Στις 13 Φεβρουαρίου 1894 υπογράφεται η ληξιαρχική πράξη γεννήσεως του κινηματογράφου. Οι γάλλοι εφευρέτες αδελφοί Λιμιέρ, Λουί Ζαν (Λουδοβίκος) και Ωγκύστ (Αύγουστος), κατοχυρώνουν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας μια συσκευή λήψης και προβολής που ονομάζουν κινηματογράφο και που έμελλε να γεννήσει μία από τις δημοφιλέστερες τέχνες του ανθρώπινου πολιτισμού.

Οι πρώτες κινηματογραφικές προβολές, δικής τους παραγωγής, γίνονται έναν χρόνο αργότερα, το 1895.

«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 30ης Ιουλίου 1995, δημοσιεύει άρθρο του Michel Cournot από τη Le Monde για τους ιδιοφυείς εφευρέτες που δώρισαν στην ανθρωπότητα την 7η τέχνη.

«Σε αυτές τις προβολές, το φιλμ ήταν δικό τους έργο, η μηχανή προβολής το ίδιο, όπως και η οθόνη, ενώ ο Λουδοβίκος ήταν επίσης ο οπερατέρ – σκηνοθέτης που γύρισε την “Έξοδο από τα εργοστάσια Λυμιέρ”, την πρώτη ταινία που προβλήθηκε (διάρκεια 50 δευτερόλεπτα).

Το πρώτο γύρισμα

»Το γύρισμα δεν ήταν εύκολο, καθώς ο χώρος μπροστά από τη μεγάλη πόρτα του εργοστασίου ήταν ελάχιστος, ο δρόμος ήταν στενός, ο κατάλληλος για το γύρισμα φωτισμός διαρκούσε λίγο και η κάμερα έπρεπε να είναι κρυμμένη πίσω από ένα παράθυρο του απέναντι κτιρίου για να αφήσει στη σκηνή τη φυσικότητά της.

»Υπάρχουν πολλές εκδοχές αυτής της διάσημης κόπιας, στη μια οι εργάτριες φορούν καλοκαιρινά καπέλα και φορέματα, σε μια άλλη χειμωνιάτικα. Ποια είναι η πρώτη δεν το ξέρει κανείς.

»Αυτό δεν ήταν όλο: οι αδελφοί Λυμιέρ είχαν εφεύρει ακόμη το σύστημα ηλεκτροδότησης του εργοστασίου και όλα τα μηχανήματα – εργαλεία που θα τους επέτρεπαν να παράγουν το φιλμ “Μπλε ετικέτα” που αργότερα θα πουλιόταν σε ολόκληρο τον κόσμο.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 30.7.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι πρώτες προβολές

»Μια δημόσια προβολή της “Εξόδου από τα εργοστάσια Λυμιέρ” έγινε στις 22 Μαρτίου του 1895 στο Παρίσι στο 44 της Ρυ ντε Ρεν, απέναντι από την εκκλησία του Σεν Ζερμέν ντε Πρε.

»Δεύτερη προβολή της ίδιας ταινίας στις 17 Απριλίου στη Σορβόνη. Τρίτη και πιο σημαντική (με δέκα περίπου μικρές ταινίες) στη Λιόν, στο Μέγαρο του Χρηματιστηρίου, κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου των Εταιρειών Φωτογραφίας.

Ντελίριο

»Η κάθε μια ακολουθείται από ντελίριο. Οι θεατές δεν πιστεύουν στα μάτια τους, πηδούν στον αέρα τρελοί. Η κατάσταση είναι ακόμα πιο εκρηκτική στη Λυόν όπου οι σύνεδροι, σοβαροί κύριοι με ρεντικότες, βάζουν τις φωνές ανακαλύπτοντας τους εαυτούς τους στην οθόνη:

»Ο Λουδοβίκος Λυμιέρ τους είχε κινηματογραφήσει χωρίς να το ξέρουν την προηγούμενη ημέρα, όταν έφθασαν στη συγκέντρωση του Νεβίλ-συρ-Σεν.

»Εκείνο που προκαλεί το ντελίριο είναι το σοκ της κίνησης, το να βλέπει κανείς στην οθόνη να κινούνται τα σώματα και τα πράγματα. Ο καπνός που βγαίνει από το πούρο του Αντωνίου Λυμιέρ (του πατέρα), τα φύλλα που σείονται από τον άνεμο, ο αφρός που ανεβαίνει στα ποτήρια της μπίρας.

Κινηματογράφος εναντίον Κινηματοσκοπίου

»Ο παγκόσμιος θρίαμβος των προβολών των Λυμιέρ το 1895 και το 1896 οφειλόταν επίσης στο γεγονός ότι η πρόοδος ήταν τεράστια σε σχέση με το κινηματοσκόπιο του Έντισον.

»Το Κινηματοσκόπιο ήταν ένα κουτί μέσα στο οποίο έβλεπε κανείς από μια μικρή τρύπα κινούμενες εικόνες, αλλά μάλλον μουντές και μικρού μεγέθους.

»Με τις προβολές των Λυμιέρ η ταινία ήταν μπροστά σου σαν ζωντανή, οι εικόνες ήταν πολύ ωραίες, φωτεινές. Ακόμη περισσότερο, οι ταινίες του Κινηματοσκοπίου ήταν φτιαγμένες “βιομηχανικά”, σαν διαδοχές θεάματος για ένα κοινό συνηθισμένο στο θέατρο και στην όπερα, ενώ οι αδελφοί Λυμιέρ είχαν γυρίσει σκηνές από την καθημερινή ζωή όλου του κόσμου. (…)

Επανάσταση

»Το 1895 και το 1896 η κάμερά του, το φιλμ, οι δημόσιες προβολές, προκαλούν την επανάσταση, σε σημείο που φτιάχνει εκατοντάδες μηχανές και οθόνες και εκπαιδεύει ο ίδιος στη Λυόν οπερατέρ τους οποίους θα στείλει στη συνέχεια στο Βερολίνο, στην Αγία Πετρούπολη, στη Βομβάη, στη Νέα Υόρκη.

»Κάτω από όλους τους ουρανούς του πλανήτη οι κινηματογραφιστές αυτοί κινηματογραφούν τη ζωή και δεν ξέρουν πώς να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του πλήθους που θέλει να δει τις προβολές.

»Ο Λουδοβίκος Λυμιέρ, ωστόσο, τη στιγμή που προσλαμβάνει τους ιεραποστόλους του, τους προειδοποιεί: “Προσέξτε, θα είναι ένα πυροτέχνημα, θα κρατήσει δύο ή τρία χρόνια”. Και έχει δίκιο.

»Γιατί η εφεύρεσή του, αν τη σκεφτεί κανείς εκ των υστέρων, είναι απλή. Ξέρει ότι δεν έχει μυστικά. Δεν αντιτίθεται άλλωστε στη λεπτομερή δημοσίευση της μηχανής του στο περιοδικό La Nature στις 31 Αυγούστου του 1895.

»Όταν οι Αμερικανοί θα δουν τον θρίαμβο του κινηματογράφου Λυμιέρ στο έδαφός τους θα τον κυνηγήσουν επικαλούμενοι ένα ζήτημα τελωνείου (το οποίο επινοήθηκε επί τούτου) και θα διώξουν τους γάλλους οπερατέρ και τα μηχανήματα για πάρουν τη θέση τους οι ίδιοι με μηχανήματα κατασκευασμένα στη χώρα τους. Άλλα κράτη θα ακολουθήσουν στη συνέχεια το παράδειγμά τους».

Ο κινηματογράφος έγινε κτήμα ολόκληρου του πλανήτη, τα πρωτεία όμως θα ανήκουν πάντα στους αδελφούς Λιμιέρ, στους οποίους ο ανθρώπινος πολιτισμός χρωστάει ευγνωμοσύνη.