Στον τρίτο όροφο του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης εισπράττεις αμέσως την δυνατή αγκαλιά της έκθεσης «Γυναίκες, μαζί», η οποία αποτελεί την απαρχή μιας σειράς εκθέσεων που θα ακολουθήσουν καθ΄όλη σχεδόν τη διάρκεια του 2024 με αιχμή του δόρατος το ερώτημα «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» (εμπνευσμένο από το έργο της Yael Bartana). Κι αν σε καλεί προς το μέρος του ο επαναλαμβανόμενος «Delalis» της Ελένης Μυλωνά, άλλο τόσο σε καθηλώνει η διαπίστωση ότι η Ελλάδα καθυστέρησε έτη πολλά να βρει τον βηματισμό της στην κατοχύρωση των δικαιωμάτων των γυναικών – το λεπτομερές χρονολόγιο από την ερευνητική ομάδα γυναικών «This is not a feminist project», το οποίο παρουσιάζεται πρώτη φορά και βρίσκεται στην είσοδο της έκθεσης, είναι πολύ κατατοπιστικό. Κι όμως αυτό το ερώτημα για τις γυναίκες και την εξουσιαστική τους σχέση με τον κόσμο, εμπεριέχει μια πολύτιμη απελευθερωτική ματιά σε αυτή εδώ την περιήγηση, μεσημέρι Κυριακής στο ΕΜΣΤ, στη διαχρονικότητα του πολυεπίπεδου φεμινισμού της Λήδας Παπακωνσταντίνου, που μας περιμένει στο -1…
Γυναίκες, μαζί
Προς το παρόν είμαστε στον τρίτο όροφο, αιχμάλωτοι με έναν περίεργο τρόπο της βιντεοεγκατάστασης του «Delalis». Στη συνέχεια χανόμαστε κάπου στις αιωρούμενες ‘’ανασκαφές’’ και στα μεταλλικά αντικείμενα της Βρετανίδας Κορνήλια Πάρκερ (Avoided Object, 1995), η οποία φέρνει στην επιφάνεια ιστορίες πόλεων. Περιηγούμαστε εισπνέοντας την ατμόσφαιρα των έργων και του μουσείου. Ας μου επιτραπεί να σταθώ στο συγκινητικό έργο της Λιβανέζας Ετέλ Αντνάν, η οποία μπορεί να μην ζει πια, αλλά μας υπενθυμίζει με την πανέμορφη ελιά της (Hommage à la Déesse de L’Olivier, 2018, 16 πίνακες, λάδι σε τελάρο), η οποία αποτελεί έκθεμα μακροχρόνιου δανεισμού από τη Συλλογή Saradar (Παρίσι/Βυρητός), τον κοινό πολιτισμό που μοιραζόμαστε σε τούτη εδώ τη γωνιά της Μεσογείου. Όλα τα έργα των καλλιτέχνιδων, χειροποίητα, πολλαπλών νοηματικών προεκτάσεων, σε διάλογο με ζητήματα για το σώμα, τη σεξουαλικότητα και προβλήματα γεωπολιτικών κρίσεων στην εποχή μας, μάς οδηγούν μέσα από διαφορετικές διαδρομές πάντα στον βασικό στόχο, το συμβολικό ερώτημα του ΕΜΣΤ «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;».
Από την έκθεση «Γυναίκες, μαζί» @Paris Tavitian
Όπως έχει δηλωθεί από την αρχή που συστήθηκε στο κοινό αυτή η πρωτοβουλία για την ανάδειξη του έργου των καλλιτέχνιδων από το ΕΜΣΤ και την καλλιτεχνική του διευθύντρια Κατερίνα Γρέγου, η έκθεση «Γυναίκες, μαζί», σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου και της Ελένης Κούκου, αποτελείται αποκλειστικά από έργα γυναικών δημιουργών της συλλογής του ΕΜΣΤ (ελληνίδων αλλά και της ευρύτερης περιοχής γύρω από την Ελλάδα ως και την Αυστραλία και τη Βραζιλία) και παίρνει θέση σε ένα κεφαλαιώδες ζήτημα που αντιμετωπίζουν τα μουσεία στις μέρες μας: την υποεκπροσώπηση των γυναικών και την επιτακτική ανάγκη ανάληψης δράσης για την έμφυλη ισότητα. Σημειώνουμε ότι στη συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζονται συνολικά 49 έργα από 25 καλλιτέχνιδες διαφορετικών γενεών και προέλευσης, δέκα από τις οποίες είναι Ελληνίδες. Οι 12 από αυτές προέρχονται από τη Δωρεά της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου και οι 13 από την υπάρχουσα συλλογή του ΕΜΣΤ, ενώ επτά από τα έργα είναι νέα αποκτήματα του Μουσείου.
@Ghada Amer, The Little Girl
Χρύσα Ρωμανού – Δανάη Ανεσιάδου
Πέραν των βασικών αυτών πληροφοριών που πρέπει να έχει κανείς ανά χείρας ως οδηγό προκειμένου να κατανοήσει τα έργα των καλλιτέχνιδων του τρίτου ορόφου, το επόμενο στάδιο είναι μια διαφορετική εμβύθυνση στον θαυμαστό κόσμο δύο ελληνίδων καλλιτέχνιδων, διαφορετικών γενιών και καταβολών, στον τέταρτο όροφο του μουσείου. Εδώ σμίγει μια οπτική της «παλιάς» με τη νέα «γενιά» των ελληνίδων της διασποράς που ζουν και εργάζονται σε διαφορετικά καλλιτεχνικά κέντρα της δύσης. Η πρώτη είναι η Χρύσα Ρωμανού, μία από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες της γενιάς του ’60, άγνωστη στο ευρύ κοινό και όμως τόσο παραγωγική, ποιητική, πολιτική, πολυταξιδεμένη.
Από την έκθεση για τη Χρύσα Ρωμανού @Paris Tavitian
Στην έκθεση «Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται» που ξετυλίγει τον μίτο του έργου της σε επιμέλεια των Ελένης Κούκου και Δημήτρη Τσουμπλέκα, γνωρίζουμε τον βασικό κορμό των δημιουργιών της μέσα από επτά ενότητες. Η σύντροφος ζωής του Νίκου Κεσσανλή απογειώνεται σε ένα ταξίδι που εμπεριέχει τα πολιτικοποιημένα κολάζ της από τη δεκαετία του ’60 σε συνάρτηση με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής της και τον νεορεαλισμό του Παρισιού που την έθρεψε, τις γλυπτικές κατασκευές των Meccano, των αγορίστικων παιχνιδοκατασκευών που την επηρέασαν, τους Χάρτες-Λαβυρίνθους με την τεχνική του ντεκολάζ σε πλέξιγκλας. Στο φινάλε της έκθεσης, ο αποχαιρετισμός κλείνει γλυκά, με το βίντεο «Αμούρ – Η Χρύσα στις Πόλεις» βασισμένο στο πλούσιο φωτογραφικό αρχείο της Χρύσας Ρωμανού και του συζύγου της, που επιμελήθηκαν ο Δημήτρης Τσουμπλέκας, η Αμάντα Μιχαλοπούλου και ο Γιώργος Σαλαμέ.
Από την έκθεση για τη Χρύσα Ρωμανού @Paris Tavitian
Φεύγοντας πέφτουμε πάνω στο ακτινοβόλο πορτοκαλοκόκκινο χρώμα του «D Possession» της Δανάης Ανεσιάδου, η οποία είχε συμμετάσχει και στην Documenta. Πρόκειται για την πρώτη της ατομική έκθεση εδώ, στο ΕΜΣΤ, σε επιμέλεια της Ιόλης Τζανετάκη, μια συμπαραγωγή με το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης WIELS των Βρυξελλών. Η Ανεσιάδου ελληνικής καταγωγής, γεννημένη στη Γερμανία με κέντρο εργασίας της το Βέλγιο, βγαίνει κυριολεκτικά με κόκκινο.
Από την έκθεση για τη Δανάη Ανεσιάδου @Paris Tavitian
Ένας σουρεαλιστικός κόσμος απλώνεται εδώ σε κόκκινο χαλί, μια αλληγορική σκηνογραφία από εντυπωσιακές γλυπτικές κατασκευές, χολιγουντιανές και μεταφυσικές αναφορές, ρίζες στην ελληνική αρχαιότητα, έντονη πολιτικοποίηση και στοιχεία επικαιρότητας – να μία γραμμή ταύτισης με τη Χρύσα Ρωμανού. Η περφόρμανς πλευρά της καλλιτέχνιδας είναι έκδηλη. Η ίδια, όπως χαρακτηριστικά διαβάζουμε, θέλοντας να απαλλαγεί οριστικά από όλα τα υπάρχοντά της, τα χύτευσε σε εποξική ρητίνη, μετατρέποντάς τα σε έργα τέχνης. Η αίσθηση είναι μάλλον δυσοίωση αλλά πραγματικά καθηλωτική. Μένουμε εδώ και κάνουμε μετά ένα διάλειμμα μαζεύοντας δυνάμεις για το κατέβασμα στο -1…
Δανάη Ανεσιάδου @Paris Tavitian
Λήδα Παπακωνσταντίνου – Χρόνος στα χέρια μου
Στο -1 του ΕΜΣΤ βρίσκεται η πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση για την πολυσχιδή Λήδα Παπακωνσταντίνου με τίτλο «Χρόνος στα χέρια μου» σε επιμέλεια της Τίνας Πανδή. «Νόμιζα ότι η Παπακωνσταντίνου είναι νέα κι όμως είναι μεγάλη σε ηλικία» ακούγεται από μια παρακείμενη παρέα νεαρών επισκεπτών που χαζεύει σε πρώτη φάση το χρονολόγιο της ζωής της καλλιτέχνιδας και της οικογένειάς της, αυτό το ιδιότυπο καρδιογράφημα που εξιστορεί στους τοίχους του εξωτερικού χώρου της έκθεσης τις πολλαπλές φάσεις μιας προσωπικής διαδρομής με διαφορετικούς συγγενικούς πόλους και σταθμούς αναφοράς. Η Παπακωνσταντίνου είναι μία από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες εν ζωή της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα – η συρροή του κόσμου αυτό το μεσημέρι Κυριακής που βρισκόμαστε στην έκθεσή της, δείχνει ότι το αποτύπωμά της είναι ισχυρό στις νεότερες γενιές.
Από την αναδρομική έκθεση για τη Λήδα Παπακωνσταντίνου @Paris Tavitian
Από τον Αμπελώνα της Λάρισας στην Αγγλία και μετά στις Σπέτσες, η καλλιτεχνική της πορεία είναι εξαιρετικά σύνθετη με καίριο σημείο αναφοράς τις περφόρμανς που ανέπτυξε στη δεκαετία του ’60. Οι περφόρμανς, τα γλυπτικά της έργα, τα βίντεο, οι in situ εγκαταστάσεις, η ζωγραφική της, όλα μέσα που ερευνούν θέματα έμφυλης ταυτότητας, σεξουαλικότητας, συλλογικής και προσωπικής μνήμης, ιστορίας, πολιτικής και οικολογίας, πάντα με επίκεντρο το σώμα, είναι εδώ απλόχερα δοσμένα στον θεατή-περιηγητή και όλους όσους θέλουν να τη γνωρίσουν.
Λήδα Παπακωνσταντίνου @Paris Tavitian
Μια πραγματικά εντυπωσιακή αναδρομή στο έργο της Λήδας Παπακωνσταντίνου, το οποίο συνδιαλέγεται με το χρόνο διαπερνώντας τον με τα πολλαπλά του επίπεδα. Το θηλυκό υποκείμενο είναι εδώ, η φεμινιστική οτπική το ίδιο. Πάμε πάλι από την αρχή για να ξανασκεφτούμε τι εστί φεμινισμός, θηλυκότητα και ανοιχτοί ορίζοντες στην τέχνη. Το ΕΜΣΤ έχει προνοήσει, εξάλλου, έχουμε χρόνο τους επόμενους μήνες να μπούμε και σε άλλα σύμπαντα γένους θηλυκού, καθώς τη σκυτάλη θα πάρουν από τις τωρινές εκθέσεις, νέες και ο κύκλος θα ανανεώνεται μέχρι το φετινό φθινόπωρο γύρω πάντα από το ερώτημα «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;»
