Το ΠΑΣΟΚ, παραμένοντας πιστό στην καταστατική του θέση υπέρ της λειτουργίας μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στη χώρα μας, τα οποία θα πρέπει να συμπληρώνουν και όχι να ανταγωνίζονται το υπάρχον δημόσιο ακαδημαϊκό τοπίο, παρουσιάζει τις αναλυτικές θέσεις του επ’ αφορμής του νομοσχεδίου της κυβέρνησης για τη λειτουργία των ιδιωτικών παραρτημάτων ξένων ιδρυμάτων.
Θεμελιώδης αρχή της προσέγγισής μας και των θέσεων μας είναι η πρωτοκαθεδρία του ισχυρού δημόσιου πανεπιστημίου στο εκπαιδευτικό σύστημα. Όλες οι επιμέρους ρυθμίσεις, όσον αφορά τη δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, είναι διαποτισμένες από αυτή την αρχή. Κύριο μέλημα είναι η λειτουργία των μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων να εξυπηρετεί την αναβάθμιση της παιδείας, την πρόοδο της γνώσης και την κοινωνική κινητικότητα, όχι την επιχειρηματική ελευθερία των ιδιοκτητών τους. Για εμάς, η παιδεία δεν είναι απλά παροχή υπηρεσιών, όπως ο τουρισμός, αλλά ένα κοινωνικό αγαθό. Επιτρέπουμε τη λειτουργία μη κρατικών φορέων στον ακαδημαϊκό χάρτη μόνο εφόσον αυτή συμβάλλει στη βελτίωση και συμπλήρωση του δημόσιου συστήματος.
Εμπνεόμαστε από τον τρόπο με τον οποίο οι Σκανδιναβικές χώρες έχουν εντάξει τους μη κρατικούς φορείς στην ανώτατη εκπαίδευσή τους, διατηρώντας ταυτόχρονα την παιδεία ως κοινωνικό αγαθό. Με αυτό το πνεύμα διαμορφώσαμε την δική μας πρόταση, η οποία αποτελεί την πυξίδα της στάσης μας τόσο στην τρέχουσα συζήτηση του νομοσχεδίου της κυβέρνησης για τα franchise παραρτήματα, όσο και για την συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος.
Οι τρεις πυλώνες της θέσης μας για τη λειτουργία μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στην χώρα μας παραμένουν αμετάβλητοι και είναι οι εξής (βλ. σχήμα):
- Υποχρεωτικός ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας των μη κρατικών ιδρυμάτων για την εξασφάλιση της λειτουργίας τους προς όφελος της έρευνας, της διδασκαλίας και των φοιτητών.
- Ομαλή ένταξη των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων στην ανώτατη εκπαίδευση, με κοινό σύστημα εισαγωγής, ενίσχυση της αποκέντρωσης και αποφυγή κορεσμού αντικειμένων σπουδών.
- Διαμόρφωση κοινού πλαισίου διασφάλισης ποιότητας για τα δημόσια και τα μη κρατικά ιδρύματα, ώστε να προστατεύονται ο χρόνος, οι πόροι και η προσπάθεια των φοιτητών.
Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν την ουσία της πολιτικής μας στόχευσης και την κατεύθυνση των προτάσεων μας προς ένα ακόμα πιο δίκαιο και αποδοτικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο θα είναι σε θέση να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες για παιδεία και έρευνα στην Ελλάδα. Η ενδυνάμωση του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας και η ολοκληρωμένη ενσωμάτωση μη κερδοσκοπικών ιδιωτικών φορέων στο εκπαιδευτικό μας πλαίσιο, αντανακλά την προσήλωσή μας σε αξίες όπως η ισότητα, η κοινωνική δικαιοσύνη και η δημοκρατική πρόσβαση στη γνώση για όλους.
Αναλυτικά:
- Ο πρώτος πυλώνας της πολιτικής μας εστιάζεται στον υποχρεωτικά μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα για όλα τα μη κρατικά ιδρύματα. Είναι σαφής η επιθυμία μας απομάκρυνσης την έννοιας του εμπορικού κέρδους από την παροχή εκπαίδευσης. Τονίζουμε ότι η έρευνα, η διδασκαλία και η ευημερία των φοιτητών πρέπει να παραμένουν στο επίκεντρο κάθε εκπαιδευτικής δραστηριότητας, αποκλείοντας την εμπορική προσέγγιση που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ακαδημαϊκή ακεραιότητα.
- Τα μη κερδοσκοπικά ιδρύματα θα πρέπει να αποδείξουν τη μακρόχρονη δέσμευσή τους στον εκπαιδευτικό χάρτη της Ελλάδας εξασφαλίζοντας σταθερότητα και συνέχεια. Σε περίπτωση ελεύθερης δυνατότητας ίδρυσης και λύσης του ιδιωτικού πανεπιστημίου στην χώρα αφενός ευτελίζεται το ίδιο το αγαθό της παιδείας, αφετέρου μπορούν να προκληθούν ζητήματα με δύσκολη επίλυση (ιδίως εγγεγραμμένοι φοιτητές και δικαιώματα μεταγραφής τους, αποζημιώσεις, χορηγημένα πτυχία). Για να λειτουργήσουν στην Ελλάδα, τα μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια θα πρέπει να υποχρεούνται να παρουσιάσουν ένα ολοκληρωμένο μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο, τονίζοντας την αφοσίωσή τους στη συνεπή και ποιοτική εκπαίδευση.
- Τα μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια μπορούν να αποτελέσουν μέρος της διαδικασίας αναβάθμισης της έρευνας και της καινοτομίας στην χώρα μας. Σε αυτό το πλαίσιο, αναγνωρίζουμε και τη σημαντική συμβολή που μπορούν να προσφέρουν τα μη κρατικά ιδρύματα στην προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας. Προτείνουμε την υιοθέτηση κανονισμών που θα επιβάλλουν στα ιδρύματα να αφιερώνουν ένα ποσοστό των κερδών τους για την ενίσχυση της έρευνας, την προώθηση της καινοτομίας και τη στήριξη της ακαδημαϊκής κοινότητας.
- Ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας τέλος, μπορεί να εξασφαλίσει την ακαδημαϊκή ελευθερία και της ποιότητας της εκπαίδευσης στα μη κρατικά πανεπιστήμια. Αυτό περιλαμβάνει την προστασία των δικαιωμάτων των πανεπιστημιακών και τη διασφάλιση ότι οι συνθήκες εργασίας τους θα είναι σύμφωνες με τις εγγυήσεις ανεξαρτησίας που ισχύουν για το δημόσιο πανεπιστήμιο. Αναγνωρίζουμε την ανάγκη για έναν αυστηρό και δίκαιο μηχανισμό ελέγχου που θα εγγυάται ότι τα ιδρύματα αυτά θα επικεντρώνονται στην ενίσχυση της εκπαίδευσης, την προώθηση της επιστήμης και την ενίσχυση της κοινωνίας και όχι στην επαύξηση των κερδών των ιδιοκτητών τους.
2. Ο δεύτερος πυλώνας της προσέγγισης του ΠΑΣΟΚ εστιάζει στην ομαλή ένταξη των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων στο εκπαιδευτικό σύστημα. Η βασική ιδέα είναι η δημιουργία ενός αρμονικού πλαισίου, όπου τα μη κρατικά πανεπιστήμια θα συμπληρώνουν και δε θα ανταγωνίζονται το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό προϋποθέτει ένα κοινό σύστημα εισαγωγής και κοινό τρόπο ίδρυσης, καθώς και μια διαδικασία που εξασφαλίζει την αποφυγή κορεσμού στο λεκανοπέδιο και σε επιστημονικά πεδία σπουδών υψηλής ζήτησης.
- Το σύστημα εισαγωγής στα ανώτατα ιδρύματα, ανεξαρτήτως χαρακτήρα, δημοσίου ή μη κρατικού, οφείλει να είναι κοινό και ενιαίο. Ακόμα περισσότερο, για την είσοδο των φοιτητών σε συγκεκριμένες σχολές και τμήματα θα πρέπει να διασφαλίζεται η ισότητα κριτηρίων και απαιτήσεων τόσο στο ύψος της βαθμολογίας όσο και στα τυχόν επιπλέον απαιτούμενα προσόντα ή δεξιότητες. Το ζήτημα αυτό δεν αφορά μόνο την αυτονόητη ανάγκη εφαρμογής κανόνων ισότητας και αξιοκρατίας αλλά και το επίπεδο και την ποιότητα των σπουδών.
- Η ίδρυση, η δομή και περισσότερες βασικές λειτουργίες όλων των δημοσίων ανωτάτων ιδρυμάτων της χώρας θεσμοθετήθηκαν μέσα από ειδικούς νόμους που αφορούσαν το κάθε ίδρυμα ξεχωριστά. Το ίδιο ισχύει και σήμερα με τις λεπτομερείς προβλέψεις του σχεδίου νόμου για το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Είναι απολύτως θεμελιώδες, η ίδια διαδικασία να ισχύσει και για τα μη κρατικά ιδρύματα. Για την αδειοδότηση, ίδρυση και λειτουργία του καθενός θα πρέπει να ψηφίζεται ειδικός νόμος που θα καθορίζει το βασικό πλαίσιο και τους κανόνες λειτουργίας του. Αντίθετα, ένα μαζικό πλαίσιο που θα προκρίνει αυτόματα κάθε αιτούμενο μη κρατικό ίδρυμα, εκτός από σοβαρό στοιχείο ανισότητας έναντι των δημοσίων ιδρυμάτων είναι πολύ πιθανό να καταστρατηγείται και να παρεκκλίνει από τον εθνικό ακαδημαϊκό σχεδιασμό.
- Ένταξη των μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στον ευρύτερο ακαδημαϊκό χάρτη με κριτήρια γεωγραφικά, οικονομικά και κατανομής επιστημονικών αντικειμένων. Τα μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια θα συμπληρώνουν το ακαδημαϊκό περιβάλλον. Αποφυγή δημιουργίας μόνο σχολών αντικειμένων υψηλής επαγγελματικής ζήτησης που θα οδηγήσει στον υπερκορεσμό των αντικειμένων, καθώς και μέριμνα για την εξασφάλιση της αποκέντρωσης, με γεωγραφική διασπορά των ιδρυμάτων.
- Ο στόχος παραμένει η επωφελής συνύπαρξη των δύο κατηγοριών ιδρυμάτων διατηρώντας πάντα την οπτική του δημόσιου πανεπιστημίου. Η λειτουργία των ιδιωτικών πανεπιστημίων, ιδίως σε προγράμματα υψηλής ζήτησης, θα πρέπει να είναι ανεξάρτητη από τις δυνατότητες των δημόσιων πανεπιστημίων. Οποιαδήποτε επέκταση ή εισαγωγή προγραμμάτων ιδιωτικών πανεπιστημίων δεν θα πρέπει να επηρεάζει την κατανομή των θέσεων στα δημόσια πανεπιστήμια.
- Εφαρμογή μηχανισμών συνεργασίας όπου τα μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια θα μπορούν να συνεργάζονται με τα δημόσια ιδρύματα για έρευνα, ανταλλαγή διδασκόντων και προγράμματα σπουδών. Αυτό διασφαλίζει την αμοιβαία ανάπτυξη και αποτρέπει τη μονόπλευρη απορρόφηση πόρων.
- Τα μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια θα παρέχουν κι αυτά το κοινωνικό αγαθό της ανώτατης εκπαίδευσης – δεν θα μπορούν να αφήνουν εκτός τους άτομα με μόνο κριτήριο την αδυναμία τους να ανταποκριθούν οικονομικά στα δίδακτρα – και σε αυτό μπορεί να παρέχει υποστήριξη και το κράτος, μέσω εξασφάλισης ειδικής αντιμετώπισης – φορολογικής ή και μέσω ενίσχυσης από το κράτος στα μη κερδοσκοπικά ιδρύματα προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι θα μπορούν να ενταχθούν σε αυτά φοιτητές όλων των εισοδηματικών επιπέδων. Δεν υπάρχει καμία επιχειρηματική ελευθερία που να μπορέσει να δικαιολογήσει τον αποκλεισμό των φοιτητών από την ανώτατη εκπαίδευση λόγω της οικονομικής κατάστασης των γονέων τους.
3. Στον τρίτο πυλώνα της πολιτικής μας, επικεντρωνόμαστε στη διαμόρφωση ενός κοινού πλαισίου διασφάλισης ποιότητας, το οποίο αποσκοπεί στην εγγύηση ότι όλα τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης, είτε δημόσια είτε μη κερδοσκοπικά, θα πληρούν τα υψηλότερα πρότυπα ακαδημαϊκής αριστείας και εκπαιδευτικής αξίας. Αναγνωρίζουμε τη σπουδαιότητα της ακαδημαϊκής ποιότητας ως βασικού διακριτικού σημείου στην ανώτερη εκπαίδευση και επιδιώκουμε να εξασφαλίσουμε ότι κάθε προσφερόμενο πρόγραμμα σπουδών θα παρέχει στους φοιτητές τις δεξιότητες και τις γνώσεις που απαιτούνται για να επιτύχουν στον σύγχρονο, παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Η διαμόρφωση αυτού του πλαισίου διασφάλισης ποιότητας είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην ανώτατη εκπαίδευση και την αναγνώριση των ελληνικών πτυχίων διεθνώς, καθώς και για την ενθάρρυνση της ανταλλαγής γνώσης και της καινοτομίας.
- Η αδειοδότηση των μη κρατικών ιδρυμάτων και των σχολών/τμημάτων τους θα πρέπει να συνδέεται με την αντίστοιχη στάθμη αξιολόγησης και διεθνούς κατάταξης των σχολών/τμημάτων των δημοσίων ιδρυμάτων. Κάθε επιστημονικός τομέας των δημοσίων ιδρυμάτων έχει έναν «εθνικό μέσο όρο» από τις ετήσιες αξιολογήσεις, οι οποίες προτείνουμε να εντατικοποιηθούν και να ενισχυθούν και ποιοτικά και ποσοτικά. Τα μη κρατικά ιδρύματα που θα αιτούνται αδειοδότησης ή ίδρυσης νέων σχολών/τμημάτων, θα πρέπει αντίστοιχα να αξιολογούνται και να καταγράφουν επιδόσεις πάνω από τον μέσο όρο των δημοσίων. Σε αντίθετη περίπτωση η αδειοδότησή τους δεν θα συνεισφέρει στην αναβάθμιση των σπουδών στα αντίστοιχα επιστημονικά παιδία αλλά στην υποβάθμιση και τον υποβιβασμό. Παράδειγμα: Η αδειοδότηση μιας νέας Ιατρικής Σχολής μη κρατικού ιδρύματος, προκειμένου να εγκριθεί, θα πρέπει να περνά το μ.ο. αξιολόγησης και διεθνούς κατάταξης των Ιατρικών Σχολών των δημοσίων πανεπιστημίων της χώρας. Διαφορετικά θα υποβαθμίζει τον εθνικό μ.ο. και θα συνεισφέρει αρνητικά στο επίπεδο σπουδών.
- Όπως συνέβη ως τώρα σε κάθε τομέα που επιτράπηκε η λειτουργία οργανισμών μη κρατικού χαρακτήρα εκεί που υπήρχαν μόνο δημόσιοι απαιτείται η λειτουργία μιας Ανεξάρτητης Ρυθμιστικής Αρχής. Η ΕΘΑΑΕ έχει τις λειτουργικές βάσεις όμως θα πρέπει να αναβαθμιστεί, να ενισχυθεί και να μετατραπεί σε πλήρως ανεξάρτητη αρχή, για να μπορέσει να διεκπεραιώσει τις νέες πολύ απαιτητικές αρμοδιότητες της.
- Εφαρμογή αυστηρού συστήματος διαπίστευσης τριών επιπέδων (βλ. σχήμα)
- Με την αναβάθμιση της Αρχής Αξιολόγησης πρέπει να επαναξεταστούν τα επαγγελματικά δικαιώματα που με τόση επιπολαιότητα χορηγήθηκαν μαζικά σε αποφοίτους κολλεγίων, χωρίς καμμιά αξιολόγηση σπουδών, υποδομών και πρακτικής εμπειρίας. Μετά την αξιολόγηση, το πλαίσιο επαγγελματικών δικαιωμάτων θα είναι σταθερό και ενιαίο για τους αποφοίτους δημοσίων και μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων.
Ο κ. Στέφανος Παραστρατίδης είναι βουλευτής του ΠαΣοΚ.
