Η εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι αναμφίβολα η μεγάλη επανάσταση της εποχής μας και αποδεικνύεται ταχύτερη από ό,τι οι ειδικοί προέβλεπαν. Η εξέλιξη όμως αυτή γεννά έντονους προβληματισμούς για τους όρους και τα όρια που απαιτούνται προς αποφυγή δυσάρεστων συνεπειών. Ποιες αλήθεια θα είναι οι επιπτώσεις της ανάθεσης ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε ένα τεχνολογικό σύστημα και πώς περιφρουρείται η ηθική αυτού του συστήματος; Η απλή απάντηση, προκειμένου να μην ανακοπεί η πρόοδος, είναι ότι η τεχνολογία και στο παρελθόν έγινε πηγή αλλαγών αλλά και κινδύνων.
Ας μη λησμονούμε, όμως, και τα προφητικά λόγια του μεγάλου δασκάλου Ευάγγελου Παπανούτσου: «Ο πολιτισμός μακάρι στα χέρια σας να λύσει αμέτρητα προβλήματα… κινδυνεύει, όμως, ταυτόχρονα να γίνει και πηγή δυστυχίας».
Ο γνωστός προγραμματιστής υπολογιστών και εφευρέτης Μπιλ Γκέιτς συχνά περιγράφει ένα δυστοπικό και συγχρόνως παραδεισένιο μέλλον. Στο εγγύς μέλλον θα μπορεί οποιοσδήποτε συνδεδεμένος στο διαδίκτυο να έχει έναν προσωπικό βοηθό χάρη στην Τ.Ν., η οποία με το δικό της τρόπο θα διευκολύνει κάποιες υπηρεσίες που σήμερα είναι δύσκολα προσεγγίσιμες από τον πολίτη. Ιδιαίτερη επιρροή θα έχει σε τέσσερεις τομείς: υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, παραγωγικότητα, αγορές και ψυχαγωγία. Ας σημειωθεί, επίσης, ότι η ισπανική ομάδα Σεβίλλη θα βασιστεί στην Τ.Ν. για την πληρέστερη αξιολόγηση των υποψηφίων παικτών της.
Ειδικά για την υγεία, η Τ.Ν. θα μπορεί να καθοδηγεί τον ασθενή σχετικά με το αν χρειάζεται ή όχι θεραπεία. Και θα είναι ιδιαίτερα επωφελής για τους πτωχούς πολίτες που συχνά δεν μπορούν να επισκεφθούν γιατρό. Σχετικά με την εκπαίδευση, δεν θα αντικαταστήσει, φυσικά, τον δάσκαλο αλλά θα τον απελευθερώσει από τις γραφειοκρατικές πτυχές της δουλειάς του, ώστε να μπορεί να αφιερώνεται στη διδασκαλία του. Εξάλλου, η Τ.Ν. θα βοηθήσει τον επιχειρηματία να συντάξει ένα επιχειρηματικό σχέδιο, ενώ μπορεί εξίσου να κάνει προτάσεις για ψυχαγωγία, προσαρμοσμένες αποκλειστικά στα ενδιαφέροντα αυτού που θα ζητήσει τη βοήθειά της. Ετσι, θα εξυπηρετείται ο πολίτης προκειμένου να έχει πολύ περισσότερο ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή του. Η Τ.Ν. έρχεται ακόμη και στους δρόμους για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού. Ο Μπιλ Γκέιτς παρατηρεί επιπλέον ότι η Τ.Ν. θα μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο αλληλοεπιδρούμε με την οικογένεια και τους φίλους μας. Και δεν επεκράτησε ακόμη η Τ.Ν. , και η εξέλιξή της παρουσίασε και στη χώρα μας την κακοποιητική της όψη, το ονομαζόμενο deepfake πορνό, με την αισχρή κατάχρηση προσωπικών εικόνων. Η τελευταία αυτή εξέλιξη μαρτυρεί ότι, ενώ η Τ.Ν. εξελίσσεται, συγχρόνως αυξάνονται καθημερινά τα θέματα έμφυλης βίας, κουλτούρας βιασμού και εκβιαστικού πορνό.
Πολλά επομένως τα οφέλη, αλλά ουκ ολίγοι και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν. O χαρακτήρας αυτών των συστημάτων της τεχνολογίας, που μεταβάλλεται ταχύτατα, μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές διακρίσεις ή παραβιάσεις δικαιωμάτων. Δεν επιτρέπεται, εξάλλου, να είμαστε βέβαιοι ότι η Τ.Ν. «συναισθάνεται» τον άνθρωπο και ότι δεν κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε σε ένα μετα-ανθρώπινο μέλλον. Η ανησυχία κορυφώνεται όταν διαβάσει κανείς την αναφορά του διάσημου ιστορικού Νιλ Φέργκιουσον στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο Καταστροφές. Μαθήματα ιστορίας για τη Δύση, όπου γράφει χαρακτηριστικά: ίσως η Τεχνητή Νοημοσύνη θα εκπληρώσει το άσχημο προαίσθημα του Ιλον Μασκ για τη μετατροπή της υποδεέστερης διανοητικά ανθρωπότητας σε «βιολογικό εκκινητή συστήματος για την ψηφιακή υπερ-νοημοσύνη». Ερωτηματικά, εξάλλου, προκαλεί η απόλυση και η αστραπιαία επαναπρόσληψη του Σαμ Αλτμαν, του βασιλιά της AI από την Open AI, καθώς μάλιστα αυτό συνέβη εξαιτίας μιας διαμάχης ανάμεσα στα στελέχη εκείνα που θεωρούν ότι η ανάπτυξη της Τ.Ν. δεν πρέπει να γίνεται χωρίς κανένα έλεγχο και με κάθε κόστος, και σε εκείνα, όπως ο Αλτμαν, που θέλουν να κάνουν άλματα με τεράστια κέρδη, χωρίς να λογαριάζουν τις συνέπειες.
O Nτέιβιντ Πάλφρεϊμαν, Διευθυντής του Κέντρου Μελετών Πολιτικής για την Ανώτατη Εκπαίδευση στο Νιου Κόλετζ της Οξφόρδης και ο Πολ Τεμπλ, ομότιμος καθηγητής του UCL παρατηρούν ότι η μεταβαλλόμενη φύση της γνώσης και της οικονομίας της γνώσης θα καθορίσει τη μορφή των συστημάτων ανώτατης εκπαίδευσης. Αναρωτιούνται αν η Τ.Ν. θα μπορούσε να εξαφανίσει πλήθος θέσεων εργασίας από τον μεταπτυχιακό τομέα τις επόμενες δεκαετίες ή μήπως ο αρνητικός αυτός αντίκτυπός της θα μπορούσε να σημαίνει ότι τα πανεπιστήμια θα έχουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες στρεφόμενα στη διά βίου εκπαίδευση.
Πολλοί επιστήμονες εξέφρασαν επανειλημμένα τις ανησυχίες τους για τις απειλές που θέτει η Τ.Ν. και έδωσαν τις σχετικές συμβουλές τους. Ανάμεσά τους και η καθηγήτρια Λίλιαν Μήτρου, η οποία σε άρθρο της παρατηρεί: η Τ.Ν. δεν έχει «ηθική πυξίδα» και δεν θα μπορούσε να έχει. Ο νομοθέτης όμως, οφείλει να επιβάλει εργαλεία και μηχανισμούς έγκαιρης διάγνωσης και εκτίμησης των κινδύνων. H συμβουλή αυτή, πιστεύω, είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς είναι γνωστή η επιφυλακτική στάση των κυβερνήσεων για νομοθετικές παρεμβάσεις προκειμένου να μη δώσουν την εντύπωση ότι αντιδρούν και ανακόπτουν την πρόοδο της τεχνολογίας.
Η Ακαδημία Αθηνών διοργάνωσε ειδική συζήτηση για την «Τεχνητή Νοημοσύνη στο πεδίο απονομής της Δικαιοσύνης» με τη συμμετοχή των ακαδημαϊκών Αλ. Νεχαμά, Πρ. Παυλόπουλου και Π. Σούρλα, υπό την προεδρία του Μ. Σταθόπουλου, προέδρου, τότε, της Ακαδημίας Αθηνών. Κατά τη συζήτηση ετέθησαν εξαιρετικά ενδιαφέροντα ζητήματα όπως η σχέση συνείδησης και τεχνητής νοημοσύνης, ο ρόλος του τροφοδότη του συστήματος, καθώς και η ασυμμετρία μεταξύ ανθρώπου και μηχανής. Ολοι συμφώνησαν ότι ο Ανθρωπος παραμένει αναντικατάστατος. Η Τ.Ν. –όπως τόνισε ο ακαδημαϊκός, πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Πρ. Παυλόπουλος– δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον νομοθέτη, αλλά πρέπει να λειτουργεί ως θεραπαινίδα για την απονομή της δικαιοσύνης.
Στην κοινωνία του 21ου αιώνα με την εντυπωσιακή πρόοδο που ο άνθρωπος επέτυχε δεν επιτρέπεται η επιδίωξη της ευμάρειας να ξεπερνά τον ίδιο τον άνθρωπο αδιαφορώντας για την ασφάλεια και την ίδια την ύπαρξή του. Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας με την Τεχνητή Νοημοσύνη δεν θα πρέπει να μας φοβίζει αλλά ούτε να μας ενθουσιάζει ανεξέλεγκτα.
Το 1971παρουσιάστηκε στο θέατρο το έργο του αλησμόνητου Κώστα Μουρσελά «Το Επικίνδυνο Φορτίο» με θέμα τις ανησυχίες της εποχής εκείνης για την «μηχανοποίηση» της Επιστήμης και του Ανθρώπου. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι από το τραγούδι του έργου: «Μετρώ, μετρώ, ένα, δύο, τρία./ Τι χάρμα ο κόσμος, τι αρμονία!/ Είναι αριθμός κάθε μου βήμα…/ άραγε θύτης είμαι ή θύμα;/ Ξένη μού φαίνεται η φωνή…/ άνθρωπος είμαι ή μηχανή;».
Η κυρία Στέλλα Πριόβολου είναι ομότιμη καθηγήτρια, πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ, κοσμήτορας Δημοτικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Αγίας Παρασκευής.
