«Το έργο «Lemons Lemons Lemons Lemons Lemons» του Σαμ Στάινερ είναι μία ρομαντική κομεντί σε ένα δυστοπικό μέλλον. Πραγματεύεται το θέμα της επικοινωνίας και της ελευθερίας του λόγου σε μια κοινωνία όπου ο περιορισμός των λέξεων γίνεται καθημερινό φαινόμενο. Η πλοκή επικεντρώνεται στην Μπερναντέτ και τον Όλιβερ, που πρέπει να προσαρμόσουν την επικοινωνία τους σε έναν κόσμο όπου επιβάλλεται ένας αυστηρός περιορισμός στον αριθμό των λέξεων που μπορούν να πουν καθημερινά.
Οι ήρωες προσπαθούν να επικοινωνήσουν, να ερωτευτούν και να ονειρευτούν, παρά τους περιορισμούς που τους επιβάλλει το κράτος και αυτό τους οδηγεί σε έντονα συναισθήματα ανασφάλειας, θυμού, αγωνίας και αγάπης» σημειώνει η ηθοποιός Αννα Μενενάκου, μιλώντας με ενθουσιασμό για την παράσταση «Lemons Lemons Lemons Lemons Lemons», η οποία κάνει πρεμιέρα στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στις 6 Μαρτίου σε σκηνοθεσία Ζαφειρίας Δημητροπούλου Del Angel.
Κυρία Μενενάκου ποια είναι η ηρωίδα σας, η Μπερναντετ;
«Η Μπερναντέτ είναι μια δυναμική και αυτοδημιούργητη γυναίκα που προσπαθεί να βρει τη φωνή της σε έναν περιορισμένο κόσμο. Ευαίσθητη και εσωστρεφής, αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να εκφραστεί πλήρως εντός αυτών των περιορισμών, ιδιαίτερα στη σχέση της με τον Όλιβερ. Παρά τις δυσκολίες αυτές, είναι αποφασισμένη να διεκδικήσει τον χώρο και τον χρόνο της, να ξεπεράσει τους φόβους της και εντέλει να συνδεθεί με το πανανθρώπινο συναίσθημα του έρωτα και της αγάπης.
Είναι μια γυναίκα που παλεύει να βγει από τα κοινωνικά πλαίσια και τα στερεότυπα που της έχουν επιβληθεί. Μια γυναίκα που, κατά την γνώμη μου, εκπροσωπεί την γυναίκα του σήμερα, τους προβληματισμούς της και τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει σε αυτόν τον θορυβώδη κόσμο που ζούμε».
Τελικά οι άνθρωποι χρειαζόμαστε πολλές λέξεις για να επικοινωνήσουμε ή μπορούμε να το πράξουμε και με λίγες, κρατώντας τα ουσιώδη;
«Tο έργο θίγει ένα σημαντικό θέμα: τη σημασία της ελευθερίας του λόγου και της εκφραστικής ελευθερίας στην κοινωνία. Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για το αν τελικά μπορούμε να εκφραστούμε με λιγότερες λέξεις και αν τελικά καταφέρναμε μια ουσιώδη επικοινωνία… Ορισμένες φορές, μπορούμε να μεταδώσουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ιδέες μας με λίγες λέξεις, κρατώντας μόνο τα ουσιώδη. Σε άλλες περιπτώσεις, ωστόσο, είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσουμε περισσότερες λέξεις για να εκφράσουμε πλήρως τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας.
Αυτές είναι σκέψεις όμως που σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να τις κάνουμε κάτω από την ομπρέλα της επιβολής αυτού του καταχρηστικού νόμου. Η ελευθερία του λόγου προάγει και ενισχύει την δημοκρατία, προστατεύει την ιδιωτική ζωή των ανθρώπων, την ατομική αξιοπρέπεια, ενισχύει την ανταλλαγή διαφορετικών ιδεών και την εμφάνιση νέων καινοτόμων προσεγγίσεων σε θέματα πολιτικής, πολιτισμού και τέχνης. Η ελευθερία του λόγου αποτελεί την ουσία μιας ελεύθερης και προοδευτικής κοινωνίας».
Αυτός είναι και ο πυρήνας του έργου;
«Ο πυρήνας του έργου αναδεικνύει την ανθρώπινη ανάγκη για ελεύθερη έκφραση και τη δύναμη της γλώσσας στη διαμόρφωση των σχέσεων. Ο Όλιβερ και η Μπερναντέτ προσπαθούν να διατηρήσουν τη σύνδεσή τους, παρά τις δυσκολίες που προκαλούν αυτοί οι περιορισμοί. Κεντρικό θέμα του έργου είναι η σημασία της γλώσσας και της ελεύθερης έκφρασης σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας τους, στις σχέσεις, την πολιτική, στην τέχνη, όπως και η προσπάθειά τους να διατηρήσουν την ευαισθησία τους, να μην αποξενωθούν και να παραμείνουν συνδεδεμένοι παρ’ όλες τις αντιξοότητες και τους περιορισμούς».
Κάνοντας μια προέκταση της συνθήκης του έργου πόσο ελεύθερος θεωρείτε ότι είναι σήμερα ένας άνθρωπος να εκφράσει τη γνώμη του;
«Η ελευθερία έκφρασης γνώμης σήμερα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και διαφοροποιείται ανάλογα με το περιβάλλον και τις συνθήκες κάθε κοινωνίας. Σε ορισμένες κοινωνίες, οι άνθρωποι έχουν σχετικά ελεύθερη πρόσβαση και δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους χωρίς φόβο. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολιτικές ελευθερίες, σε νομοθεσίες και στην ύπαρξη δημοκρατικών θεσμών που υποστηρίζουν την ελεύθερη έκφραση απόψεων. Ωστόσο, σε κάποια μέρη του κόσμου, η ελευθερία έκφρασης μπορεί να είναι περιορισμένη λόγω αυταρχικών καθεστώτων, λογοκρισίας ή κοινωνικών πιέσεων.
Ορισμένοι άνθρωποι ενδέχεται να φοβούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους λόγω του κινδύνου να υποστούν κυρώσεις, εκδίωξη ή και κίνδυνο για την ασφάλειά τους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επίσης έχουν δώσει σε πολλούς ανθρώπους τη δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους διαδικτυακά, όμως αυτό επίσης ενέχει κινδύνους, ειδικά όταν οι απόψεις εκφράζονται ανώνυμα και να διαδίδονται χωρίς έλεγχο, μερικές φορές οδηγώντας σε ακραίες απόψεις που μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις. Το αν είμαστε ελεύθεροι να εκφραστούμε είναι ένα σύνθετο θέμα και παρόλο που πολλές κοινωνίες και χώρες εγγυώνται το δικαίωμα αυτό στους πολίτες τους, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την πραγματική ελευθερία έκφρασης».
Μπορείτε να μας αποκαλύψετε κάτι για τον πρωτότυπο ομολογουμένως τίτλο του έργου «Lemons Lemons Lemons Lemons Lemons»;
«O τίτλος »Lemons Lemons Lemons Lemons Lemons» είναι μοναδικός και προκαλεί περιέργεια. Είναι ανοιχτός σε ερμηνεία, προσκαλώντας εμάς σαν δημιουργούς και το κοινό να εξερευνήσουμε την πολυπλοκότητα της επικοινωνίας. Είναι σαν ένα μάντρα, το οποίο μπορεί να αντικατοπτρίζει τα θέματα του έρωτα, της αγάπης, της ρουτίνας, της συνήθειας ή της ανάγκης να βρεθεί νόημα στην καθημερινότητα».
Οταν έρχεστε αντιμέτωπη με έναν ρόλο, ποιο είναι το πρώτο πράγμα που αναζητάτε σ’αυτόν για να τον συνθέσετε;
«Αρχικά θα διαβάσω και θα αποκωδικοποιήσω όσο καλύτερα μπορώ το όλο κείμενο και κατ’ επέκταση όλους τους ρόλους με τους οποίους αλληλεπιδρά ο ρόλος μου, γιατί θεωρώ ότι μπορείς να καταλάβεις και να φωτίσεις τον ρόλο που παίζεις σύμφωνα με το πως αντιδρούν και συμπεριφέρονται οι άλλοι ρόλοι στον δικό σου ρόλο. Πιστεύω πολύ στην εργασία και στην ενέργεια της ομάδας και στην μεθοδολογία της σκηνοθέτριας μας Ζαφειρίας Δημητροπούλου-Del Angel.
Εργαστήκαμε μεθοδικά, με πρόγραμμα και συγκεκριμένο ασκησιολόγιο. Όλα αυτά και άλλα πολλά εργαλεία που μας έδωσε η Ζαφειρία μου φώτισαν το μονοπάτι του ρόλου μου, της Μπερναντέτ. Κάθε ρόλος είναι διαφορετικός, είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, που κάθε φορά μπορεί να χρειαστεί μια διαφορετική προσέγγιση. Σίγουρα όμως χρειάζεται εμπιστοσύνη, τιμιότητα, διαθεσιμότητα, ρίσκο και να είμαι έτοιμη να ξεπεράσω τα όρια μου».
Το θέατρο σε κάνει καλύτερο άνθρωπο ή μπορεί να καλλιεργήσει και τον ναρκισσισμό μέσα σου;
«Το θέατρο έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει τους ανθρώπους με πολλούς τρόπους, και η επίδρασή του μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τον τρόπο που κάποιος το αντιλαμβάνεται και αλληλεπιδρά με αυτό. Tο εάν το θέατρο θα κάνει κάποιον καλύτερο άνθρωπο ή αν ενδέχεται να καλλιεργήσει ναρκισσισμό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η προσωπική αντίληψη, η στάση απέναντι στην τέχνη και η διάθεση για αυτογνωσία. Το θέατρο μπορεί να ενισχύσει την ευαισθησία μας, να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τις διαφορετικές απόψεις και τις συναισθηματικές εμπειρίες των άλλων ανθρώπων και μας ενθαρρύνει να αναζητήσουμε την αλήθεια και την ουσιαστική σύνδεση με τους γύρω μας.
Υπάρχει και ο κίνδυνος να ενθαρρύνει τον ναρκισσισμό, ειδικά εάν κάποιος επικεντρώνεται μόνο στον εαυτό του και στην ανάδειξη του, αντί να επιδιώκει την κατανόηση και την επικοινωνία με τους άλλους. Αυτό μπορεί να συμβεί ειδικά εάν κάποιος αναζητά συνεχώς τη δημοσιότητα, την αναγνώριση και την επιβράβευση μόνο για τον εαυτό του, αγνοώντας τους άλλους και τις ανάγκες τους».
Η ίδια έχετε μιλήσει στο παρελθόν για μια άσχημη εμπειρία που είχατε βιώσει από σκηνοθέτη. Τρία χρόνια μετά το #MeToo στην Ελλάδα πόσο έχει αλλάξει το ελληνικό θέατρο;
«Στην Ελλάδα, το ελληνικό θέατρο επηρεάστηκε από αυτό το κίνημα και σίγουρα βλέπουμε ορισμένες αλλαγές και εξελίξεις. Η κίνηση #MeToo έφερε στο φως πολλές περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης στον χώρο του θεάτρου. Αυτό μας ευαισθητοποίησε και μας έβαλε σε συζητήσεις για το πώς μπορεί ο θεατρικός χώρος να γίνει πιο ασφαλής και σεβαστός. Αρχίσαμε να συζητάμε για κώδικες δεοντολογίας και πολιτικές αλλαγές.
Ορισμένοι θεατρικοί οργανισμοί εισήγαγαν νέους κώδικες δεοντολογίας και πολιτικές που απαγορεύουν την παρενόχληση και την κακοποίηση. Χρειαζόμαστε σίγουρα πολλή δουλειά ακόμα, αλλά δείξαμε οι ίδιοι ότι θέλουμε το σπίτι μας καθαρό και ασφαλές. Πήραμε τα ρίσκα μας, μόνο για καλό όμως! Είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων των ανθρώπων να πηγαίνουν στην εργασία τους και να ζουν τη ζωή τους χωρίς φόβο».
Γιατί γίνατε ηθοποιός;
«Δεν ξέρω ειλικρινά, με διάλεξε, δεν το διάλεξα».
Για ποια κατάκτησή σας είστε πιο περήφανη;
«Δεν αισθάνομαι ότι έχω κατακτήσει κάτι, δεν με ενδιαφέρει κιόλας, αισθάνομαι ότι οι κατακτήσεις κρατούν τον άνθρωπο δέσμιο. Νιώθω περήφανη όταν εξελίσσομαι και όταν προσφέρω!».
Τι είναι αυτό που σας κινητοποιεί;
«Η ίδια η ζωή! Εκτιμώ απεριόριστα την αξία της ζωής! Η ζωή είναι ένα δώρο! Σπουδαίο! Το γεγονός ότι ξυπνάω το πρωί και είμαι υγιής είναι για μένα κινητήριος δύναμη!»
Παρατηρώντας κανείς τον λογαριασμό σας στο Ιnstagram διαβλέπει μια ιδιαίτερη αγάπη για τα ζώα. Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα που σας έχουν δώσει;
«Σίγουρα η ανιδιοτελής αγάπη τους για σένα! Είτε έχουν να σε δουν πέντε λεπτά είτε δέκα μέρες, με την ίδια χαρά και στοργή θα σε αντιμετωπίσουν. Εύχομαι να τους δίνουμε όσα εκείνα σε εμάς!»
Αγαπάτε πολύ τη γιόγκα. Σε ποια κομμάτια της ζωής σας σας έχει ωφελήσει;
«Η γιόγκα συνδέεται με τη φυσική, την ψυχική και την πνευματική ευεξία. Σίγουρα έχει ενισχύσει την αντοχή μου, την εσωτερική γαλήνη και την ισορροπία στη ζωή μου, καθώς με έχει βοηθήσει να αντιμετωπίζω τις προκλήσεις με πιο θετικό τρόπο και να αναπτύσσω μια πιο συνειδητή σχέση με τον εαυτό μου και τον κόσμο γύρω μου. Είναι ένα σημαντικό εργαλείο μου για τη βελτίωση της ευεξίας, της εσωτερικής ειρήνης και της πνευματικής ανάπτυξής μου».
