«Είμαι έτοιμος να βάλω τέλος στη ζωή μου…».
«Χαράκωσα την κοιλιά και τους μηρούς μου με ξυράφι…».
«Αυτοκτόνησε ο γιος μου».
«Η κόρη μου είναι σε αμόκ και ουρλιάζει ότι θέλει να πεθάνει. Βοηθήστε με».
«Είμαι 82 χρονών. Δεν έχω άνθρωπο να φέρει τα φάρμακά μου. Σκοπεύω να βάλω τέλος στη ζωή μου».
«Είμαι 38 ετών, σε αναπηρικό καροτσάκι. Ζω μόνη μου. Δεν ξέρω τι να φάω. Έχω χάσει 12 κιλά».
«Ζω μόνος. Έχω καλέσει το ασθενοφόρο για το Αιγινήτειο. Δεν έχω κανέναν να το μοιραστώ και πήρα εσάς για να το πω».
«Πείτε μου. Μπορείτε να ζήσετε με τα 5 ευρώ που δανείστηκα από τη θεία μου; Δεν αντέχω άλλο αυτή την κατάσταση. Σκέφτομαι να βάλω τέλος».
Θάνατος ή αυτοκτονία οικείου προσώπου. Ψυχική νόσος. Ανίατη ασθένεια. Αναπηρία. Διαζύγιο. Χωρισμός. Απώλεια εργασίας. Ανεργία. Γήρας. Μοναξιά…
Ανεξάντλητη είναι η γκάμα των ψυχοπιεστικών αιτιών πίσω από τις σπαρακτικές κλήσεις-κραυγές ανθρώπων όλων των ηλικιών, στις γραμμές SOS, τις δωρεάν γραμμές βοηθείας των συναρμόδιων υπουργείων, οι οποίες συχνά δεν σταματούν να χτυπούν κι ολόκληρο το 24ωρο.
Οι κλήσεις που εμπεριείχαν την «απειλή» της αυτοκτονίας εκτοξεύτηκαν κατά την διάρκεια της πανδημίας, ενώ το τελευταίο διάστημα εμφανίστηκαν και δυο νέες υποκατηγορίες καλούντων: οι πλημμυροπαθείς της Θεσσαλίας κι οι επιζώντες των Τεμπών.
Η 24ωρη εθνική γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία, με το νούμερο 1018, του Κέντρου Πρόληψης Αυτοκτονίας ΚΛΙΜΑΚΑ, που λειτουργεί από το 2007, επτά ημέρες την εβδομάδα, έχει δεχτεί από το 2007 έως και σήμερα συνολικά 200.000 κλήσεις. Κατά μέσο όρο, 15.000- 18.000 σε ετήσια βάση. Από αυτές, το 20-25% αφορούν αυτοκτονικές σκέψεις και συμπεριφορές. Χιλιάδες τηλεφωνήματα είναι κραυγές απελπισίας, λόγω μοναξιάς.
Τα γεγονότα που αύξησαν τα τηλεφωνήματα
Ειδικά μετά την πανδημία σημειώθηκε κατακόρυφη αύξηση των κλήσεων. «Εκτοξεύτηκαν στις 100-200 ημερησίως, από 20-25. Δεν είχαμε δει αύξηση αυτοκτονιών κατά την έναρξη της πανδημίας. Μετά το 2021-2022, βάσει στοιχείων από το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών, σημειώθηκε αυξητική τάση, την οποία παρακολουθούμε και σήμερα. Εντός του 2022 η αύξηση των αυτοκτονιών ήταν 20%», επισημαίνει η ψυχολόγος του Κέντρου Πρόληψης Αυτοκτονίας ΚΛΙΜΑΚΑ, που λειτουργεί τη γραμμή, Δήμητρα Ζαφειροπούλου.
Σε κάθε κλήση αξιολογείται ο αυτοκτονικός κίνδυνος του καλούντος και διερευνώνται οι σκέψεις που τον φέρνουν σε αυτοκτονική κρίση. «Βάσει των στοιχείων αξιολόγησης των παραγόντων κινδύνου, κάνουμε παρεμβάσεις για τη μείωση της ψυχικής δυσφορίας», εξηγεί.
Δεν υπάρχουν μόνο αυτοκτονικές σκέψεις και άτομα που θέλουν πράγματι να αυτοκτονήσουν, αλλά και κλήσεις με ευχές θανάτου, όπως «Δεν έχει νόημα η ζωή μου. Mακάρι να πέθαινα».
«Το βασικό μοτίβο των καλούντων είναι το αίσθημα απελπισίας, άγχος, ζητήματα που αναστατώνουν την ψυχική υγεία, πέρα από όσους ζητούν βοήθεια για να διαχειριστούν το ζήτημα της αυτοκτονικότητας. Είχαμε καλούντες που αυτοτραυματίστηκαν, στα χέρια και σε μη ορατά σημεία του σώματός τους. Άλλοι έχουν άτομο οικείο με αυτοκτονικές σκέψεις ή έχουν χάσει δικό τους άνθρωπο από αυτοκτονία και ζητούν βοήθεια. Υπάρχουν κι αυτοί που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της απομόνωσης. Δεχόμαστε τηλεφωνήματα από τους πάντες».
Τα αιτήματα που σχετίζονται με την παροχή ψυχικής στήριξης και τη μοναξιά παραπέμπονται στη γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306 και στην Τηλεφωνική Γραμμή Κοινωνικής Βοήθειας 197.
«Όλοι είμαστε ευάλωτοι στην αυτοκτονικότητα. Είναι πολύ πιο συχνό ζήτημα από ό,τι φαντάζεστε οι αυτοκτονικές σκέψεις. Μέχρι τα 40 όλοι μπορούμε να αναπτύξουμε καταθλιπτικό επεισόδιο», υπογραμμίζει η ειδικός.
Στην περίπτωση που ο καλών είναι έτοιμος να αυτοκτονήσει, οι ειδικοί της γραμμής 1018 καλούν οικεία του πρόσωπα και διατηρούν όλη την μέρα επικοινωνία μαζί του, ζητώντας να απομακρύνει πιθανά θανατηφόρα μέσα που υπάρχουν στο χώρο του.
Ποσοστό 60-70% των κλήσεων με αυτοκτονική τάση γίνονται από γυναίκες, «επειδή ενθαρρύνονται κοινωνικά να ζητήσουν βοήθεια», την ώρα που τα διεθνή στατιστικά δεδομένα δείχνουν «2 έως και 3 φορές περισσότερες αυτοκτονίες ανδρών».
Τα τηλεφωνήματα από εφήβους
Τον μεγαλύτερο συντριπτικά αριθμό κλήσεων- SOS στο 1018 τον κάνουν «παραγωγικές ηλικίες, 25-35 ετών». Καλούν όμως και νεαρές ηλικίες 15-18 ετών. «Μετά την πανδημία αυξήθηκαν τα περιστατικά των εφήβων με καταστροφικές σκέψεις. Και αυξήθηκαν τα σχετικά αιτήματα από σχολεία και εκπαιδευτικούς», διευκρινίζει η κυρία Ζαφειροπούλου.
«Η εφηβεία είναι μια περίοδος που έχει παρατηρηθεί ότι αυξάνεται η ευαλωτότητα, με πηγές της το άγχος για την σχολική επίδοση, τις σχέσεις, το σχολικό εκφοβισμό. Υπάρχει και αυτοκτονικός ιδεασμός, ενώ παραμένει η ηλικία που παρατηρούμε συχνότερα αυτοτραυματισμούς».
Παρόλο που δεν έχουν πρόθεση να βάλουν τέλος στη ζωή τους, «ο αυτοτραυματισμός στην εφηβεία είναι σοβαρός παράγων κινδύνου για την ενήλικη ζωή. Μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον αυτοκτονικό κίνδυνο», επισημαίνει η ψυχολόγος.
Η γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης
Η τηλεφωνική γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306 της Α’ Ψυχιατρική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, σε συνεργασία με την Ομοσπονδία «Αργώ», είναι σταθερά στην κορυφή των επιλογών των Ελλήνων πολιτών, από την πρώτη ημέρα λειτουργίας της (4 Απριλίου του 2020). «Δέχεται 500 κλήσεις τη μέρα», μας λέει ο συντονιστής της, Μενέλαος Θεοδωρουλάκης. Η θεματολογία των κλήσεων «έχει μεγάλη ποικιλία» προσθέτει. Από οικογενειακές διενέξεις, μέχρι διαχείριση πένθους. «Υπάρχουν και ψυχικά νοσούντες που ζητούν συμβουλές ή άτομα μοναχικά με ανασφάλεια για το αύριο. Το έργο μας είναι συμβουλευτικό. Παράλληλα, τους παραπέμπουμε σε μονάδες ψυχικής υγείας».
Οι κλήσεις στο 10306 αυξήθηκαν και φέτος κατά τις ημέρες των εορτών, προσθέτει ο κύριος Θεοδωρουλάκης. «Η μοναξιά είναι πιο έντονη αυτό το διάστημα, λόγω της απώλειας οικείων ή της απουσίας τους».
«Τις πιο δραματικές κλήσεις πάντως», θυμάται, «της λάβαμε το Πάσχα του ’20 από ηλικιωμένους, που λόγω της αποστασιοποίησης που επιβλήθηκε απ’ τα μέτρα κατά της COVID-19, μας καλούσαν απελπισμένοι για να ακούσουν ένα «Χριστός Ανέστη»». Γνωστή ποιήτρια μάλιστα την ίδια περίοδο καλούσε στο 10306 και διάβαζε ποιήματά της.
Καθ’ όλη την περίοδο έξαρσης της COVID-19 ηλικιωμένοι και άτομα με αναπηρίες επικοινωνούσαν να ανακοινώσουν ότι «θα αυτοκτονήσουν επειδή δεν είχαν άνθρωπο να τους πάρει τα φάρμακα».
Τα πιο «σκληρά» τηλεφωνήματα της περιόδου πάραυτα γίνονταν από καρκινοπαθείς , που δεν μπορούσαν να πάνε στο νοσοκομείο για τη θεραπεία τους.
Το τελευταίο διάστημα υπήρξαν τηλεφωνήματα από δυο νέες υποκατηγορίες πολιτών. «Από πλημμυροπαθείς στη Θεσσαλία, αλλά και από άτομα που βίωσαν την τραγωδία στα Τέμπη. Τα τηλεφωνήματα ήταν συνταρακτικά», αναφέρει ο κύριος Θεοδωρουλάκης. Το αίτημά τους αφορούσε μακροχρόνια ψυχολογική υποστήριξη. Η πλειονότητα των κλήσεων στη γραμμή 10306 γίνεται από άτομα άνω των 40 ετών, κυρίως άνδρες (σε ποσοστό 55%).
