Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Παγκόσμιας Συμμαχίας Βιώσιμων Επενδύσεων (GSIA) «Global Sustainable Investment Review 2022» η αξία των βιώσιμων επενδύσεων σε μεγάλες χρηματοπιστωτικές αγορές το 2022 ανήλθε σε 30,3 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Η βιώσιμη χρηματοδότηση αναφέρεται στη διαδικασία συνεκτίμησης περιβαλλοντικών, κοινωνικών και σχετικών με τη διακυβέρνηση παραμέτρων (ESG) κατά τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων και στον καθορισμό της φύσης των επενδύσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα, καθορίζοντας τα κριτήρια για βιώσιμες χορηγήσεις και μακροπρόθεσμες επενδύσεις με χαρακτηριστικά ESG.

Συγκεκριμένα, τέτοιου τύπου επενδύσεις που συμμορφώνονται με τα κριτήρια ESG ενδέχεται να αφορούν:

-στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν, καθώς και στο περιβάλλον ευρύτερα, για παράδειγμα τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την πρόληψη της ρύπανσης και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου καθώς και την κυκλική οικονομία.

-στη βελτίωση των συνθηκών ανισότητας, συμμετοχικότητας, εργασιακών σχέσεων, στην εκπαίδευση ανθρώπων, στη ανάπτυξη δεξιοτήτων, καθώς και σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

-στη συμμόρφωση της διαχείρισης των δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών, των σχέσεων των εργαζομένων και των αποδοχών των εκτελεστικών στελεχών με τα θέματα εταιρικής διακυβέρνησης.

-στη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή και στην αυτοματοποίηση.

Το 2024 σηματοδοτεί μια νέα εποχή καθώς πλέον η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων βασίζεται σε συγκεκριμένα κριτήρια βιώσιμων επενδύσεων, λόγω των διεθνών τάσεων για έμφαση στην υπεύθυνη χρηματοδότηση και τις επενδύσεις αντίκτυπου αλλά και των νέων κανονισμών για γνωστοποιήσεις με βάση ESG κριτήρια (μέσω του προτύπου CSRD).

Παράλληλα, σύμφωνα με τον οίκο MSCI, η αγορά βιώσιμης χρηματοδότησης αναμένεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται φέτος, εστιάζοντας στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη διατήρηση των φυσικών πόρων και τον μετριασμό των εκπομπών άνθρακα. Με την εξέλιξη των κανονιστικών πλαισίων και των απαιτήσεων υποβολής εκθέσεων, η κλιματική χρηματοοικονομική επίπτωση, η διαχείριση του κλιματικού κινδύνου και η τεχνητή νοημοσύνη για τη βιωσιμότητα καθίστανται ολοένα και πιο καθοριστικές .

Τα βήματα της Ε.Ε. για ενίσχυση της πράσινης χρηματοδότησης

Πρωτοπόρος στην τάση αυτή είναι η Ευρώπη η οποία έχει θέσει υψηλούς και φιλόδοξους στόχους, όπως αυτοί περιγράφονται στην Πράσινη Συμφωνία. Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, δημιούργησε το Sustainable Finance, ένα πλαίσιο δημοσιονομικών κανονισμών, προτύπων, κανόνων και προϊόντων, για να διασφαλίσει ότι οι πράσινες επενδύσεις είναι πραγματικά βιώσιμες, ώστε να συμβάλει στην επίτευξη των κλιματικών και περιβαλλοντικών στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών πτυχών και των πτυχών διακυβέρνησης. Η βιώσιμη χρηματοδότηση περιλαμβάνει επίσης τη διαφάνεια όσον αφορά τους κινδύνους που σχετίζονται με παράγοντες ESG που ενδέχεται να έχουν αντίκτυπο στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Πέτρος Βαρελίδης, μιλώντας στο tovima.gr, ανέφερε σχετικά:

«Οι κανόνες βιώσιμης χρηματοδότησης είναι μία τεράστια νίκη έναντι των συμβατικών οικονομικών προσεγγίσεων, γιατί για πρώτη φόρα δίνουν ένα πολύ συγκεκριμένο και ομοιόμορφο εργαλείο προκειμένου να αξιολογούνται με ένα σχετικά αντικειμενικό τρόπο οι επενδύσεις ως προς τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις»

Στο πλαίσιο αυτό, η Ε.Ε. θέσπισε τον κανονισμό SFDR, παράλληλα με τον κανονισμό για την Ταξινομία (EU Taxonomy) και τον κανονισμό για τους δείκτες αναφοράς χαμηλών εκπομπών άνθρακα ως μέρος δέσμης νομοθετικών μέτρων για να διασφαλίσει ότι οι επενδύσεις κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά και να θεσπίσει ένα ενιαίο και συγκεκριμένο πλαίσιο το οποίο δύναται να δημιουργήσει σαφείς κανόνες και στόχους για τη διοχέτευση των κεφαλαίων χρηματοδότησης.

Αυτό, οδήγησε στην ανανέωση του τρόπου που οι τράπεζες χρηματοδοτούν επενδύσεις καθώς πλέον έμφαση δίνεται σε επενδύσεις και επιχορηγήσεις που συμβάλλουν στη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, μιας καλύτερης κοινωνίας και ενός βιώσιμου μέλλοντος. Επιπλέον, ο ρόλος των τραπεζών είναι καθοριστικός για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε κεφάλαια που πληρούν τα βιώσιμα χαρακτηριστικά που έχει θέσει η Ε.Ε., καθώς έχουν επιλεγεί ως μέσο για τη διοχέτευση επιπλέον κεφαλαίων που ύστερα από σχετικές ελεγκτικές διαδικασίες απελευθερώνονται στην αγορά.

Υπό το πρίσμα αυτό τα πιστωτικά ιδρύματα καλούνται να ενσωματώσουν τη διάσταση της αειφορίας (ESG factors & risks) σε όλο το φάσμα της λειτουργίας τους, δηλαδή να λαμβάνουν υπόψη τους Περιβαλλοντικούς και Κοινωνικούς κινδύνους, στην επιχειρησιακή στρατηγική τους, στη διακυβέρνηση και στην εν γένει διαδικασία διαχείρισης κινδύνων.

Η Εθνική Στρατηγική για τη βιώσιμη χρηματοδότηση

Η Ελλάδα, μέσω του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, έχει δεσμεύσει 35,95 δισ. ευρώ για βιώσιμες επενδύσεις, εκ των οποίων τα 17 δισ. αφορούν επιχορηγήσεις και τα άλλα 17 δισ. δάνεια, από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του έκτακτου μέσου ανάκαμψης μετά την πανδημία NextGenerationEU.

Υπενθυμίζουμε ότι πυρήνας του NextGenerationEU είναι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό πρόγραμμα της Ε.Ε. έως σήμερα, που προβλέπεται να εκταμιεύσει έως και €723,8 δισ. σε επιχορηγήσεις και δάνεια στα κράτη μέλη, τα οποία κατέθεσαν ένα εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (EΣΑΑ), στο οποίο προσδιορίζονται οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις τις οποίες το κράτος μέλος δεσμεύεται να υλοποιήσει μέχρι το 2026.

Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, το οποίο εγκρίθηκε στις 13 Ιουλίου του 2021 από το Συμβούλιο Οικονομικών Δημοσιονομικών Θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ecofin), περιλαμβάνει 103 επενδύσεις και 76 μεταρρυθμίσεις, κατανεμημένες σε 4 πυλώνες, συμπεριλαμβανομένου του νέου κεφαλαίου REPowerEU: Πράσινη Μετάβαση, Ψηφιακή Μετάβαση, Απασχόληση-Δεξιότητες- Κοινωνική Συνοχή, Ιδιωτικές επενδύσεις και μετασχηματισμός της οικονομίας.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων από το φάκελο των δανείων ύψους 17 δισ. έχει καλυφθεί. Συγκεκριμένα, με βάση αυτά τα 17 δισ., μέχρι στιγμής υπάρχουν έργα -υλοποιημένα ή προς υλοποίηση- ύψους 21 δισ. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές είναι ένα πρόγραμμα που δουλεύει αυτόματα και είναι αρκετά αποτελεσματικό.

Σχετικά με την εναρμόνιση της Ελλάδας με τη βιώσιμη χρηματοδότηση ο κ. Βαρελίδης υπογράμμισε:  «Στην Ελλάδα εφαρμόζουμε τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, και έχουμε βάλει και μια αναφορά στον κλιματικό νόμο που προς το παρόν δεν έχει ενεργοποιηθεί για να παράξει πρακτικά αποτελέσματα. Το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο είναι κανονισμός που σημαίνει ότι είναι άμεσης προσαρμογής, άρα δεν χρειάζεται να κάνουμε κάποια εναρμόνιση, είμαστε αναγκασμένοι να το εφαρμόσουμε και το εφαρμόζουμε».

Για το κατά πόσο οι ελληνικές επιχειρήσεις εναρμονίζονται με τους όρους της βιώσιμης χρηματοδότησης ο ίδιος σημείωσε πως επειδή μεγάλο μέρος της κρατικής χρηματοδότησης προέρχεται από ευρωπαϊκά κονδύλια εκ των πραγμάτων προσαρμόζονται. «Οι μεγάλες επιχειρήσεις το αντιλαμβάνονται αυτό και κάνουν ουσιαστικές προσπάθειες προσαρμογής» ανέφερε.

Πέρα όμως από Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, που λήγει το 2026, η κυβέρνηση ετοιμάζει τα επόμενα βήματα για να ενισχύσει περαιτέρω τη βιώσιμη χρηματοδότηση. Στο πλαίσιο αυτό στις αρχές του χρόνου παρουσιάστηκε η Εθνική Στρατηγική για τη Βιώσιμη Χρηματοδότηση, που έχει ως στόχο την κινητοποίηση πόρων από δημόσιες και ιδιωτικές πηγές για τη χρηματοδότηση επενδύσεων για τον πράσινο μετασχηματισμό της οικονομίας, μετά το 2026.

Η σημασία των ESG κριτηρίων στην πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης

Εκτός από τα ευρωπαϊκά ή κρατικά κονδύλια, η βιώσιμη χρηματοδότηση αφορά και στην τάση των επενδυτών να βασίζουν τις επενδυτικές τους αποφάσεις σε βιώσιμα κριτήρια. Η ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG βοηθά στην κερδοφορία και τα οικονομικά αποτελέσματα των εταιρειών σε πολλαπλά επίπεδα, ενισχύοντας την ελκυστικότητά τους για τους επενδυτές και παράλληλα τις θωρακίζει απέναντι στους σχετικούς κινδύνους. Άρα, οι εταιρείες που σκοράρουν ψηλά στους δείκτες ΕSG, προσελκύουν περισσότερους επενδυτές, οι οποίοι παρακολουθούν τις βαθμολογίες μέσα από ESG rating agencies, όπως είναι το Sustainalytics, το MSCI, το Bloomberg, το ISS ESG, το S&P Global κοκ.

Οι τράπεζες, επίσης, έχουν λανσάρει προϊόντα ESG και προσφέρουν ευνοϊκότερους όρους δανειοδότησης στις εταιρείες που σκοράρουν ψηλά στους δείκτες ESG, καθώς το υψηλό σκορ μειώνει τον πιστωτικό κίνδυνο. Οι αιτούντες χρηματοδότησης, λοιπόν, με καλύτερη βαθμολογία ως προς τα ESG κριτήρια μπορούν να εξασφαλίσουν πιο εύκολα και με καλύτερους όρους πρόσβαση σε ρευστότητα. Παραδείγματος χάρη, οι τράπεζες προσφέρουν ευνοϊκότερα επιτόκια σε όσους θέλουν να κατασκευάσουν ακίνητα υψηλής ενεργειακής κλάσης ή σε όσους δανειοδοτούνται για επενδύσεις μείωσης του ενεργειακού αποτυπώματος (τοποθέτηση φωτοβολταϊκών συστημάτων, αντικατάσταση εξοπλισμού με πιο σύγχρονο, υψηλής ενεργειακής απόδοσης κ.λπ.).

Στο πλαίσιο αυτό, πρόσφατα, η Ελληνική Ένωση Τραπεζών, σε συνεργασία και για λογαριασμό των τραπεζών μελών της, προχώρησε σε μία νέα διατραπεζική θεσμική πρωτοβουλία που αφορά στην υιοθέτηση κοινών διατραπεζικών ερωτηματολογίων ESG, με στόχο τη συλλογή στοιχείων που θα βοηθήσουν τις επιχειρήσεις-πελάτες των τραπεζών να βελτιώσουν την ESG επίδοσή τους.

* Η Φαίδρα Μαυρογιώργη είναι διευθύντρια του www.esgstories.gr|To ESG+ Stories είναι το πρώτο εξειδικευμένο πόρταλ για τη φιλοσοφία και τα κριτήρια ESG, την καινοτομία και τις σύγχρονες τεχνολογίες.