Ο Ρώσος που, το 2012, η Wall Street Journal χαρακτήριζε ως «τον άνθρωπο που ο Βλαντίμιρ Πούτιν φοβάται περισσότερο», ο αντιφρονών που αποκάλεσε τον ρώσο Πρόεδρο «βατράχι» κι έπαιζε τα social media στα δάχτυλα, εξεγείροντας τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας μετά την πτώση της ΕΣΣΔ στη χώρα του, ο ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης, Αλεξέι Ναβάλνι, πέθανε χθες, σε ηλικία 48 ετών, σύμφωνα με ανακοίνωση της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Σωφρονιστικής Υπηρεσίας. Εξέτιε ποινή φυλάκισης 19 ετών, σε φυλακή υψίστης ασφαλείας, στη ρωσική Αρκτική.
Ο θάνατός του δεν ήταν κάτι αναμενόμενο. Σύμφωνα με δηλώσεις δικηγόρου του, στην εφημερίδα «Νόβαγια Γκαζέτα», ήταν «φυσιολογικός» όταν τον είδε στις 14 Ιανουαρίου. Και η μητέρα του υποστήριξε ότι τη Δευτέρα που τον επισκέφθηκε «ήταν υγιής και χαρούμενος».
Αμέσως μόλις έγινε γνωστή η είδηση του τέλους του «αρχιτέκτονα» της ρωσικής αντιπολίτευσης, που το καθεστώς κατηγορούσε ως διεφθαρμένο και ακροδεξιό (αίσθηση είχε προκαλέσει πάντως η συμμετοχή του σε συνεδριάσεις υπερεθνικιστών όπως το «Stop feeding the Caucasus»), ρώσοι πολίτες συνέρρευσαν για να καταθέσουν λουλούδια σε μνημεία για θύματα της πολιτικής καταστολής σε πόλεις σε όλη τη χώρα. Αρκετοί διαδηλωτές συνελήφθησαν. Χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν και στη Βαρσοβία, το Βίλνιους, το Βερολίνο, το Μόναχο, το Λονδίνο, τη Ρώμη, την Τιφλίδα, ακόμη και το Βελιγράδι, για να τιμήσουν τη μνήμη του.
Ένας ακόμη «τυχαίος» προαναγγελθέν θάνατος αντιφρονούντος, στη σύγχρονη Ρωσία; Ποιος κερδίζει από αυτόν; Γιατί τώρα, ενώ μάλιστα ο χρόνος μετρά αντίστροφα για τις εκλογές; Ο ρώσος πρόεδρος δεν προέβη στο παραμικρό σχόλιο. Η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, αρκέστηκε να δηλώσει ψυχρά «τα ιατροδικαστικά αποτελέσματα δεν είναι ακόμη διαθέσιμα». Ωστόσο, η Δύση έχει ήδη βγάλει τα συμπεράσματά της -ήταν ακαριαία.
«Η Ρωσία φέρει την ευθύνη για αυτό»
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, δήλωσε πως ο θάνατος του Ναβάλνι υπογραμμίζει «μόνο την αδυναμία και τη σήψη στην καρδιά του συστήματος. Η Ρωσία φέρει την ευθύνη για αυτό». Ενώ η σύζυγός του, Γιούλια Ναβάλναγια, κάλεσε τη διεθνή κοινότητα, στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια, «να ενωθεί και να νικήσει τον διάβολο, το φριχτό καθεστώς που υπάρχει τώρα στη Ρωσία. Ο Πούτιν και το καθεστώς του πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη».
«Το αίμα είναι στα χέρια του Πούτιν»
Μακρά η λίστα των ρώσων αντιφρονούντων, που επίσης «δείχνουν» ως δολοφόνο για τον αναπάντεχο θάνατο το Κρεμλίνο. Ο Ρώσος πολιτικός της αντιπολίτευσης, που ζει στη Λιθουανία, Λεονίντ Βολκόφ, δήλωσε «αν αυτό είναι αλήθεια, τότε όχι ο Ναβάλνι πέθανε, αλλά ο Πούτιν σκότωσε τον Ναβάλνι και μόνο αυτό». «Ακόμα κι αν ο Αλεξέι πέθανε από «φυσικά» αίτια, προκλήθηκαν από τη δηλητηρίασή του και τα περαιτέρω βασανιστήρια στη φυλακή. Το αίμα είναι στα χέρια του Πούτιν», σχολίασε ο εξόριστος πολιτικός της αντιπολίτευσης, Ντμίτρι Γκούντκοφ.
Ο δε αγωνιστής για τα ανθρώπινων δικαιώματα, Ολέγκ Ορλόφ, ανέφερε ότι «ο θάνατος του Ναβάλνι στη φυλακή ήταν ένα έγκλημα του καθεστώτος» .
«Προαναγγελθέν» ο θάνατος κι, επομένως, τα συμπεράσματα της Δύσης, της χήρας Ναβάλνι, αλλά και μερίδας ρώσων αντιφρονούντων, είναι ασφαλή; Το 2017, πάντως, ο Αλεξέι Ναβάλνι είχε υποστεί τραύματα στα μάτια μετά από επίθεση με απολυμαντικό σε πράσινο χρώμα από άγνωστο δράστη. Ενώ το 2020 δηλητηριάστηκε το νευροτοξικό παράγοντα Νοβιτσόκ.
Υπάρχει κι άλλη λίστα: Βίκτωρ Γιουστσένκο, ένας από τους πρώην προέδρους της Ουκρανίας. Αλεξάντερ Λιτβινένκο, πρώην πράκτορας της KGB και πολέμιος του Πούτιν. Σεργκέι Σκριπάλ, αξιωματικός της Ρωσικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και διπλός πράκτορας. Γιεβγκένι Πριγκόζιν, Ρώσος ολιγάρχης και αρχηγός της παραστρατιωτικής ομάδας Wagner. Όλοι ήρθαν κάποια στιγμή αντιμέτωποι με τον ρώσο Πρόεδρο. Όλοι ανεξαιρέτως έχασαν τη ζωή τους. Για όλους έχει αρνηθεί οποιαδήποτε εμπλοκή στο θάνατό τους το Κρεμλίνο.
Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου, λοιπόν, για τον άνδρα που είχε προβλέψει ότι θα του επιβληθεί τιμωρία «σταλινικού» κι αναδείχθηκε στο πρόσωπο-σύμβολο της αντιπολίτευσης, ήδη από το 2008, οπότε ξεκίνησε να δημοσιεύει στο blog του, καταγγέλλοντας για διαφθορά τις μεγάλες δημόσιες εταιρείες της Ρωσίας (είχε αγοράσει μετοχές σε ρωσικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως οι Rosneft, Gazprom, Gazprom Neft, Lukoil και Surgutneftegaz, προκειμένου να ελέγχει τα πεπραγμένα τους στις ετήσιες γενικές συνελεύσεις); Παρότι κι ο ίδιος βρέθηκε επαναληπτικά αντιμέτωπος από το καθεστώς Πούτιν με κατηγορίες για διαφθορά (όπως λ.χ. η υπεξαίρεση 16 εκατομμυρίων ρουβλιών με εικονικές συμφωνίες, ενώ εργαζόταν ως σύμβουλος του κυβερνήτη στην περιοχή Κίροφ).
«Δεν υπάρχει τρόπος να το μάθουμε από έξω σε αυτό το σημείο τι όντως συνέβη»
«Δεν έχω ιδέα τι συνέβη με τον Ναβάλνι και γιατί συνέβη τώρα», απαντά στο ΒΗΜΑ ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάθιου Μπράιζα. «Είναι πιθανό να πέθανε επειδή δεν είχε λάβει την ιατρική περίθαλψη που χρειαζόταν και είχε μεταφερθεί σε στρατόπεδο φυλακών στη Σιβηρία με το ψύχος και σωματικές συνθήκες σκληρές. Ή, θα μπορούσε να είχε δολοφονηθεί Δεν υπάρχει τρόπος να το μάθουμε από έξω σε αυτό το σημείο τι όντως συνέβη».
«Δεν μπορεί παρά να μην εκπλαγεί κανείς από τον σχεδόν ομόφωνη σχεδόν πλήρη βεβαιότητα ότι ο Ναβάλνι σκοτώθηκε από τον Πούτιν -όχι ωστόσο μια απίθανη πρόταση. αφού πάρα πολλοί από τους αντιπάλους του Πούτιν φαίνεται να πεθαίνουν υπό μυστηριώδεις συνθήκες», σχολιάζει για το ΒΗΜΑ ο γνωστός ιστορικός Ντόναλντ Σασούν.
