Πρωταπριλιά σήμερα και οι πιο επιθετικοί από εμάς αναζητούν τους τρόπους που θα ξεγελάσουν κάποιους λέγοντάς τους ένα πρωταπριλιάτικο ψέμα – αστείο ενώ οι πιο παθητικοί οχυρωνόμαστε και είμαστε σε εγρήγορση προκειμένου να μη ξεγελαστούμε από αυτόν που θα επιχειρήσει να μας ξεγελάσει.

Κάθε τέτοια μέρα, πρώτη του Απριλίου, το έθιμο επιτάσσει να λέμε καλοπροαίρετα ψέμματα με σκοπό να παραπλανήσουμε το «θύμα» μας.

Η Πρωταπριλιά στη λαϊκή παράδοση

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση αυτός που λέει το ψέμα αν καταφέρι να ξεγελάσει αυτόν στον οποίο το απευθύνει,  θα έχει καλή τύχη μέχρι την ολοκλήρωση του έτους.

Τα παλιότερα χρόνια που οι άνθρωποι ασχολούνταν περισσότερο με τη γεωργία και βρίσκονταν πιο κοντά στη λαϊκή παράδοση θεωρούσαν ότι  αυτός που θα καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλον, λέγοντας του ένα πρωταπριλιάτικο ψέμα, θα απολάμβανε καλή σοδειά στις καλλιέργειές του.

Τα πράγματα, όμως, όχι μόνο δε θα ήταν τόσο καλά για αυτόν που θα έπεφτε στην παγίδα του πρωταπριλιάτικου ψέμματος αλλά απεναντίας θα ήταν και άσχημα, καθώς,  αυτός που θα ξεγελαστεί θα έχει τη γρουσουζιά στο πλευρό του.  Και αν είναι παντρεμένος θα χηρέψει σύντομα.

Οι κατά τόπους δοξασίες

– Στη Θράκη το βρόχινο νερό της Πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό και γι’ αυτό το μαζεύουν σε μπουκάλι και πίνει απ’ αυτό ο άρρωστος.

– Στην Κομοτηνή, την Πρωταπριλιά το είχαν σε καλό να γελούν, «για να γίνουν τα κουκούλια τους» όπως έλεγαν ότι εκτρέφαν μεταξοσκώληκες.

– Στην Ανατολική Θράκη, είχανε σε καλό να «γελάσουν» τον άλλον, για να κάνουν τα δέντρα καρπό μα εκείνος που ξεγελιόταν, το είχε σε κακό όλο το χρόνο, θα ήτανε γελασμένος, κι αν ήταν παντρεμένος, θα χήρευε.

Σύμφωνα με τον Έλληνα λαογράφο Λουκάτο το έθιμο αυτό αποτελεί ένα σκόπιμο «ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή» όπως είναι η αρχή του μήνα τόσο για τον Μάρτιο, όσο και τον Απρίλιο υποχρεώνοντας πολλούς να λαμβάνουν διάφορα «αντίμετρα» (αλεξίκανα μέτρα).

Επίσης και ο Έλληνας λαογράφος Γ. Μέγας συμφωνεί πως η πρωταπριλιάτικη «ψευδολογία» παραπλανά ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού, έτσι ώστε να θεωρείται από τον λαό ως σημαντικός όρος μαγνητικής ενέργειας (έλξης ή αποτροπής) για μια επικείμενη επιτυχία.

Οι Κέλτες ψαράδες

Το έθιμο της Πρωταπριλιάς δε φαίνεται να έχει ελληνικές ρίζες. Σύμφωνα με τις καταγραφές προήλθε από την Ευρώπη.

Σύμφωνα με μία εκδοχή, το έθιμο έχει προέλθει από τους Κέλτες οι οποίοι επί το πλείστον ήταν ψαράδες. Την πρώτη του Απριλίου λοιπόν ξεκινούσαν το ψάρεμα αλλά εκείνη την εποχή οι συνθήκες δεν ήταν ποτέ ευνοϊκές και κατά συνέπεια η «ψαριά» δεν ήταν  καθόλου καλή.

Ωστόσο, οι ψαράδες προκειμένου να ξορκίσουν την κακή ψαριά τους αλλά και για να μη ρεζιλευτούν μιας και θεωρούνταν δεινοί ψαράδες, έλεγαν ψέμματα για το πόσα πολλά και πόσο μεγάλα ψάρια έπιαναν.

Η Πρωταπριολιά – Πρωτοχρονιά των Γάλλων

Μια δεύτερη εκδοχή αποδίδει τις ρίζες του εθίμου στη Γαλλία του 16ου αιώνα. Μέχρι το 1564 οι Γάλλοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά τους όχι την 1η Ιανουαρίου αλλά την 1η Απριλίου.

Το 1564 όμως, επί βασιλείας του Καρόλου του 9ου άλλαξε η ημερομηνία έναρξης του χρόνου και μετατέθηκε στην 1/1. Ομως δε δέχτηκαν αυτήν την αλλαγή όλοι οι Γάλλοι πολίτες. Μεγάλ μερίδα από αυτούς συνέχιζε να γιορτάζει την Πρωτοχρονιά στην προηγούμενη ημερομηνία της 1ης Απριλίου.

Αυτοί που προσαρμόστηκαν στην αλλαγή της Πρωτοχρονιάς και προκειμένου να κοροϊδέψουν τους άλλους που επιμέναν παραδοσιακά, τους έστελαν πρωτοχρονιάτικα δώρα κάθε πρώτη ημέρα του Απριλίου.