργός είχε ποντάρει πολλά στον νόμο περί «βασικού μετόχου»
( Η ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου, του μέλους οργάνου διοίκησης ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης μέσων ενημέρωσης είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου, του μέλους οργάνου διοίκησης ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης, που συνάπτει δημόσιες συμβάσεις,)
Ο νόμος όμως αυτός προσέκρουσε στα θέλω της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν εφαρμόστηκε ποτέ.
Πολύ σύντομαμ στα θέλω της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα προσέκρουε και το ίδιο το όνειρο της ελληνικής ευημερίας. Που όπως αποδείχθηκε ήταν σε μεγάλο βαθμό επίπλαστη
Ξυπνήσαμε απότομα και προσγειωθήκαμε βίαια σε μια σκληρή πραγματικότητα που εν πολλοίς, και ασχέτως από τη μεμπτή στάση των Ευρωπαίων, είχε δημιουργηθεί με ευθύνη δική μας.
