Όταν τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στη γενέτειρά του το 2022, ο Ουκρανός έφηβος Ντένις Κόστεβ ανέβασε βίντεο στο TikTok όπου καταριόταν τον Βλαντιμίρ Πούτιν και επαινούσε το θάρρος των Ουκρανών.
Λίγους μήνες αργότερα, αφού μεταφέρθηκε παρά τη θέλησή του σε κατεχόμενο από τη Ρωσία έδαφος, εμφανίστηκε ξαφνικά σε προπαγανδιστικά κλιπ σε τηλεοπτικά κανάλια που ελέγχονται από το Κρεμλίνο.
Σε ένα από αυτά, το γυμνασμένο, μελαχρινό αγόρι στεκόταν ντυμένο με στολή παραλλαγής, την οποία κοσμούσε ένα ρωσικό σύμβολο υπέρ του πολέμου, και διακήρυττε ότι ο Πούτιν θα κατατροπώσει την Ουκρανία.
«Η νίκη θα είναι δική μας!», έλεγε.
Η εμφανής μεταμόρφωση του Ντένις από Ουκρανό πατριώτη σε Ρώσο σωβινιστή έμοιαζε με θρίαμβο για τη Μόσχα. Αποτελούσε, κατά τα φαινόμενα, ζωντανή απόδειξη του ισχυρισμού του Πούτιν ότι οι Ουκρανοί είναι Ρώσοι στην καρδιά και ότι η διχόνοιά τους είναι ένα λάθος που μπορεί να διορθωθεί.
Η Ρωσία είχε απομακρύνει τον ορφανό Ντένις από την πόλη Χερσώνα στον νότο, όπως και 20.000 και πλέον ακόμα ουκρανόπουλα που, σύμφωνα με το Κίεβο, έχουν απομακρυνθεί με τη βία από τα κατεχόμενα εδάφη. Η Ρωσία λέει ότι προστατεύει αυτά τα παιδιά από τον πόλεμο. Η Ουκρανία και οι δυτικοί σύμμαχοί της λένε ότι διαπράττει έγκλημα πολέμου και επιδιώκει να διαγράψει την ουκρανική ταυτότητα των παιδιών. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει εκδώσει ένταλμα σύλληψης κατά του Πούτιν για αυτές τις αναγκαστικές μετακινήσεις.
Από αυτά τα παιδιά, μόνο μερικές εκατοντάδες έχουν επιστρέψει. Οι συγγενείς του Ντένις, που ζουν ως πρόσφυγες στη Γερμανία, έκαναν ολόκληρη εκστρατεία για να τον φέρουν πίσω. Αναρωτιούνταν τι είχε συμβεί στο αγόρι που κάποτε υποστήριζε την αντίσταση της Ουκρανίας με τόσο ενθουσιασμό. Τον είχαν όντως μεταστρέψει οι Ρώσοι;
Οι προσπάθειές τους να βρουν την απάντηση και να επανενωθούν μαζί του πήραν επανειλημμένως απροσδόκητη –και επικίνδυνη– τροπή. Οι αξιωματούχοι του Κρεμλίνου δεν αρνούνται ότι έχουν ως στόχο να επανεκπαιδεύσουν τα ουκρανόπουλα, σε μια μάχη να κατακτήσουν το μυαλό τους. Οι συγγενείς του Ντένις ανακάλυψαν ότι είχε γίνει στόχος λόγω της ευφράδειάς του και της ευχέρειας του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αποτέλεσμα να βυθιστεί σε έναν κόσμο που ελέγχεται από τους κύριους εκτελεστές των σχεδίων του Πούτιν για την Ουκρανία: τη διαβόητη υπηρεσία ασφαλείας του. Και τη στιγμή που φαινόταν να πλησιάζουν στην επιτυχία, ανακάλυψαν τη σκληρή πραγματικότητα της επίδρασης που μπορεί να έχει η χειραγώγηση της Ρωσίας στους πιο ευάλωτους.
«Ο τέλειος καλλιτέχνης»
Ο Ντένις είχε μια ασταθή παιδική ηλικία. Οι γονείς του, φυλακισμένοι για υποθέσεις ναρκωτικών, έχασαν την κηδεμονία του πριν από τα πρώτα του γενέθλια. Στα χρόνια που ακολούθησαν, μετακινούνταν από το ένα σπίτι στο άλλο. Έμεινε για λίγο με τον ετεροθαλή αδελφό του Μαξίμ Κόστεβ και τη γιαγιά του Σβιτλάνα Παντσένκο, και ύστερα σε ορφανοτροφείο, σε ίδρυμα για παιδιά και σε δύο διαφορετικές ανάδοχες οικογένειες.
Όταν η Ρωσία εξαπέλυσε την πλήρους κλίμακας εισβολή της τον Φεβρουάριο του 2022, ο Ντένις βρισκόταν σε ένα κέντρο προσωρινής φροντίδας για ορφανά και παιδιά από προβληματικές οικογένειες. Σύντομα τα ρωσικά τανκς εισέβαλαν στη Χερσώνα, κάνοντας τους τοίχους του κτιρίου να τρέμουν.
Ο διευθυντής του κέντρου, Βολοντίμιρ Σαχάιντακ, έδωσε εντολή στα 52 παιδιά που είχε στην ευθύνη του να παραμείνουν στις εγκαταστάσεις. Κρατούσε τις κουρτίνες κλειστές και ψυχαγωγούσε τους προστατευόμενούς του με πινγκ πονγκ και ουκρανικά πατριωτικά τραγούδια.
Ο Ντένις, 16 ετών τότε, αναδείχθηκε σε ένθερμο υποστηρικτή της ουκρανικής αντίστασης. Ο Σαχάιντακ, όταν ήρθε σε επαφή μαζί του ένας Αμερικανός δημοσιογράφος, του πρότεινε να κάνει μια συνέντευξη με τον Ντένις, τον οποίο αποκάλεσε «τον τέλειο καλλιτέχνη» λόγω της άνεσης που είχε στον προφορικό λόγο.
Στη συνέντευξη, που προβλήθηκε στο Scripps News, ο Ντένις ευχαρίστησε τις ΗΠΑ για την υποστήριξή τους προς την Ουκρανία και μίλησε για την ψυχολογική πίεση της κατοχής.
Μια μέρα ένα βλήμα όλμου ανατίναξε πολλά από τα παράθυρα του κτιρίου και ο Σαχάιντακ άρχισε να φοβάται για την ασφάλεια των παιδιών. Τα ρωσικά στρατεύματα είχαν ήδη μεταφέρει παιδιά από άλλα μέρη της Ουκρανίας στη Ρωσία, οπότε επικοινώνησε με συγγενείς που θα μπορούσαν να τα φιλοξενήσουν.
Στις 27 Απριλίου παρέλαβε τον Ντενίς ο Μαξίμ, ο ετεροθαλής αδελφός του, ο οποίος ήταν τότε 25 ετών. Έμειναν σε ένα διαμέρισμα με την Παντσένκο, τη γιαγιά τους, και την Όλχα Χουρούλια, μια οικογενειακή φίλη. Ο Ντένις ήταν κολλημένος στις διαδικτυακές ενημερώσεις για τον ουκρανικό στρατό, άκουγε αντιρωσικά ραπ τραγούδια και είχε ένα αυτοκόλλητο στη θήκη του κινητού του που έγραφε «Ο Πούτιν είναι μαλάκας», θυμάται ο Μαξίμ.
Τον Μάιο, ο Ντένις εγκαινίασε ένα κανάλι στο TikTok, όπου ανέβαζε βίντεο στα οποία έβριζε τον Πούτιν και διεκδικούσε την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Σε ένα από αυτά έλεγε στους Ρώσους ότι στην Ουκρανία τους περιμένει μόνο ο θάνατος. «Ελάτε», έλεγε. «Θα σας διδάξουμε λίγη ιστορία».
Στο μεταξύ, η ρωσική κατοχή σκλήραινε. Ρώσοι ένοπλοι εισέβαλαν στο κέντρο φροντίδας του Σαχάιντακ, όπου τα περισσότερα δωμάτια ήταν ήδη άδεια. Η Παντσένκο και η Χουρούλια κρατήθηκαν για ώρες από ρωσικά στρατεύματα που τους έπιασαν να κρεμούν κορδέλες στα χρώματα της σημαίας της Ουκρανίας στο δρόμο.
Οι συγγενείς του Ντένις αποφάσισαν ότι ήταν καιρός να φύγουν, αλλά δεν είχαν διαβατήριο γι’ αυτόν και ο Σαχάιντακ είπε ότι κατά τη διάρκεια της επιδρομής οι Ρώσοι πήραν όλα τα έγγραφα που είχε. Έτσι, η Παντσένκο άφησε τον Ντένις με έναν φίλο έξω από την πόλη, ενώ εκείνη, ο Μαξίμ και η Χουρούλια διέφυγαν στη Γερμανία.
Μέχρι το φθινόπωρο, ο Ντένις είχε χάσει όλους τους φίλους του. Εγγράφηκε σε μια σχολή μαγειρικής στην πόλη και μετακόμισε στην φοιτητική εστία. Ο νέος διορισμένος από τη Μόσχα διευθυντής της σχολής, λίγες μέρες μετά την άφιξή του, διέκοψε το μάθημα συνοδευόμενος από ένοπλους Ρώσους στρατιώτες, όπως αφηγείται η Λίζα Μπατσούρα, μια 16χρονη τότε μαθήτρια που βρισκόταν επίσης εκεί. Ο διευθυντής ανακοίνωσε ότι θα τους πήγαιναν στη ρωσοκρατούμενη Κριμαία για ένα δεκαπενθήμερο παραθαλάσσιο διάλειμμα από τον πόλεμο. Τους φόρτωσαν
σε λεωφορεία με προορισμό μια θερινή κατασκήνωση στη Μαύρη Θάλασσα, που ονομαζόταν «Ντρούζμπα», δηλαδή Φιλία.
«Η ιστορική μας επιλογή»
Η Ντρούζμπα ήταν μια από τις πολλές κατασκηνώσεις που φιλοξένησαν τα 2.000 ουκρανόπουλα που η Μόσχα λέει ότι μετέφερε από τη Χερσώνα. Τα πρωινά άρχιζαν στις 6 το πρωί με σωματική άσκηση και εκτέλεση του ρωσικού εθνικού ύμνου, θυμάται η Λίζα. Υπήρχαν παιχνίδια, εκδρομές και μαθήματα ρωσικής ιστορίας. Η επίδειξη της ουκρανικής σημαίας απαγορευόταν.
Τον Νοέμβριο, τα ουκρανικά στρατεύματα ανακατέλαβαν τη Χερσώνα, αλλά δεν επιτράπηκε στον Ντένις και σε άλλα παιδιά να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Τα μετέφεραν σε μια άλλη κατασκήνωση και στη συνέχεια, τον Ιανουάριο του 2023, τα έστειλαν σε ένα κολέγιο στο Χενίτσεσκ, στο υπό ρωσική κατοχή νότιο άκρο της περιοχής της Χερσώνας, όπως αναφέρουν τα παιδιά. Εκεί, ο κορυφαίος αξιωματούχος της Μόσχας στην περιοχή διαφήμιζε τις «απεριόριστες ευκαιρίες» που τους περίμεναν υπό τη «σκέπη» της Ρωσίας.
Η Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα, επίτροπος της Ρωσίας για τα δικαιώματα των παιδιών, πραγματοποίησε επίσκεψη στις αρχές Φεβρουαρίου και έδωσε στους εφήβους χαρτιά για να γράψουν σε ποιο μέρος της Ρωσίας ήθελαν να ζήσουν και να σπουδάσουν.
Η Λίζα είχε πάψει να ελπίζει ότι θα ερχόταν η μητέρα της και έγραψε «Μόσχα». Σε ένα άλλο φύλλο, με τον γραφικό χαρακτήρα του Ντένις, είδε το όνομα μιας φημισμένης ρωσικής στρατιωτικής ακαδημίας.
Η Ρωσία κατέγραφε συστηματικά την επανεκπαίδευση των παιδιών. Σε αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τη ρωσική στρατιωτική οργάνωση νεολαίας και σε ρεπορτάζ ενός τηλεοπτικού καναλιού υπό ρωσικό έλεγχο στη Χερσώνα εμφανίζεται ο Ντένις να μοιράζει κορδέλες προς τιμήν της ρωσικής στρατιωτικής δόξας, να μαθαίνει να αποσυναρμολογεί ένα καλάσνικοφ και να παρακολουθεί διαλέξεις που απεικονίζουν την Ουκρανία ως ιστορικά ρωσικό έδαφος.
Στις 24 Φεβρουαρίου, στην επέτειο ενός έτους από την εισβολή της Ρωσίας, ο Ντένις στεκόταν τυλιγμένος με μια ρωσική σημαία σε ρεπορτάζ κρατικού καναλιού. «Θέλω να υπηρετήσω στο στρατό», έλεγε. «Είμαι έτοιμος να υπηρετήσω τη Ρωσική Ομοσπονδία».
Τους επόμενους μήνες, εμφανίστηκε σε δεκάδες άλλα βίντεο, εξελισσόμενος σε κεντρικό πρόσωπο της προπαγανδιστικής εκστρατείας της Μόσχας και σε απολογητή της μεταφοράς των ουκρανόπουλων. Ντυμένος με στρατιωτικά ρούχα, ευχαριστούσε τη Ρωσία που τους έσωσε από τις ουκρανικές βόμβες, εξήρε το θάρρος του ρωσικού στρατού και υποσχόταν πίστη στον Πούτιν. «Κάναμε την ιστορική μας επιλογή: να είμαστε μαζί με τη Ρωσία», έλεγε σε ένα από τα βίντεο.
Κατ’ ιδίαν, ωστόσο, ο Ντένις εμφανιζόταν διχασμένος. Σε γραπτά και ηχητικά μηνύματα καυχιόταν στον Μαξίμ για τις ανταμοιβές που έπαιρνε και τα πάρτι με τους φίλους του από τη Χερσώνα, αλλά έλεγε επίσης στους συγγενείς του ότι του έλειπαν. «Του λέγαμε να μην απελπίζεται, ότι όλα θα πάνε καλά», είπε ο Μαξίμ. Συζητούσαν τους διάφορους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να φύγει ο Ντένις, αλλά εκείνος ήταν επιφυλακτικός, φοβούμενος ότι οι Ρώσοι δεν θα τον άφηναν. Οι ρωσικές αρχές είχαν σταματήσει άλλους που είχαν προσπαθήσει.
Οι συγγενείς του Ντένις ήρθαν σε επαφή με τη Save Ukraine, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με έδρα το Κίεβο, η οποία έχει βοηθήσει να βγουν περισσότερα από 200 ουκρανόπουλα από τις περιοχές που ελέγχονται από τη Ρωσία. Η Μόσχα επιτρέπει επισήμως να παραλαμβάνονται τα παιδιά αυτά από τους νόμιμους κηδεμόνες ή συγγενείς τους, αλλά η 60χρονη Παντσένκο ήταν καθηλωμένη στο κρεβάτι με καρδιακά προβλήματα. Ο Μαξίμ φοβόταν ότι, αν πήγαινε, οι Ρώσοι θα τον κρατούσαν ως ύποπτο μαχητή.
Η Χουρούλια, η φίλη της οικογένειας που μοιραζόταν το ίδιο δωμάτιο με την Παντσένκο σε μια στέγη προσφύγων στη Γερμανία, συμφώνησε να πάει. Ο Ντένις την προέτρεψε να έρθει. Στις 12 Μαΐου συναντήθηκε στο Κίεβο με εκπροσώπους της Save Ukraine και τις μητέρες άλλων επτά παιδιών, μεταξύ των οποίων και της Λίζας. Πήραν ένα νυχτερινό τρένο για την Πολωνία, ένα λεωφορείο για τη Λευκορωσία και μια πτήση για τη Μόσχα. Η Χουρούλια είχε μαζί της ένα έγγραφο των αρχών της Χερσώνας που την ανέφερε ως νόμιμη κηδεμόνα του Ντένις.
Η μητέρα της Λίζας έφτασε τελικά στο Χενίτσεσκ και την πήρε στο σπίτι της. Η Χουρούλια δεν πρόλαβε να βγει από το αεροδρόμιο της Μόσχας. Μόλις προσγειώθηκε, αργά στις 16 Μαΐου, όπως είπε, συνελήφθη από αστυνομικούς με πολιτικά, οι οποίοι κατέσχεσαν το τηλέφωνό της και την ανέκριναν.
Στις 18 Μαΐου, ένας άνδρας ξύπνησε τη Χουρούλια, της έδωσε μια δήλωση για να την αποστηθίσει και της έδωσε εντολή να τραβήξει ένα βίντεο όπου θα έλεγε ότι την είχαν στείλει να πάρει παιδιά που δεν γνώριζε, είπε. Τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης παρουσίασαν αργότερα το βίντεο ως απόδειξη ότι το Κίεβο οργάνωνε απαγωγές ουκρανόπουλων.
Ξαφνικά, ο Ντένις έστειλε μήνυμα στην οικογένειά του στη Γερμανία ότι είχε αλλάξει γνώμη και δεν θα έφευγε. Ο Μαξίμ, χωρίς να γνωρίζει ότι η Χουρούλια ήταν υπό κράτηση, τον παρακάλεσε. «Έλα», του έγραψε. «Σου βγάλαμε χαρτιά και κανονίσαμε τα διαδικαστικά. Αποφάσισες να μείνεις;»
Σε ένα ταραγμένο ηχητικό μήνυμα, ο Ντένις είπε ότι οι Ρώσοι του έδιναν χρήματα, του υπόσχονταν μια θέση σε μια σχολή στη Μόσχα και ένα διαμέρισμα. Φοβόταν μήπως τον επιστρατεύσουν στον ουκρανικό στρατό, έλεγε, και δεν ήθελε να αφήσει τους φίλους του. «Δεν θέλω να γυρίσω πίσω, δεν θέλω!», φώναζε.
Η Χουρούλια επιβιβάστηκε σε μια πτήση για το Μινσκ. Ο Ντένις θα έμενε.
Έκκληση για βοήθεια
Ο Ντένις άλλαξε τον αριθμό του τηλεφώνου του και διέκοψε τις επαφές με τους συγγενείς του. Πήρε ρωσικό διαβατήριο που τον καθιστούσε στρατεύσιμο. Συνέχισε να γυρίζει προπαγανδιστικά βίντεο και, όταν έκλεισε τα 18 τον Ιούλιο του 2023, άνοιξε λογαριασμό στο Instagram.
Οι πρώτες φωτογραφίες τον έδειχναν δίπλα σε ένα άγαλμα στη Μόσχα, μια πόλη που περιέγραφε ως «απέραντη και όμορφη», και χαμογελαστό σε μια κατασκήνωση νέων στην Κριμαία που είχε διοργανώσει η υπηρεσία της Λβόβα-Μπέλοβα, όπου εργαζόταν ως σύμβουλος για μικρότερα παιδιά που έφερναν από την Ουκρανία.
Το φθινόπωρο μετακόμισε από το Χενίτσεσκ σε μια πόλη κοντά στη Μόσχα. Ο τόνος του σκοτείνιασε. Σε μια σέλφι κρατούσε ένα αεροβόλο στο λαιμό του.
Στις αρχές Δεκεμβρίου, δημοσίευσε εικόνες ενός αστικού τοπίου λουσμένου σε κόκκινο και κίτρινο φως. «Η γενέτειρά μου, Χερσώνα», έγραψε ο Ντένις στα ρωσικά, προσθέτοντας στα ουκρανικά: «Σε νοσταλγώ».
Τρεις ημέρες αργότερα, ο Μαξίμ έλαβε ένα μήνυμα που είχε σταλεί στα ουκρανικά από έναν άγνωστο αριθμό. Προερχόταν από τον αδελφό του, το πρώτο μήνυμα ύστερα από επτά μήνες. Ο Ντένις ζήτησε από τον Μαξίμ να δώσει τον αριθμό του στους συγγενείς του.
Όταν ο Μαξίμ του τηλεφώνησε, 20 λεπτά αργότερα, ο Ντένις του είπε: Θέλω να γυρίσω σπίτι. Και άνοιξε τα χαρτιά του για το τι πραγματικά είχε συμβεί τον τελευταίο χρόνο.
Σε μια τηλεφωνική συνομιλία με τη Wall Street Journal, την επόμενη μέρα, αφηγήθηκε αργά και αγχωμένα την ιστορία του.
Περίπου δύο εβδομάδες αφότου είχε φτάσει στο Χενίτσεσκ τον Ιανουάριο του 2023, όπως είπε, ένας τοπικός αξιωματούχος ήρθε στον κοιτώνα του και του είπε να βγει έξω. Ο Ντένις βγήκε στο δρόμο και είδε ένα λευκό SUV Toyota, με την πίσω πόρτα ανοιχτή. Ένας άνδρας που οπλοφορούσε του είπε να μπει μέσα.
Το αυτοκίνητο ξεκίνησε και ο άνδρας και ο οδηγός τού έδειξαν ταυτότητες που έγραφαν: Διεύθυνση Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας Μόσχας, δηλαδή FSB. Μετά από μια σύντομη συζήτηση τον κατέβασαν από το αυτοκίνητο, δίνοντάς του 500 ρούβλια (6,50 δολάρια) και λέγοντας ότι θα επικοινωνούσαν μαζί του.
Αρκετές ημέρες αργότερα οι σύνδεσμοί του του είπαν να πάει σε ένα πάρκο στην περιοχή και να βιντεοσκοπήσει έναν μονόλογο για την εποχή που βρισκόταν στην κατασκήνωση της Κριμαίας. Από τότε, είπε, «έγινα ο πρωταγωνιστής». Του έστελναν σενάρια για να τα διαβάσει και, συχνά, ρούχα για να φορέσει.
Ήθελαν επίσης να δουλέψει ως πληροφοριοδότης και τον συναντούσαν κάθε λίγες μέρες στο Toyota για να του ζητήσουν να αναγνωρίσει κατοίκους που υποστήριζαν την Ουκρανία ή να αποσπάσει πληροφορίες για ουκρανικές στρατιωτικές θέσεις από γνωστούς του. Ο Ντένις είπε ότι τους έλεγε ψέματα και μπέρδευε τα πράγματα, για να μην κάνει κακό. Η FSB δεν ανταποκρίθηκε όταν της ζητήσαμε να κάνει κάποιο σχόλιο.
Όσο η Χουρούλια κρατούνταν στο αεροδρόμιο της Μόσχας, ο Ντένις κλήθηκε από τους συνδέσμους του, του είπαν ότι την κρατούσαν και του έδειξαν το βίντεο που την είχαν αναγκάσει να τραβήξει. «Με προειδοποίησαν ότι, αν προσπαθούσα να διαμαρτυρηθώ ή να το σκάσω, θα ήμουν ο επόμενος», είπε. Του είπαν να ηχογραφήσει τα ηχητικά μηνύματα προς τον Μαξίμ. Ο Ντένις συμμορφώθηκε, φοβούμενος μήπως γίνει ένα ακόμη θύμα των εξαφανίσεων που αποτελούν καθημερινή υπόθεση στα εδάφη υπό ρωσική κατοχή.
Ο Ντένις επέστρεψε στη φοιτητική εστία, αλλά δεν μπορούσε να κοιμηθεί. Καταβεβλημένος από την ντροπή, έχανε μαθήματα και δεν άντεχε να μιλήσει σε συγγενείς.
«Ήμουν μόνος όλη μου τη ζωή, χωρίς οικογένεια δίπλα μου», είπε αργότερα. «Κατάλαβα ότι αυτό ήταν, πιθανότατα, το τέλος του ονείρου μου να ζήσω με την οικογένειά μου».
Απόδραση
Αφού απέκτησε ξανά επαφή με την οικογένειά του τον Δεκέμβριο, η Save Ukraine άρχισε να εργάζεται πάνω σε ένα νέο σχέδιο για να απελευθερώσει τον Ντένις, βασιζόμενη σε ένα μυστικό δίκτυο εθελοντών. Το ρωσικό διαβατήριό του είχε ισχύ μόνο για χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που ήταν εντός της εμβέλειας της FSB. Είχε αλλάξει τον αριθμό τηλεφώνου και τις τραπεζικές του κάρτες, όταν είχε μετακομίσει στη Μόσχα, και πίστευε ότι η FSB δεν τον παρακολουθούσε πλέον, αλλά δεν μπορούσε να είναι σίγουρος. Πρόσφατα είχε αγνοήσει μια κλήση για τον ρωσικό στρατό.
Ο Ντένις ήταν διατεθειμένος να ρισκάρει. Μάζεψε τα πράγματά του και περίμενε το σήμα της Save Ukraine. «Το όνειρό μου γίνεται πραγματικότητα», έγραψε σε ένα γραπτό μήνυμα προς την WSJ, στις 26 Ιανουαρίου. «Έχω κουραστεί να ζω μέσα στη μοναξιά και την εξαπάτηση. Οι φίλοι με τους οποίους είχε φτάσει στη Ρωσία είχαν κόψει τους δεσμούς μαζί του, είπε, και είχε εγκαταλείψει τη σχολή του μετά από μια διένεξη για τα χρήματα της υποτροφίας. Έγραψε ποιήματα, μεταξύ των οποίων και ένα για τη μητέρα που δεν γνώρισε ποτέ.
Στις 6 Φεβρουαρίου, το Save Ukraine είχε σαφείς οδηγίες για τον Ντένις. Εκείνο το βράδυ, επιβιβάστηκε σε ένα νυχτερινό τρένο από τη Μόσχα για το Μινσκ, με μια αθλητική τσάντα με τα πράγματά του σε. Το τρένο περνούσε από σταθμούς όπου στάθμευαν βαγόνια φορτωμένα με ρωσικά τανκς. Ο Ντένις ήταν σε υπερένταση και δεν μπορούσε να κοιμηθεί. Άκουγε ροκ μουσική και σκεφτόταν τους συγγενείς του και τα άλλα παιδιά με τα οποία έφυγε για πρώτη φορά από τη Χερσώνα το φθινόπωρο του 2022, τα περισσότερα από τα οποία παρέμεναν στην κατεχόμενη Ουκρανία.
Το ταξίδι του στο Μινσκ κύλησε ομαλά, καθώς η Λευκορωσία δεν έχει φυλασσόμενα σύνορα με τη Ρωσία. Χρειάστηκε δύο ημέρες για να τακτοποιήσει τα επείγοντα ταξιδιωτικά έγγραφα με τη βοήθεια ενός εθελοντή της Save Ukraine και έπειτα πέρασε πεζός στην Πολωνία.
Στις 11 Φεβρουαρίου, ο Ντένις επιβιβάστηκε σε ένα λεωφορείο με προορισμό τη Γερμανία και οι συγγενείς του προετοιμάστηκαν για την επανένωση. Αλλά στα σύνορα, στις 3:30 π.μ., τον κατέβασαν από το λεωφορείο, τον έβαλαν σε ένα βαν της
αστυνομίας και τον κράτησαν πέντε ώρες για ανάκριση. Οι Γερμανοί αξιωματούχοι απέρριψαν τα ταξιδιωτικά του έγγραφα και τον άφησαν στην Πολωνία.
Με την αθλητική του τσάντα και μια θήκη που περιείχε τα ουκρανικά ταξιδιωτικά του έγγραφα, το ρωσικό διαβατήριο, τη γερμανική εντολή απέλασης και το ισοδύναμο 50 δολαρίων σε τέσσερα νομίσματα, ο Ντένις έφτασε σε μια πόλη έξω από τη Βαρσοβία το επόμενο βράδυ, με τη βοήθεια της Save Ukraine, για να μείνει σε μια οικογένεια Ουκρανών που είχαν εγκαταλείψει τη Μαριούπολη μετά την ισοπέδωση και κατάληψη της πόλης από τις ρωσικές δυνάμεις το 2022.
Τρώγοντας σούπα και τηγανίτες, ο Ντένις τους είπε ότι οι Ρώσοι δεν είναι τόσο κακοί όσο παρουσιάζονται. Εκείνο το βράδυ αναπαρήγαγε το αφήγημα της Μόσχας, χαρακτηρίζοντας τη ρωσική σφαγή στην Μπούτσα, το προάστιο του Κιέβου όπου τα στρατεύματα της Μόσχας σφαγίασαν δεκάδες αμάχους, μια ψεύτικη ιστορία που είχε διαδώσει η Ουκρανία. Και περιέγραψε το θρυλικό ουκρανικό σύνταγμα που υπερασπίστηκε τη Μαριούπολη ως ένα μάτσο ναζί. Είπε ότι αισθάνεται πλέον απέχθεια στη θέα της ουκρανικής σημαίας.
«Ο Ντένις αποτελεί κλασικό παράδειγμα του τι μπορούν να κάνουν οι Ρώσοι σε ένα παιδί που βρίσκεται ακόμη σε ανάπτυξη και δεν έχει κανέναν να το υπερασπιστεί», είπε η Όλχα Γεροχίνα, εκπρόσωπος της Save Ukraine που βοήθησε τον Ντένις. «Ξέρουν ότι είναι ομιλητικός και θα μιλούσε για τον καιρό που ήταν στη Ρωσία».
Η Γεροχίνα αναρωτήθηκε: Είχε πράγματι δραπετεύσει ή του επέτρεψαν οι σύνδεσμοί του να βγει έξω για να διαδώσει το μήνυμά τους;
Εξαντλημένος μετά το ταξίδι του, ο Ντένις δήλωσε σε συνέντευξή του ότι η επιθυμία του ήταν μία: να ζήσει μια κανονική, ειρηνική ζωή με τους συγγενείς του. Έκανε αίτηση για νέο ουκρανικό διαβατήριο και τώρα ασκεί έφεση κατά της απέλασής του, ώστε να μπορέσει επιτέλους να φτάσει στη Γερμανία και στην οικογένεια που τον περιμένει εκεί.
Στην ερώτηση αν αισθάνεται Ουκρανός ή Ρώσος, ανασήκωσε τους ώμους.
«Είμαι μια χαμένη ψυχή», είπε. «Πάντα ήμουν».
Μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον Matthew Luxmoore στο matthew.luxmoore@wsj.com
