Δεν υπάρχει πιο αποτυχημένη χώρα στον κόσμο σήμερα από την Αϊτή. Χάος, βία, βιασμοί, δολοφονίες, απαγωγές, πολιτική αστάθεια, φυσικές καταστροφές, επιδημίες. Ο 21ος αιώνας υπήρξε πολύ σκληρός με την Αϊτή, που κάποτε αποκαλείτο «Πέρλα των Αντιλλών» και το 1821 ήταν η πρώτη κυβέρνηση ανεξάρτητου κράτους που αναγνώρισε την ελληνική επανάσταση κατά της οθωμανικής κυριαρχίας.
Πριν από δύο εβδομάδες, στα τέλη Φεβρουαρίου, μεγάλο μέρος της πρωτεύουσας, Πορτ-ο-Πρενς, έπεσε στα χέρια συμμοριών ως απάντηση στην ανακοίνωση του προσωρινού (από το 2021) προέδρου και πρωθυπουργού, Αριέλ Ανρί, ότι οι εκλογές θα αναβάλλονταν για τον Αύγουστο του 2025 (ήδη έχουν επτά χρόνια να διοργανωθούν εκλογές στη χώρα).
Ο αρχηγός της G9, μιας από τις μεγαλύτερες αϊτινές συμμορίες, ο Τζίμι Σεριζιέ, πρώην αστυνομικός που έχει το παρατσούκλι «Μπάρμπεκιου», απείλησε με εμφύλιο πόλεμο. Η G9 και άλλες συμμορίες κατέλαβαν στρατηγικές υποδομές, όπως το διεθνές αεροδρόμιο, δολοφόνησαν μέλη των δυνάμεων ασφαλείας και επιτέθηκαν στις φυλακές προκαλώντας την απόδραση 4.000 κρατουμένων την περασμένη εβδομάδα.
Το 2023 διαπράχθηκαν 4.789 δολοφονίες και 2.490 απαγωγές, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Οι εκτοπισμένοι έφθασαν τους 146.000. Η Αϊτή είναι από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο και οι μισοί από τους σχεδόν 11,5 εκατομμύρια κατοίκους της έχουν ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας για να επιβιώσουν. Υπολογίζεται ότι 200-300 συμμορίες δρουν στη χώρα, οι 23 από αυτές (οι ισχυρότερες) στην πρωτεύουσα. Μέχρι πρότινος ήλεγχαν το 60% του Πορτ-ο-Πρενς, μετά τις τελευταίες εξελίξεις ελέγχουν το 80%, ίσως και παραπάνω.
Αφετηρία η δολοφονία του Μοΐζ
Το χάος δεν είναι σημερινό. Επιδεινώνεται συνεχώς μετά τη δολοφονία του προέδρου Ζοβενέλ Μοΐζ, μέσα στο σπίτι του τον Ιούλιο του 2021. Ο Ανρί, που τον διαδέχθηκε «προσωρινά», ζητά τον τελευταίο χρόνο την επέμβαση μιας διεθνούς δύναμης για να αποκαταστήσει την τάξη (ο ΟΗΕ πέρασε ψήφισμα πριν από πέντε μήνες αλλά η δύναμη δεν έχει ακόμη δρομολογηθεί). Οι 9.000 αστυνομικοί της χώρας δεν επαρκούν και την περασμένη εβδομάδα, ο Ανρί επισκέφθηκε την Κένυα και υπέγραψε συμφωνία για την αποστολή 1.000 κενυατών αστυνομικών στην Αϊτή.
Μετά τις δικτατορίες του Φρανσουά Ντιβαλιέ ή «Παπά Ντοκ» (1957-1971) και του γιου του, Ζαν-Κλοντ Ντιβαλιέ ή «Μπέιμπι Ντοκ» (1971-1986), ο Ζαν-Μπερτράν Αριστίντ κέρδισε πανηγυρικά τις εκλογές του 1990-91. Αλλά το 1993 ο ΟΗΕ και την επόμενη χρονιά και οι ΗΠΑ έστειλαν δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες στην Αϊτή για να αποκαταστήσουν τη δημοκρατία μετά από στρατιωτικό πραξικόπημα. Ο Αριστίντ εκδιώχθηκε από την εξουσία ξανά το 2004, και ο ΟΗΕ έστειλε ξανά ειρηνευτική δύναμη (που παρέμεινε ως το 2019).
Μέλη της ειρηνευτικής δύναμης καθώς και ΜΚΟ που δραστηριοποιούταν στη χώρα κατηγορήθηκαν για την σεξουαλική εκμετάλλευση αϊτινών γυναικών, συχνά με αντάλλαγμα τρόφιμα, νερό ή φάρμακα.
Τον Ιανουάριο του 2010 ένας καταστροφικός σεισμός 7 Ρίχτερ έπληξε την Αϊτή προκαλώντας εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς. Δεκάδες χιλιάδες κτίρια κατέρρευσαν στην πρωτεύουσα, ανάμεσά τους το προεδρικό μέγαρο. Οι άντρες της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ από το Νεπάλ, που αναπτύχθηκαν για να προσφέρουν βοήθεια μετά τον σεισμό, έφεραν επιδημία χολέρας που σκότωσε τουλάχιστον άλλους 10.000 Αϊτινούς.
Εκλογές βίας και νοθείας, τυφώνες -όπως ο Τόμας που προκάλεσε πλημμύρες που επιδείνωσαν την επιδημία χολέρας το 2010 και ο πιο καταστροφικός Μάθιου το 2016-, σεισμοί όπως εκείνος των 7,2 Ρίχτερ το 2021 που σκότωσε τουλάχιστον 2.000 Αϊτινούς και εκτόπισε περισσότερους από 1,2 εκατ. Και όλα αυτά στην φτωχότερη χώρα του δυτικού ημισφαιρίου.
Μπορεί να σωθεί η Αϊτή;
Ο Ρομέν Λε Κουρ Γκρανμεζόν, ερευνητής της οργάνωσης Παγκόσμια Πρωτοβουλία Κατά του Διεθνούς Οργανωμένου Εγκλήματος, ο οποίος εγκατέλειψε την περασμένη Κυριακή (3/3) το Πορτ-ο-Πρενς, περιέγραψε στον Monde την κατάσταση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια: «Η πρωτεύουσα χωρίζεται σε τρεις ζώνες. Η πεδινή, που αποκαλείται κόκκινη ζώνη, ελέγχεται εκ ολοκλήρου από τις συμμορίες, έχει είτε παραγκουπόλεις είτε ερειπωμένες γειτονιές και οι συνθήκες διαβίωσης είναι φρικτές. Λίγο πιο ψηλά αρχίζει η πορτοκαλί ζώνη, όπου οι συμμορίες δεν έχουν τον απόλυτο έλεγχο, ξεσπούν σποραδικά μάχες και ελλοχεύει ο κίνδυνος απαγωγής. Ακόμη ψηλότερα, στα βουνά, βρίσκονται οι πιο εύπορες γειτονιές όπου ζουν οι ξένοι και η ντόπια ελίτ, και αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό της ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας. Σ’ αυτές τις γειτονιές, η ζωή προσαρμόζεται συνεχώς ανάλογα με την εξέλιξη των μαχών στην πόλη τις οποίες οι άνθρωποι παρακολουθούν μέσω των ομάδων στο WhatsApp που έχουν φτιάξει με τους κατοίκους του δρόμου τους, της γειτονιάς τους, με τους φίλους τους».
Μπορεί να σωθεί η Αϊτή; Η διεθνής κοινότητα δεν δείχνει ενδιαφέρον. Ο Καναδάς δεν υπέκυψε στις αμερικανικές πιέσεις για να ηγηθεί ειρηνευτικής δύναμης, εκφράζοντας ανοιχτά την απαισιοδοξία του για την αποτελεσματικότητα της αποστολής.
Τελικά πείστηκε η Κένυα να στείλει 1.000 αστυνομικούς με χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ, αλλά αυτό προκάλεσε πολλές αντιδράσεις στην ίδια την Κένυα. Το ταξίδι του Ανρί στο Ναϊρόμπι την περασμένη εβδομάδα αφορούσε την υπογραφή των σχετικών συμφωνιών. Ακόμη δεν έχει μπορέσει να επιστρέψει στην Αϊτή.
Αφού «εξαφανίστηκε» επί μερικές μέρες, ο Ανρί προσγειώθηκε την περασμένη Τρίτη στο Πουέρτο Ρίκο όπου παραμένει «εγκλωβισμένος» εκτός της χώρας του. Το διεθνές αεροδρόμιο – η μοναδική δίοδος εξόδου από το Πορτ-ο-Πρενς μέχρι την περασμένη εβδομάδα αφού το οδικό δίκτυο ελέγχεται από τις συμμορίες που, στην καλύτερη περίπτωση, ζητούν χρήματα στα πολλά σημεία ελέγχου που έχουν στήσει – είναι σήμερα υπό τον έλεγχο των συμμοριών.
Η γειτονική Δομινικανή Δημοκρατία, με την οποία η Αϊτή μοιράζεται το ίδιο νησί, την Ισπανιόλα, αρνήθηκε στο αεροπλάνο του Ανρί να προσγειωθεί γιατί έχει κλείσει τον εναέριο χώρο της στις πτήσεις από και προς την Αϊτή. Μοναδική ισχνή ελπίδα είναι να παραιτηθεί ο Ανρί και να οδηγηθεί η χώρα σε εκλογές από μια μεταβατική κυβέρνηση. Αλλά οι πιθανότητες επιτυχίας αυτού του σεναρίου είναι μικρές.
