Περίπου το ένα τρίτο των νέων ασχολείται με το sexting, δηλαδή την ανταλλαγή ερωτικών μηνυμάτων που περιέχουν φωτογραφίες ή κείμενο σεξουαλικού περιεχομένου. Το 2022 δημοσιεύτηκε στο Journal of Adolescent Health μια μετα-ανάλυση 28 ερευνών από όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με την ανάλυση αυτή, το 19% των ανθρώπων μεταξύ 11 και 21 ετών έχουν στείλει και το 35% έχουν λάβει μήνυμα ή φωτογραφία σεξουαλικού περιεχομένου, ενώ το 15% έχει προωθήσει τέτοιο περιεχόμενο χωρίς συναίνεση. Με δεδομένο ότι το sexting ανηλίκων δεν είναι μόνο παράνομο σε πολλές πολιτείες αλλά συχνά και απειλητικό ή κακοποιητικό, οι γονείς πρέπει να βοηθήσουν τα παιδιά τους να πλοηγηθούν με ασφάλεια σε αυτό το περιβάλλον.

Η πανταχού παρουσία των κινητών τηλεφώνων και οι διδακτικές ιστορίες που ακούστηκαν κατά τη διάρκεια ακροάσεων διευθυνόντων συμβούλων εταιριών τεχνολογίας ενώπιον της Γερουσίας έχουν κάνει τους γονείς όλο και πιο έμπειρους στο να συζητούν με τα παιδιά τους για τον χρόνο οθόνης και τα social media. Ωστόσο, οι συζητήσεις για την αποστολή και λήψη γυμνών εικόνων –αυτό που οι ενήλικες ονομάζουν «sexting» και οι έφηβοι «στέλνω γυμνές φωτογραφίες»– συχνά μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 402 γονείς και δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Online Trust and Safety το 2022, περίπου 6 στους 10 γονείς με παιδιά στο γυμνάσιο και 7 στους 10 γονείς με παιδιά στο λύκειο είπαν ότι έχουν συζητήσει με τα παιδιά τους το θέμα του sexting. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις συζητήσεις ίσως ήταν υπερβολικά διακριτικές. Σε άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 206 μαθητές λυκείου και δημοσιεύθηκε στο Sexuality & Culture το 2021, το 18% των παιδιών απάντησε ότι οι γονείς τους είχαν συζητήσει μαζί τους το θέμα του sexting.

Η διστακτικότητα των γονιών να μιλήσουν για το σεξ στα παιδιά τους

Αυτή η διστακτικότητα δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένης της αμηχανίας που νιώθουν πολλοί γονείς όταν μιλούν στα παιδιά τους για το σεξ. Οι φοιτητές μου στο κολέγιο μού λένε συχνά ότι η άποψη των γονιών τους για τη συζήτηση γύρω από το σεξ είναι να λένε απλώς «μην κάνεις σεξ» ή «αν πρόκειται να κάνεις σεξ, χρησιμοποίησε προφυλακτικό». Τέτοια επιφυλακτικότητα συνήθως αποτελεί εγγύηση ότι τα παιδιά θα λάβουν καθοδήγηση για το σεξ είτε online είτε από τους συνομήλικούς τους.

Πολλοί γονείς επίσης έχουν την τάση να βλέπουν τα παιδιά τους σαν… παιδιά, που είναι υπερβολικά νέα ή υπερβολικά αφελή ακόμη και για να σκεφτούν τη λήψη ή την αποστολή γυμνών φωτογραφιών. Κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων που πήρα από γονείς για την έρευνά μου σχετικά τους έφηβους και το σεξ, θυμάμαι μια μητέρα να αναφέρει ότι ο 12χρονος γιος της περνά ώρες στο δωμάτιό του με το νέο του smartphone. Όταν την ρώτησα αν η ίδια ή ο σύζυγός της έχουν μιλήσει στο παιδί για την πορνογραφία ή το sexting, χαμήλωσε το βλέμμα της και είπε γρήγορα «όχι», προσθέτοντας «αλήθεια, το μόνο που κάνει είναι να βλέπει βιντεάκια με μπέιζμπολ και να ανταλλάσσει μηνύματα με τους φίλους του».

Έχω ακούσει επανειλημμένως γονείς να λένε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, «είναι καλό παιδί», που σημαίνει ότι πιστεύουν πως το παιδί τους κατά τεκμήριο δεν θα έστελνε ποτέ ούτε θα ζητούσε να του στείλουν γυμνές φωτογραφίες. Αλλά οι έφηβοι, όπως και οι ενήλικες, είναι περίπλοκα ανθρώπινα όντα, και είναι σίγουρα πιθανό να τους αρέσει το μπέιζμπολ ή οι γάτες και ταυτόχρονα να έχουν την περιέργεια να εξερευνήσουν τη σεξουαλικότητά τους.

Οι κίνδυνοι για τους εφήβους

Πολλοί γονείς το μαθαίνουν αυτό με επώδυνο τρόπο. Αρκετοί μού διηγήθηκαν ιστορίες για το πώς τα παιδιά τους, προεφηβικής ή εφηβικής ηλικίας, βρέθηκαν να τους ζητάνε γυμνές φωτογραφίες είτε συνομήλικοί τους είτε ενήλικες μέσω των social media, κάποιες φορές στο πλαίσιο κάποιας απάτης που στόχευε έφηβους. Ένας γονιός μού ανέφερε ότι η κόρη του ήταν 10 ετών όταν ο μεγαλύτερος αδελφός ενός καλού της φίλου της ζήτησε για πρώτη φορά να του στείλει μια γυμνή φωτογραφία της. Μια άλλη μητέρα περιέγραψε το πώς ο γιος της που πήγαινε στην πέμπτη τάξη είχε δεχτεί πιέσεις από ενήλικες άντρες σε ιστοσελίδες gaming για να στείλει γυμνές φωτογραφίες του. Αρκετοί ανέφεραν ότι το έφηβο παιδί τους είχε δεχθεί προσφορές εκατοντάδων δολαρίων για γυμνές φωτογραφίες του, συνήθως από ενήλικες που είχαν στείλει στα παιδιά μήνυμα μέσω των κοινωνικών δικτύων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτά είναι περιστατικά τα οποία οι γονείς γνώριζαν. Πολλοί προέφηβοι και έφηβοι αισθάνονται υπερβολική ντροπή ή αμηχανία για να ανοιχτούν σχετικά με τις εμπειρίες τους με το sexting, ιδιαίτερα αν οι γονείς τους νιώθουν υπερβολική ντροπή ή αμηχανία να ανοίξουν πρώτοι τη συζήτηση.

Από τις συζητήσεις μου με νέους ανθρώπους είναι ξεκάθαρο ότι λίγοι έχουν επίγνωση ότι η λήψη, η κατοχή ή ο διαμοιρασμός γυμνών φωτογραφιών ανηλίκων είναι συχνά παράνομος, ακόμη και όταν η ανταλλαγή τέτοιου υλικού γίνεται συναινετικά. Υπάρχουν λίγα μόνο στοιχεία για το πόσες υποθέσεις sexting καταλήγουν να έχουν νομικές επιπτώσεις, αλλά έχω μιλήσει με αρκετούς δικηγόρους που έχουν εκπροσωπήσει ανηλίκους οι οποίοι βρέθηκαν κατηγορούμενοι για παιδική πορνογραφία μετά από συναινετική ανταλλαγή γυμνών φωτογραφιών. Πολλά σχολεία απαγορεύουν την πρακτική αυτή και συχνά οι υπεύθυνοι των σχολείων υποχρεούνται να αναφέρουν στην αστυνομία τα περιστατικά sexting.

Η νομοθεσία γύρω από το sexting

Υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το κατά πόσον είναι ορθοί οι νόμοι αυτοί. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε το 2019 στο επιστημονικό περιοδικό Pediatrics, παιδίατροι και άλλοι ειδικοί στη συμπεριφορά των εφήβων διατύπωσαν την άποψη ότι το συναινετικό sexting χωρίς εξαναγκασμό θα πρέπει να θεωρείται «ζήτημα υγείας και ανάπτυξης και όχι νομικό».

Με δεδομένο ότι πληθαίνουν τα στοιχεία που δείχνουν ότι το sexting αποτελεί πλέον συνηθισμένο στοιχείο της σεξουαλικής ανάπτυξης των εφήβων, σε 26 πολιτείες το συναινετικό νεανικό sexting διακρίνεται νομικά από την παιδική πορνογραφία και συχνά αντιμετωπίζεται ως πταίσμα που τιμωρείται με εκπαίδευση και συμβουλευτική. Οι υπόλοιπες πολιτείες εντάσσουν το sexting ανηλίκων στην κατηγορία της πορνογραφίας, που είναι βαρύτερη. Το εξαναγκασμένο ή μη συναινετικό sexting είναι πολύ πιο προβληματικό και συνδέεται με αισθήματα άγχους και κατάθλιψης, ειδικά στους εφήβους.

Άσχετα με το νόμο, είναι σημαντικό οι έφηβοι να καταλάβουν ότι από τη στιγμή που θα στείλουν μια γυμνή φωτογραφία, έχουν ελάχιστο έλεγχο στο πού θα καταλήξει αυτή. Οι νέοι άνθρωποι συχνά ασυνατούν να καταλάβουν ότι οι φωτογραφίες που δίνουν με τη θέλησή τους στο πλαίσιο μιας σχέσης μπορεί να γίνουν όπλο εναντίον τους στο πλαίσιο ενός χωρισμού. Είναι αρκετά συνηθισμένο οι εικόνες αυτές να χρησιμοποιούνται με στόχο τον εξευτελισμό, τον εκφοβισμό ή την παρενόχληση εφήβων, ειδικά κοριτσιών.

Κάποιοι από τους φοιτητές μου στο κολέγιο εξέφρασαν την αγωνία ότι οι γυμνές τους σέλφι μπορεί τώρα να βρίσκονται αναρτημένες κάπου στο διαδίκτυο, όπως οι φωτογραφίες γυμνών γυναικών που ανακαλύφθηκαν το 2015 στη σελίδα που διατηρούσε στο Facebook μια αδελφότητα του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, γεγονός που οδήγησε στην αποβολή φοιτητών και στην αναστολή λειτουργίας της αδελφότητας. Για αυτόν τον λόγο τα εκπαιδευτικά προγράμματα για το sexting δεν θα πρέπει να έχουν το χαρακτήρα τιμωρίας, αλλά πρόληψης, πριν γίνει η ζημιά.

Πως θα μπορούσε να γίνει η συζήτηση

Οι γονείς των μικρών παιδιών έχουν χρόνο να προετοιμαστούν και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για τις συζητήσεις που θα χρειαστεί να κάνουν αργότερα. Μπορεί να είναι τόσο απλό όσο το να πουν στα παιδιά τους, την ώρα που αυτά τραβούν φωτογραφίες, «Θυμίσου: Δεν φωτογραφίζουμε τα γυμνά σώματα των άλλων». Σε ένα πρόσφατο επεισόδιο της δημοφιλούς παιδικής σειράς «Bluey», για παράδειγμα, η μητέρα των Bluey και Bingo λέει, καθώς τη φωτογραφίζουν ενώ κάνει γιόγκα: «Μη φωτογραφίζετε τους πισινούς των ανθρώπων».

Στις περιπτώσεις γονιών προεφήβων και εφήβων, οι συζητήσεις πρέπει να είναι πιο άμεσες. Από τις συζητήσεις μου με γονείς προκύπτει ότι είναι παρά πολλοί αυτοί που πιστεύουν ότι έχουν προειδοποιήσει τα παιδιά τους για το sexting χωρίς καν να έχουν αναφέρει ποτέ το sexting. Όπως μου είπε ένας μπαμπάς, «Έχουμε πει στα παιδιά μας: μη στέλνεις με μήνυμα στους φίλους σου τίποτα που δεν θα ήθελες να δει η γιαγιά σου».

Αυτό δεν αρκεί. Είναι σημαντικό να πούμε στα παιδιά ότι το να κοινοποιούν γυμνές φωτογραφίες του εαυτού τους ή ενός συνομηλίκου τους μπορεί να είναι και επικίνδυνο και παράνομο. Όταν συζητάμε για υγιείς σχέσεις, εξηγήστε ξεκάθαρα ότι το να πιέζεις κάποιον να επιδείξει σεξουαλική συμπεριφορά ή να στείλει γυμνές φωτογραφίες αποτελεί σήμα κινδύνου. Σε συζητήσεις για τη διαδικτυακή ασφάλεια οι γονείς θα πρέπει να προτρέπουν τα παιδιά να τους μιλήσουν αν κάποιος ενήλικος ή ξένος τούς ζητήσει ή τους στείλει σεξουαλικές εικόνες οποιουδήποτε είδους.

Ο καλύτερος τρόπος προσέγγισης

Είναι καλύτερο να μεταφέρουμε αυτές τις πληροφορίες με συγκατάβαση και όχι ντροπή. Όταν οι γονείς εκφράζουν τις ανησυχίες τους με αγάπη και υποστήριξη, τα παιδιά είναι πιο πιθανό να ανοιχτούν αν συμβεί κάτι που θα φέρει σε δύσκολη θέση είτε τα ίδια είτε κάποιον συνομήλικό τους. Όταν οι νέοι φοβούνται ότι έχουν κάνει ένα ανεπανόρθωτο λάθος στέλνοντας γυμνές φωτογραφίες είναι πιο ευάλωτοι στον σεξουαλικό εκβιασμό. Αυτό συμβαίνει όταν κάποιος χρησιμοποιεί ένα σεξουαλικό μήνυμα ή εικόνα για να εκβιάσει ζητώντας κάποιου είδους πληρωμή ώστε να μην κυκλοφορήσει το συγκεκριμένο περιεχόμενο.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε εθνικό επίπεδο στις ΗΠΑ και δημοσιεύθηκε στο Sexual Abuse το 2020, 5.568 μαθητές γυμνασίου και λυκείου κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με τον σεξουαλικό εκβιασμό. Περίπου το 5% από αυτούς ανέφερε ότι έχει πέσει θύμα σεξουαλικού εκβιασμού, ενώ περίπου το 3% παραδέχθηκε ότι έχει απειλήσει άλλους.

Οι γονείς και τα παιδιά μπορούν να συνεργαστούν για να θέσουν κανόνες χρήσης των smartphones και άλλων συσκευών. Κάποιοι θα αποφασίσουν να απαγορεύσουν τα τηλέφωνα στις κρεβατοκάμαρες, ειδικά κατά τη διάρκεια της νύχτας, κάτι που βοηθάει τον ύπνο. Άλλοι θα συμφωνήσουν να αφήσουν τους γονείς τους να χρησιμοποιούν εφαρμογές που παρακολουθούν τη χρήση του τηλεφώνου ή να κάνουν περιστασιακούς αιφνιδιαστικούς ελέγχους στη συσκευή. Το sexting στην εφηβεία μπορεί να μοιάζει δύσκολα διαχειρίσιμο θέμα, αλλά για τα παιδιά είναι ευκολότερο να τηρήσουν τους κανόνες όταν καλούνται να τους συνδιαμορφώσουν.

Η διδάκτορας Debby Herbenick είναι Κοσμήτορας και Διευθύντρια του Center for Sexual Health Promotion στη σχολή Δημόσιας Υγείας Bloomington του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα και συγγραφέας του βιβλίου «Yes Your Kid: What Parents Need to Know About Today’s Teens and Sex» [«Ναι, το παιδί σου: Ό,τι χρειάζεται να ξέρουν οι γονείς για τους σημερινούς έφηβους και το σεξ»].