Μια μεγάλη συνέντευξη στην επίσημη σελίδα της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της Ελλάδος παραχώρησε η Μαρίγια Πεϊτσίνοβιτς Μπούριτς.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο oke.gr και τη Δρ. Μάρθα Θεοδώρου η Γενική Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφέρεται μεταξύ άλλων στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στη σημασία της Διακήρυξης του Ρέικιαβικ, τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, και ορισμένο αριθμό θεμελιωδών κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων και την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Η συνέντευξή της στην επίσημη σελίδα της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της Ελλάδος.
Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΣΔΑ), η οποία ενσωματώνει τις θεμελιώδεις αξίες της Ευρώπης, τέθηκε σε ισχύ πριν από 70 χρόνια. Από τότε, πώς η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει μετατρέψει τη Σύμβαση σε ένα δυναμικό και ισχυρό εργαλείο για την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει το κράτος δικαίου και τη δημοκρατία στην Ευρώπη;
«Η Ευρωπαϊκή μας Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα είναι ένα ζωντανό κείμενο. Η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι πλούσια και σχετίζεται με πολλά διαφορετικά θέματα. Ο λόγος για το σημαντικό αντίκτυπο του έργου του Δικαστηρίου είναι η δεσμευτική ισχύς των αποφάσεών του.
Η ερμηνεία της Σύμβασης από το Δικαστήριο προσδίδει στη Συνθήκη τη δύναμή της και την καθιστά εξαιρετικά σύγχρονη καθώς το Δικαστήριο την ερμηνεύει υπό το φως των σημερινών συνθηκών. Με αυτόν τον τρόπο, οι διατάξεις της Σύμβασης εφαρμόζονται σήμερα σε καταστάσεις που ήταν εντελώς απρόβλεπτες και απίθανες τη στιγμή που υιοθετήθηκε για πρώτη φορά, συμπεριλαμβανομένων ζητημάτων που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες, τη βιοηθική ή το περιβάλλον.
Οι τελικές αποφάσεις του Δικαστηρίου – που πρέπει να εφαρμοστούν πλήρως και γρήγορα, όπως έχουν δεσμευτεί να κάνουν τα κράτη μέλη – είχαν ως αποτέλεσμα πολλές αλλαγές στη νομοθεσία και συνέβαλαν στην ενίσχυση του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας στην Ευρώπη.
Οι αποφάσεις του Δικαστηρίου προστάτευσαν το δικαίωμα των ανθρώπων να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, οδήγησαν σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δουλείας, της καταναγκαστικής εργασίας και της εμπορίας ανθρώπων ή οδήγησαν στην εισαγωγή κατάλληλων κανόνων και συστημάτων λογοδοσίας που αποτρέπουν τα βασανιστήρια και την κακομεταχείριση.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα θετικού αντίκτυπου της ΕΣΔΑ, ανά χώρα και ανά θέμα, που έχουν συγκεντρωθεί στον ειδικό ιστότοπό μας.
Για παράδειγμα, χάρη στην απόφαση στην υπόθεση “Chowdury and Others” (2017) σχετικά με υπηκόους από το Μπαγκλαντές που προσλήφθηκαν για να μαζέψουν φράουλες σε ένα αγρόκτημα, ο Ελληνικός Ποινικός Κώδικας του 2019 ενοποίησε προηγούμενες διατάξεις που ποινικοποιούν τα αδικήματα της εμπορίας ανθρώπων και της σεξουαλικής εμπορίας, επέκτεινε το πεδίο εφαρμογής της ποινικής ευθύνης και ενίσχυσε την προστασία των θυμάτων: Ο ορισμός του όρου «εκμετάλλευση» διευρύνθηκε και οι σχετικές ποινές αυξήθηκαν. Η Ελλάδα είχε ήδη θεσμοθετήσει έναν Εθνικό Εισηγητή για την καταπολέμηση του εγκλήματος της εμπορίας ανθρώπων για σκοπούς εκμετάλλευσης και είχε ήδη επικυρώσει το 2014 τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη Δράση κατά της Εμπορίας Ανθρώπων».
Στο πλαίσιο της 4ης Συνόδου Κορυφής των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης το 2023, οι ηγέτες υιοθέτησαν τη Διακήρυξη του Ρέικιαβικ και τις Αρχές του Ρέικιαβικ για τη Δημοκρατία. Σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο με τεράστιες αλλαγές και πρωτοφανείς διεθνείς κρίσεις, πώς και με ποια μέσα μπορεί να προστατευθεί και να ενισχυθεί η δημοκρατία;
«Η Σύνοδος Κορυφής των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων στο Ρέικιαβικ ήταν αναμφίβολα ιστορική. Εκεί, οι ηγέτες μας δεσμεύτηκαν εκ νέου στις αξίες αυτού του Οργανισμού και αναγνώρισαν ότι αυτές είναι το κλειδί για τη διασφάλιση της δημοκρατικής ασφάλειας σε ολόκληρη την ήπειρο.
Πολλές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ευρωπαϊκές κοινωνίες υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα. Ένας κόσμος που αλλάζει ταχέως απαιτεί νέα επίπεδα διεθνούς συνεργασίας. Η πολυμέρεια και η ενεργός δέσμευση από τους δημοκρατικούς παράγοντες είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση τέτοιων προκλήσεων. Η διασφάλιση της ελευθερίας του Τύπου, ώστε οι πολίτες να μπορούν να λαμβάνουν ακριβείς πληροφορίες και να είναι καλά ενημερωμένοι για τις δημοκρατικές αρχές και θεσμούς, καθώς και η προώθηση της αγωγής του πολίτη και της ισχυρής συμμετοχής στις πολιτικές διαδικασίες, είναι επίσης απαραίτητα.
Μια νέα Διακυβερνητική Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη Δημοκρατία (CDDEM), που αποτελείται από εκπροσώπους των κρατών μελών, θα τεθεί σε λειτουργία φέτος. Αυτή η νέα διακυβερνητική δομή έχει τη σημαντική εντολή να υποστηρίξει τα κράτη μέλη στην εξεύρεση κοινών λύσεων σε πολλές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες και να δώσει συνέχεια στις σχετικές αποφάσεις που ελήφθησαν στη Σύνοδο Κορυφής του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Ρέικιαβικ. Με βάση τις Αρχές του Ρέικιαβικ για τη Δημοκρατία, η CDDEM θα προωθήσει και θα διευκολύνει θεματικές ανταλλαγές και αξιολογήσεις εμπειριών και καλών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ανάπτυξη κοινών πολιτικών και προτύπων, καθώς και εργαλείων, για την ενίσχυση της δημοκρατίας, των θεσμών της και διαδικασιών και της χρηστής διακυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα και για την αύξηση της ουσιαστικής συμμετοχής στη δημοκρατική ζωή όλων των μελών της κοινωνίας, ιδίως των νέων και της κοινωνίας των πολιτών.
Κατά την εκτέλεση αυτών των καθηκόντων και σε στενή συνεργασία και συντονισμό με άλλα σχετικά όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η CDDEM θα επικεντρωθεί σε τρέχοντα και αναδυόμενα ζητήματα, βοηθώντας τα κράτη μέλη να τα αντιμετωπίσουν, συμπεριλαμβανομένου του εντοπισμού των αιτιών της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης και την αντιμετώπιση κάθε υπονόμευσης της αποτελεσματικής λειτουργίας της δημοκρατίας σε όλα τα επίπεδα».
Το έτος 2024 θα σηματοδοτήσει την 75η επέτειο από την ίδρυση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα κύρια επιτεύγματά του, ως ο κορυφαίος Οργανισμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ήπειρό μας; Και ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει το Συμβούλιο στο μέλλον;
«Πράγματι, φέτος το Συμβούλιο της Ευρώπης θα γιορτάσει την 75η επέτειό του. Τα τελευταία 75 χρόνια, τα πρότυπά μας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου ήταν απαραίτητα για τη διασφάλιση και την ενίσχυση των ατομικών ελευθεριών, της ειρήνης και της ευημερίας στα κράτη μέλη μας. Το Συμβούλιο της Ευρώπης συνέβαλε στη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού κοινού νομικού χώρου. Ο Οργανισμός έχει παίξει καθοριστικό ρόλο για να διασφαλίσει ότι η Ευρώπη είναι μια ζώνη χωρίς θανατική ποινή, να προστατεύσει τις εθνικές μειονότητες και τις περιφερειακές ή μειονοτικές γλώσσες και να καταπολεμήσει τη βία κατά των γυναικών ή τη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση παιδιών. Έχουν ληφθεί μέτρα για την πρόληψη της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, για την αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων και για τη διασφάλιση μιας εκπαίδευσης που προάγει την ισότητα, την ένταξη και τη δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη. Αυτά είναι μόνο λίγα παραδείγματα τρόπων με τους οποίους το Συμβούλιο της Ευρώπης συνεχίζει να αλλάζει ζωές προς το καλύτερο.
Σχετικά με τις κύριες προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας: Πρώτον, δεσμευόμαστε να υποστηρίξουμε το κράτος μέλος μας την Ουκρανία, με όποιον τρόπο μπορούμε. Η διασφάλιση του δημοκρατικού μέλλοντος της Ουκρανίας είναι εξαιρετικά σημαντική. Επιθυμούμε διακαώς για μια επιστροφή στην ειρήνη, μια βιώσιμη ειρήνη, βασισμένη στη δικαιοσύνη. Οι Ευρωπαίοι χρειάζονται η ειρήνη και η ασφάλεια να επιστρέψουν στην ήπειρό μας χωρίς άλλη καθυστέρηση.
Είναι επίσης απαραίτητο να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες, η άνοδος του λαϊκισμού και η δημοκρατική οπισθοδρόμηση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της συνεχούς πολιτικής βούλησης και της ενισχυμένης συνεργασίας».
Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης είναι μια συνθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης που εγγυάται έναν ορισμένο αριθμό θεμελιωδών κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων, ως ένα «Κοινωνικό Σύνταγμα της Ευρώπης». Σύμφωνα με τους μηχανισμούς παρακολούθησης του Χάρτη, οι πολιτικές που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη διασφαλίζουν δίκαιη απασχόληση, αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, κοινωνική προστασία, εκπαίδευση, υγεία και εξάλειψη των διακρίσεων;
«Κανένα άλλο νομικό κείμενο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο δεν μπορεί να παράσχει τόσο εκτεταμένη και πλήρη προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων όπως αυτή που προβλέπει ο Χάρτης, ο οποίος λειτουργεί και ως σημείο αναφοράς στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης εγγυάται τα θεμελιώδη κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα ως αντίστοιχος της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία προστατεύει τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα.
Η τήρηση των δεσμεύσεων από τα Κράτη Μέρη υπόκειται στην παρακολούθηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων (ECSR). Αυτό το όργανο παρακολουθεί τη συμμόρφωση με το Χάρτη στο πλαίσιο δύο συμπληρωματικών μηχανισμών: Μέσω συλλογικών καταγγελιών που υποβάλλονται από τους κοινωνικούς εταίρους και άλλες μη κυβερνητικές οργανώσεις (Συλλογική Διαδικασία Παραπόνων) και μέσω εθνικών εκθέσεων που καταρτίζονται από τα συμβαλλόμενα μέρη (Σύστημα Αναφοράς). Τα Κράτη Μέρη έχουν υποχρέωση να συνεργάζονται με την Επιτροπή και τη νομολογία της (τόσο οι αποφάσεις, όσο και τα συμπεράσματα).
Η αποτελεσματικότητα των πολιτικών και των μέτρων για τη διασφάλιση δίκαιης απασχόλησης, αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας, κοινωνικής προστασίας, εκπαίδευσης, υγείας και εξάλειψης των διακρίσεων μπορεί να ποικίλλει μεταξύ των κρατών μελών. Κάθε χρόνο η ECSR δημοσιεύει τα συμπεράσματά της, υποδεικνύοντας τομείς συμμόρφωσης και τομείς στους οποίους τα κράτη μέλη μπορεί να χρειαστεί να λάβουν πρόσθετα μέτρα για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους βάσει του Χάρτη».
Στην Έκθεσή σας για το 2023 αναφέρετε ότι «η ρητορική μίσους συνεχίζει να αυξάνεται εντός, όσο και εκτός διαδικτύου, στοχεύοντας συχνά γυναίκες και μια σειρά από μειονότητες και ευάλωτες ομάδες». Ποια μέτρα θα προτείνατε για την επιτυχή αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων στην Ευρώπη;
«Κάθε χρόνο, δημοσιεύω μια ετήσια έκθεση για την κατάσταση της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στην Ευρώπη. Στην πιο πρόσφατη έκθεσή μου, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Μάιο, τα ευρήματα είναι σαφή: Υπάρχει σημαντική δημοκρατική οπισθοδρόμηση σε μέρη της ηπείρου μας. Το πιο ακραίο παράδειγμα είναι η Ρωσική Ομοσπονδία όπου αυτή η τάση οδήγησε στην παράνομη και βάναυση επίθεση κατά της Ουκρανίας. Ωστόσο, η δημοκρατική οπισθοδρόμηση στην Ευρώπη μπορεί να λάβει πολλές μορφές. Το αυξανόμενο κύμα ρητορικής μίσους, τόσο στο διαδίκτυο όσο και εκτός, μπορεί να είναι ένα άλλο παράδειγμα.
Η ρητορική μίσους είναι ένα αυξανόμενο και ύπουλο φαινόμενο. Τα τελευταία χρόνια, οι εκθέσεις παρατήρησης και άλλες εργασίες των τμημάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης το έχουν επισημάνει. Οι Ρομά, οι εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, και τα ΛΟΑΤΙ άτομα είναι μεταξύ των μειονοτήτων που γίνονται τόσο συχνά στόχοι.
Αυτό που κάνει τη ρητορική μίσους διαφορετική σήμερα είναι τα μέσα με τα οποία διαδίδεται τόσο μεγάλο μέρος της. Tα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο έχουν διευρύνει τους ορίζοντές μας με πολλούς τρόπους. Αλλά επίσης έδωσαν ένα εικονικό μεγάφωνο σε όσους θέλουν να προκαλέσουν οδύνη και πόνο και τους επέτρεψαν να το κάνουν με ανωνυμία. Η έκταση της σεξιστικής ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο είναι ένα σαφές παράδειγμα αυτού. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για ισχυρότερη διακυβέρνηση και εποπτεία των ψηφιακών πλατφορμών.
Το ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί από άτομα, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς.
Είμαστε σαφείς σχετικά με τη σημασία της ελευθερίας της έκφρασης, όπως περιγράφεται στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα: Και ότι ισχύει ακόμη και όταν μπορεί να προσβάλει, να σοκάρει ή να ενοχλεί. Ωστόσο, είμαστε εξίσου σαφείς ότι, ενώ αυτό το δικαίωμα είναι θεμελιώδες, δεν είναι απόλυτο.
Τον Μάιο του 2022, η Επιτροπή Υπουργών μας ενέκρινε τη Σύσταση CM/Rec(2022)16 για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους παρέχοντας μια συνολική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους στο πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αρκετά περιφερειακά και εθνικά κοινοβούλια έχουν υιοθετήσει κώδικες συμπεριφοράς για την αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους. Υπάρχει μια τάση αυξημένης περιφερειακής συνεργασίας σε διάφορους τομείς. Για παράδειγμα, η Ελλάδα, μαζί με τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, το Μαυροβούνιο και την Ισπανία έχουν συμμετάσχει σε ένα κοινό έργο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους στον αθλητισμό.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει επίσης θέσει σε εφαρμογή μια σειρά από δραστηριότητες ευαισθητοποίησης.
Ένα παράδειγμα: Η εκστρατεία μας “No Hate Speech Movement”, η οποία σχεδιάστηκε για να ενημερώσει και να κινητοποιήσει τους νέους και να τους προετοιμάσει να αντιμετωπίσουν τη διαδικτυακή κακοποίηση με θετική έκφραση που προάγει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία στο διαδίκτυο».
Η Τεχνητή Νοημοσύνη αναπτύσσεται σε διάφορους τομείς στον σημερινό κόσμο και θα μεταμορφώσει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, ζούμε και λειτουργούμε ως οργανωμένες κοινωνίες. Ποια θα είναι, κατά τη γνώμη σας, τα οφέλη και οι κίνδυνοι για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ως αποτέλεσμα των εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης;
«Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) παρουσιάζει τόσο οφέλη, όσο και κινδύνους. Είναι ήδη μαζί μας και τα επόμενα χρόνια θα διαδραματίσει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στον τρόπο λειτουργίας των κυβερνήσεων και των δημόσιων θεσμών και στο πώς οι πολίτες αλληλεπιδρούν και συμμετέχουν στη δημοκρατική διαδικασία.
Επομένως, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη χρησιμοποιείται για την προώθηση και την προστασία των προτύπων μας και λαμβάνουμε μέτρα για να διασφαλίσουμε ότι σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεν τα υπονομεύει.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης προχωρά σταθερά με τις διαπραγματεύσεις για την πρώτη νομικά δεσμευτική διεθνή συνθήκη για τη διασφάλιση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου στις δραστηριότητες εντός του κύκλου ζωής των συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτές οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται στην Ευρώπη αλλά είναι ανοιχτές σε όλο τον κόσμο. Εκτός από τα 46 κράτη μέλη του Συμβουλίου, συμμετέχουν η Αργεντινή, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Κόστα Ρίκα, η Αγία Έδρα, το Ισραήλ, η Ιαπωνία, το Μεξικό, το Περού, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Ουρουγουάη και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον, σχεδόν 70 ΜΚΟ και επιχειρήσεις συμμετέχουν ενεργά και πλήρως στις διαπραγματεύσεις: Αυτό είναι ένα γεγονός άνευ προηγουμένου για τις διαπραγματεύσεις του Συμβουλίου. Στοχεύουμε δε στην οριστικοποίηση αυτής της Σύμβασης εγκαίρως για να σηματοδοτήσουμε την 75η επέτειό μας.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει αποδείξει σε πολλές περιπτώσεις την ικανότητά του να πρωτοπορεί σε νέα πρότυπα, τα οποία στη συνέχεια έγιναν παγκόσμια σημεία αναφοράς. Θα αντιμετωπίσουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη σε αυτήν την παράδοση, σε μια προσέγγιση πολλαπλών ομάδων συμφερόντων με άλλους διεθνείς οργανισμούς, την κοινωνία των πολιτών, τις επιχειρήσεις και τον ακαδημαϊκό κόσμο».
Μετά την Επιτροπή Υπουργών στο Ελσίνκι το 2019 και στο Τορίνο το 2022 για την ενδυνάμωση του ρόλου και της ουσιαστικής συμμετοχής των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των εθνικών θεσμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Συμβούλιο, πώς θα ενισχύσετε περαιτέρω τη συνεργασία μεταξύ της Κοινωνίας των Πολιτών και του Συμβουλίου της Ευρώπης;
«Ο ρόλος που διαδραματίζει η κοινωνία των πολιτών έναντι της αποστολής του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι εξαιρετικά σημαντικός. Στις 15 Σεπτεμβρίου 2023 πραγματοποιήθηκε η πρώτη μου ανταλλαγή απόψεων με την κοινωνία των πολιτών στο Στρασβούργο. Θα ήθελα να επαναλάβω αυτό που τόνισα με εκείνη την ευκαιρία, παραθέτοντας τις Αρχές της Δημοκρατίας του Ρέικιαβικ (που συμφωνήθηκαν στη Σύνοδο των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων), δηλαδή ότι «η κοινωνία των πολιτών αποτελεί προϋπόθεση για μια λειτουργική δημοκρατία». Επιπλέον, θα έλεγα ότι είναι η πηγή ζωής των δημοκρατικών κοινωνιών και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει αυτό να το υπερασπιστούν, να το καλλιεργήσουν και να το προωθήσουν στα κράτη μέλη τους.
Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι βασικοί εταίροι του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις δραστηριότητες συνεργασίας και βοήθειας. Καλούνται να συμμετάσχουν και/ή να συνδιοργανώσουν διάφορες δραστηριότητες/έργα και εκδηλώσεις σε διάφορους τομείς όπως: Εθνική εφαρμογή της ΕΣΔΑ· προστασία μέσων και δεδομένων· εμπορία ανθρώπων, καταπολέμηση των διακρίσεων και ενσωμάτωση, βία κατά των γυναικών, δικαιώματα των παιδιών, εκπαίδευση και το πρόγραμμα HELP για να αναφέρουμε μερικά.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει αναλάβει δράσεις για την ενίσχυση της προστασίας και της προώθησης του χώρου της κοινωνίας των πολιτών στην Ευρώπη, όπως:
– Ένα εγχειρίδιο «Συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρώπης: Ένας πρακτικός οδηγός για την κοινωνία των πολιτών».
– Μια πύλη (portal) της κοινωνίας των πολιτών που είναι διαθέσιμη στον κύριο ιστότοπο του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία βοηθά τις ΜΚΟ να πλοηγηθούν στον ιστότοπο του Οργανισμού για να βρουν τη σωστή θεσμική ή γραμματειακή διεύθυνση/σημείο επαφής για το είδος της συνεργασίας που επιδιώκουν ή μπορούν να παράσχουν – αύξηση της διαφάνειας προς την κοινωνία των πολιτών σχετικά με τις διαρθρωτικές μορφές συνεργασίας που μπορούν να αναπτύξουν.
Επιπλέον, στις 15 Δεκεμβρίου 2023, δημοσιεύθηκε ο Οδικός Χάρτης για τη δέσμευση της κοινωνίας των πολιτών με το Συμβούλιο της Ευρώπης την περίοδο 2024-2027, ο οποίος παρουσίασε τις προτάσεις μου που στοχεύουν στη διαμόρφωση μιας πολιτικής για την ουσιαστική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στο σύνολό της, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών των νέων, σε όλες τις πτυχές του διακυβερνητικού έργου (καθορισμός προτύπων, παρακολούθηση και δραστηριότητες συνεργασίας) με βάση το υφιστάμενο πλαίσιο».
Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον είναι αλληλένδετα και οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να περιμένουν ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον, που είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει το Συμβούλιο της Ευρώπης στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος και της φιλικής προς το περιβάλλον διαχείρισης τοπίου;
«Η δράση για το περιβάλλον αποτελεί αναμφίβολα κορυφαία προτεραιότητα για το Συμβούλιο της Ευρώπης. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι μια υπαρξιακή πρόκληση για την ανθρωπότητα. Δεν νομίζω ότι χρειαζόμαστε άλλα επιπλέον στοιχεία για το ότι η τριπλή πλανητική κρίση της κλιματικής αλλαγής, της ρύπανσης και της απώλειας βιοποικιλότητας έχει τη δυνατότητα να απειλήσει την ύπαρξή μας. Έτσι, δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Πρέπει να δράσουμε τώρα – και εμείς το πράττουμε, σε πολλαπλά επίπεδα. Πρώτον, διαπραγματευόμαστε μια νέα συνθήκη για την καταπολέμηση της μάστιγας του περιβαλλοντικού εγκλήματος, που αποφέρει πολλά δισεκατομμύρια ευρώ από παράνομες εισπράξεις, ποινικοποιώντας ενέργειες όπως η οικοκτονία. Δεύτερον, συζητάμε εάν χρειάζεται ένα νέο πρωτόκολλο στην ΕΣΔΑ για την προστασία του δικαιώματος σε ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον. Ενώ αυτή η συζήτηση βρίσκεται σε εξέλιξη, το Δικαστήριο βρίσκεται ήδη αντιμέτωπο με αρκετές υποθέσεις. Και τρίτον, οι Συμβάσεις της Βέρνης και του Τοπίου συνεχίζουν να είναι σχετικές για την προστασία της βιοποικιλότητας, της ευρωπαϊκής άγριας ζωής και των φυσικών ενδιαιτημάτων μας».
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη αύξηση στις αφίξεις μεταναστών και προσφύγων στην Ευρώπη. Πώς μπορεί το Συμβούλιο της Ευρώπης να επεκτείνει τη βοήθειά του στα κράτη μέλη του στο σχεδιασμό και την εφαρμογή σχετικών πολιτικών για την καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, σύμφωνα με την ΕΣΔΑ;
«Η αντιμετώπιση της μετανάστευσης και των προσφύγων αποτελεί συλλογική ευθύνη των κρατών μελών μας και, επομένως, η αλληλεγγύη μεταξύ μας έχει πρωτεύοντα χαρακτήρα.
Όποιος εισέρχεται στο χώρο του Συμβουλίου της Ευρώπης προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΣΔΑ). Αυτό περιλαμβάνει μετανάστες και πρόσφυγες.
Ο βάναυσος, παράνομος και συνεχής επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει προκαλέσει τη μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμού στην Ευρώπη από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκατομμύρια άνθρωποι, κυρίως γυναίκες και παιδιά, έχουν αναζητήσει καταφύγιο εκτός Ουκρανίας σε άλλα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Οι κυβερνήσεις σε όλη την Ευρώπη έχουν αντιμετωπίσει την πρόκληση της διάθεσης στέγης και υποστήριξης. Αλλά αυτό δεν ήταν πάντα εύκολο να γίνει και το Συμβούλιο της Ευρώπης εργάστηκε σκληρά για να τους παράσχει την υποστήριξη που χρειάζονται. Έχουμε ενισχύσει την εστίασή μας και το συντονισμό των προσπαθειών μας σε θέματα μετανάστευσης και προσφύγων. Έχουμε αναπτύξει έργα συνεργασίας σε ορισμένα κράτη μέλη για να ενισχύσουμε την ικανότητα των τοπικών επαγγελματιών να εντοπίζουν και να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις επιπτώσεις των τραυμάτων που σχετίζονται με τον πόλεμο στις γυναίκες και τα παιδιά. Ο Ειδικός Εκπρόσωπός μου για τη Μετανάστευση και τους Πρόσφυγες έχει βρεθεί επί τόπου σε πολλές χώρες, συνεργαζόμενος με κυβερνήσεις για να τις υποστηρίξει στην αντιμετώπιση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών σύμφωνα με τα πρότυπά μας.
Το Σχέδιο Δράσης του Οργανισμού μας για την Προστασία Ευάλωτων Ατόμων στο Πλαίσιο της Μετανάστευσης και του Ασύλου στην Ευρώπη (2021-2025), προτείνει στοχευμένα μέτρα και δραστηριότητες για την αύξηση της ικανότητας των κρατών μελών να εντοπίζουν και να αντιμετωπίζουν τα αδύναμα σημεία στις διαδικασίες ασύλου και μετανάστευσης.
Έτσι, το Συμβούλιο της Ευρώπης μπορεί σαφώς να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο βοηθώντας και παρέχοντας στα μέλη του τεχνογνωσία και πρακτική καθοδήγηση σε θέματα πολιτικής, καθώς και νομική βοήθεια και συμβουλές, ενισχύοντας τις γνώσεις και τις δεξιότητες σε μια διαχείριση της μετανάστευσης που βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα».
Πιστεύετε ότι η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης, που προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Σύμβαση, θα ήταν κατάλληλη απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες μας για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής;
«Ο πολιτισμός και η κληρονομιά είναι ισχυροί φορείς δημοκρατικής συμμετοχής και κοινωνικής ένταξης. Η Ευρώπη είναι γεμάτη με ανεκτίμητους πολιτιστικούς θησαυρούς, και είτε πρόκειται για τέχνη, μουσική, χειροτεχνία, λογοτεχνία ή αρχιτεκτονική, η ήπειρός μας έχει τόσα πολλά να προσφέρει. Αυτός ο πλούτος ρίχνει φως στη διαφορετικότητά μας και προχωρά πολύ περισσότερο από αυτό προσθέτοντας μια επιπλέον διάσταση: Έναν κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό. Όταν μιλάμε για Ευρώπη, μιλάμε για πολύ περισσότερα από μια γεωγραφική περιοχή. Μιλάμε για μια ηπειρωτική κοινότητα, μια κοινή κληρονομιά, ένα πολιτιστικό ιδανικό.
Είναι αυτό το όραμα της ένωσης μέσω της διαφορετικότητας που στηρίζει την Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Σύμβαση του 1954, μια από τις πρώτες συνθήκες του Οργανισμού που φέτος σηματοδοτεί την 70ή επέτειό της. Επικυρωμένη από κάθε κράτος μέλος μας, σκοπός της είναι να αναπτύξει την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των λαών της Ευρώπης και την αμοιβαία εκτίμηση της πολιτιστικής τους πολυμορφίας. Έκτοτε, το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει αναλάβει μια σειρά από πρωτοβουλίες για την υποστήριξη και την προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης, όπως:
– Οι «Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς», μια κοινή πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου αρκετές χώρες ανοίγουν τα ιστορικά τους κτίρια τα οποία είναι συνήθως κλειστά για το κοινό.
– Το «Πρόγραμμα Πολιτιστικές Διαδρομές», μια πρόσκληση για να ταξιδέψεις και να ανακαλύψεις την πλούσια και ποικιλόμορφη κληρονομιά της Ευρώπης, φέρνοντας ανθρώπους και μέρη μαζί σε δίκτυα κοινής ιστορίας και κληρονομιάς. Αυτά εφαρμόζουν στην πράξη τις αξίες του Συμβουλίου της Ευρώπης: Ανθρώπινα δικαιώματα, πολιτιστική πολυμορφία, διαπολιτισμικό διάλογο και αμοιβαίες ανταλλαγές πέρα από τα σύνορα.
– Το «Πρόγραμμα Διαπολιτισμικών Πόλεων» υποστηρίζει πόλεις και περιφέρειες στην αναθεώρηση και την προσαρμογή των πολιτικών τους μέσω ενός διαπολιτισμικού φακού και στην ανάπτυξη περιεκτικών διαπολιτισμικών στρατηγικών για τη διαχείριση της διαφορετικότητας ως πλεονέκτημα για ολόκληρη την κοινωνία.
Ο Οργανισμός έχει επίσης συνάψει μια σειρά από καινοτόμες συνθήκες. Θα ήθελα να αναφέρω τη Σύμβαση του Φάρο – Σύμβαση Πλαίσιο για την Αξία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς για την Κοινωνία (2005) – η οποία υπογραμμίζει τις δυνατότητες του πολιτισμού ως φορέα για δημοκρατική συμμετοχή, βιώσιμη ανάπτυξη και καλύτερη ποιότητα ζωής. Ή τη Σύμβαση της Λευκωσίας (2017), η οποία είναι μέχρι σήμερα η μοναδική διακρατική συμφωνία που είναι αφιερωμένη στην καταπολέμηση της υποβάθμισης, της καταστροφής και της διακίνησης πολιτιστικών αγαθών. Και το κάνει από την άποψη του ποινικού δικαίου.
Έτσι, η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης μπορεί πράγματι να είναι η κατάλληλη απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες μας σήμερα, επειδή αποτελεί πηγή δύναμης για την ευρωπαϊκή ταυτότητα και προωθεί τις κοινές ευρωπαϊκές αξίες, την ενεργό συμμετοχή του πολίτη και την ένταξη. Με την προώθηση αυτών των αξιών, οι κοινωνίες μπορούν να καλλιεργήσουν την αίσθηση του ανήκειν και μια κοινή ταυτότητα. Ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να μάθουν για άλλους πολιτισμούς, γλώσσες και παραδόσεις, οι κοινωνίες μπορούν να προωθήσουν την κατανόηση και τον αμοιβαίο σεβασμό».
