Τρίτη και 13 σήμερα, και δεν είναι λίγοι αυτοί που θα σκεφτούν τα χειρότερα. Είναι μία ημέρα, που κατεξοχήν θεωρείται γρουσούζικη, αλλά ποιοι είναι οι λόγοι που κρύβονται πίσω από αυτές τις προκαταλήψεις και τις δεισιδαιμονίες.
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Κατά την ελληνική παράδοση, η Άλωση της Κωνσταντινούπολης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την προκατάληψη αυτή.
Αναλυτικότερα, η ημέρα αυτή θωρείται γρουσούζικη, καθώς εκείνη την ημέρα έπεσε στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων η Πόλη. Ακόμα, το άθροισμα της ημερομηνίας της Άλωσης (1+4+5+3=13) βγαίνει 13.
Ο γνωστός λαογράφος, Νικόλαος Πολίτης, αναφέρει, ότι αυτή η ερμηνεία είναι μεταγενέστερη. Μάλιστα, ο ίδιος υπογραμμίζει, ότι η δεισιδαιμονία θα πρέπει να αναζητηθεί σε αστρολογικές προβλέψεις.
Ωστόσο, οι σύγχρονοι στην Άλωση απέδωσαν την εθνική εκείνη συμφορά στην ολέθρια επίδραση της ημέρας. Μαρτυρία για την προκατάληψη, αυτή υπάρχει ήδη από το 1164.
Οι ισπανόφωνοι λαοί και οι Έλληνες
Για τους ισπανόφωνους λαούς και για τους Έλληνες η Τρίτη είναι από μόνη της μία ημέρα που χαρακτηρίζεται ως γρουσούζικη. Όμως, όταν συμπίπτει Τρίτη και 13, τότε η ημέρα θεωρείται επικίνδυνη και εξαιρετικά άτυχη.
Οι Ισπανόφωνοι, μάλιστα τυγχάνει να έχουν και μία παροιμία σχετικά με αυτή τη μέρα, «En martes, ni te cases ni te embarques». Η έκφραση μεταφράζεται ως «Την Τρίτη, μη παντρεύεσαι και μη ξεκινάς ταξίδι», εννοώντας ότι κάτι κακό θα συμβεί.
Αντίστοιχα και στην ελληνική παράδοση, αποφεύγουν αρκετοί να αρραβωνιαστούν, να ξεκινήσουν μία νέα δουλειά, ή να φύγουν για κάποιο ταξίδι την ημέρα Τρίτη. Η συγκεκριμένη ημέρα από την άλλη πλευρά, ενδείκνυται για τελετές μαγείας.
Το «τέλειο-άγιο» νούμερο
Το νούμερο 13 είναι ο αριθμός που «σπάει» την τελειότητα και την αρτιότητα που δίνει το 12. Είναι ο κατεξοχήν «κακός», «άτυχος» και «γρουσούζικος» αριθμός.
Ειδικότερα, το 12 προσφέρει μία «ιστορική αρμονία» στον κόσμο. Υπήρχαν, δηλαδή, οι 12 Θεοί του Ολύμπου, οι 12 άθλοι του Ηρακλή, οι 12 φυλές του Ισραήλ, οι 12 μαθητές του Ιησού, οι 12 μήνες του χρόνου, ακόμα και οι 12 Ιμάμηδες.
Από την άλλη μεριά, η προσθήκη του 1 δημιουργεί ένα κύκλο από ατυχή και άγνωστα γεγονότα, που συνδέονται με το 13 ουσιαστικά.
Να σημειωθεί, ότι στους εκκλησιαστικούς κύκλος το 13ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης μιλά για τον Αντίχριστο και το θηρίο, τα δημιουργήματα του Διαβόλου ενώ ακόμα και στα ταρώ η κάρτα του θανάτου έχει πάνω της τον αριθμό 13.
Ο Άρης, ο πόλεμος και η αγγλόφωνοι
Όπως αναφέραμε και παραπάνω, ο Νικόλαος Πολίτης ανέφερε, ότι θα πρέπει να αναζητηθεί και στα άστρα.
Αναλυτικότερα, την Τρίτη ο κυρίαρχος πλανήτης είναι ο Άρης, που είναι από την ελληνική μυθολογία ο Θεός του πολέμου. Σε κάποια ώρα της ημέρας επικρατεί, μάλιστα μαζί με τον Κρόνο, και για αυτό θεωρείται ιδιαίτερα επικίνδυνη. Όμως, επειδή δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, ποια ώρα της ημέρας συντελείται αυτό το γεγονός (η «κακιά ώρα»), όλη η μέρα καθίσταται ως επικίνδυνη.
Η επικρατέστεροι εξήγηση
Πριν από 23 περίπου χρόνια, τη μακρινή Τρίτη και 13 Μαρτίου, του έτους 2001, «ΤΟ ΒΗΜΑ» είχε φιλοξενήσει τις απόψεις του καθηγητή Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μηνά Αλεξιάδη, σύμφωνα με τον οποίο υπάρχουν τρεις πιθανές εκδοχές.
Η επικρατέστερη εξήγηση σύμφωνα με τον Μηνά Αλεξιάδη, έχει τις ρίζες της στη ρωμαϊκή εποχή:
«Έλληνες και Ρωμαίοι ακολουθούσαν το σεληνιακό ημερολόγιο, οπότε ήταν αναγκασμένοι να προσθέτουν κάθε δεύτερο ή τρίτο έτος έναν μήνα διότι το ημερολόγιο αυτό καθυστερούσε από το αντίστοιχο ηλιακό κατά ένδεκα περίπου ημέρες.
Ο εμβόλιμος αυτός μήνας, ο 13ος, ήταν κάτι αφύσικο και ασυνήθιστο για τη λαϊκή αντίληψη. Επιπλέον, η παρεμβολή του γινόταν από τους Ρωμαίους τον Φεβρουάριο, ο οποίος εθεωρείτο ήδη δυσοίωνος ως μήνας των νεκρών και των καθαρμών. Έτσι, όπως το έτος με τους δεκατρείς μήνες θεωρήθηκε δίσεκτο, κατ’ αναλογίαν το ίδιο συνέβη και με τον αριθμό 13».
Αργότερα, από την περίοδο του Ιούλιο Καίσαρα και μετά, το σύστημα αυτό της προσθήκης ενός εμβόλιμου 13ου μήνα σταμάτησε, όμως το «κακό» για τον αριθμό 13 είχε ήδη γίνει.
Φέτος και δίσεκτο
Φέτος η Τρίτη και 13 «πέφτει» το Φεβρουάριο, που είναι και δίσεκτος.
Αρχικά, να επισημανθεί, ότι έτσι ονομάζεται το έτος που αριθμεί 366 ημέρες, αντί των 365 που έχουν τα κοινά. Το γεγονός, αυτό πραγματοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια, προκειμένου να διορθωθούν οι ατέλειες του πολιτικού ημερολογίου σε σχέση με το αστρονομικό, προσθέτοντας ένα 24ωρο.
Αν δεν συνέβαινε αυτή η διόρθωση, σε βάθος χρόνου θα είχαμε τον Ιανουάριο καλοκαίρι και τον Ιούλιο χειμώνα. Η επιπλέον μέρα προστίθεται στο τέλος του Φεβρουαρίου, ο οποίος στο δίσεκτο έτος έχει 29 μέρες αντί για 28.
Κατά τη λαϊκή παράδοση, το έτος αυτό συμβαίνει πλήθος κακότυχων γεγονότων. Αυτό προέκυψε από τη ρωμαϊκή εποχή. Ειδικότερα, οι Ρωμαίοι θεωρούσαν τον Φεβρουάριο ως μήνα των νεκρών. Μάλιστα, πίστευαν ότι άφηναν τον Άδη και κυκλοφορούσε για λίγες μέρες ανάμεσα στους ζωντανούς. Το δίσεκτο έτος δεν πραγματοποιούταν η έναρξη εργασίας με μακροχρόνια διάρκεια, όπως φύτευση αμπέλων, θεμελίωση οικιών και σύναψη γάμου.
Ακόμα και σήμερα, υπάρχει η πεποίθηση, ότι το δίσεκτο έτος συμβαίνουν μεγάλα δεινά (όπως πόλεμοι, λιμοί, μεγάλες φυσικές καταστροφές κ.ά.). Η αντίληψη αυτή αποτυπώνεται και στα δημοτικά τραγούδια, όπως στο «Του νεκρού αδελφού», με τους στίχους:
«Κι εμπήκε χρόνος δίσεκτος και μήνες οργισμένοι
κι’ έπεσε το θανατικό, κι οι εννιά αδερφοί πεθάναν».
Παρασκευή και 13
Οι υπόλοιποι λαοί, εκτός των Ελλήνων και των Ισπανόφωνων, η γρουσούζικη ημέρα είναι η Παρασκευή και 13.
Η πρόληψη αυτή διαδόθηκε στις αγγλόφωνες χώρες τον 19ο αιώνα και πέρασε και στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου, μέσω της ταινίας τρόμου «Παρασκευή και 13» (1980).
Παράλληλα, άλλα γεγονότα που συντέλεσαν στη δημιουργία αυτής της προκατάληψης, είναι:
- Παρασκευή 13 Οκτωβρίου 1307 έγινε η εξολόθρευση του Τάγματος των Ναϊτών από τον στρατό του βασιλιά Φιλίππου της Γαλλίας.
- Ήταν Παρασκευή όταν η Εύα έδωσε στον Αδάμ τον απαγορευμένο καρπό, με αποτέλεσμα να εκδιωχθούν και οι δύο από τον Παράδεισο.
- Παρασκευή έγινε η μεγάλη πλημμύρα της Βίβλου.
- Παρασκευή σταυρώθηκε ο Χριστός.
Ακόμα, στο χώρο της πληροφορικής υπάρχει ένας ιός με το όνομα «Παρασκευή και 13» (Friday 13th), που δημιουργήθηκε στο Ισραήλ το 1988. Ενεργοποιείται όταν το ημερολόγιο του υπολογιστή δείξει Παρασκευή και 13, με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της λειτουργίας του.
