Περίπου τέσσερις μήνες μετά την απονομή των βραβείων Hugo, τα οποία θεωρούνται τα βραβεία Όσκαρ στο πεδίο της επιστημονικής φαντασίας στη λογοτεχνία, το σκάνδαλο που έχει ξεσπάσει ως προς τη διαβλητότητα της ψηφοφορίας για την ανάδειξη των καλύτερων λογοτεχνικών έργων φαντασίας του 2022, δεν λέει να κοπάσει. Σε έρευνά του το Esquire αποκαλύπτει το παρασκήνιο μιας (το λιγότερο) παράξενης διαδικασίας που αφήνει πολλά περιθώρια για σενάρια λογοκρισίας και κρατικής παρέμβασης ενώ η τελετή απονομής πραγματοποιήθηκε σε ένα υπαρκτό στολίδι της επιστημονικής φαντασίας, το νεόκτιστο Chengdu Science Fiction Museum στην Κίνα. Παράλληλα, ένα χάος ασυναρτησίας και σκαιάς συμπεριφοράς συνόδευσε τους χειρισμούς του επικεφαλής της επιτροπής των βραβείων Hugo, Ντέιβ ΜακΚάρτι, ο οποίος πλέον έχει αποχωρήσει από τη θέση του εξαιτίας του χάους που επικράτησε.
Η κορύφωση του δράματος προέκυψε το Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2023, στο όμοιο με αστρικό νεφέλωμα Μουσείο Επιστημονικής Φαντασίας της Τσενγκτού (πρωτεύουσα της επαρχίας Σισουάν της Κίνας), το οποίο χτίστηκε με ταχύτητα φωτός μέσα σε ένα χρόνο και με τη σφραγίδα του περίφημου αρχιτεκτονικού γραφείου Zaza Hadid Architects, προκειμένου να στεγάσει το 81ο Παγκόσμιο Συνέδριο Επιστημονικής Φαντασίας, γνωστό και ως WorldCon στο πλαίσιο του οποίου δόθηκαν τα βραβεία Hugo. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα συγκεκριμένα βραβεία χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης καθώς έχουν στο παρελθόν αναδείξει και τιμήσει συγγραφείς που έγιναν θρύλοι στο είδος, όπως ο Ισαάκ Ασίμοφ, ο Φρανκ Χέρμπερτ και πιο πρόσφατα ο Τζορτζ Ρ. Ρ. Μάρτιν, ο Μπράντον Σάντερσον και η Ν. Κ. Τζεμισίν.
Chengdu Science Fiction Museum @Zaha hadid Architects
Από το πόντιουμ του Μουσείου Επιστημονικής Φαντασίας ο ΜακΚάρτι ανακοίνωσε ότι 114 άξιοι συγγραφείς κρίθηκαν επιλέξιμοι για τα βραβεία με τους ψηφοφόρους να επιλέγουν δια των ψήφων τους, τους καλύτερους του προηγούμενου ημερολογιακού έτους, δηλαδή του 2022. Κάτι όμως είχε πάει στραβά.
Τρεις μήνες αργότερα, με ασυνήθιστη καθυστέρηση για τα δεδομένα του θεσμού, ο ΜακΚάρτι μοιράστηκε τα στατιστικά της ψηφοφορίας. Εκεί φάνηκε ότι αναγνωρισμένοι συγγραφείς όπως ο Νιλ Γκέιμαν (υποψήφιος για το The Sandman που προβάλλεται στο Netflix), η R. F. Kuang (Babel), o Xiran Jay Zhao (Iron Widow) και ο Paul Weimer (Tales of Eve) κέρδισαν πολλές ψήφους για να είναι φιναλίστ και στη συνέχεια εν δυνάμει νικητές. Για ακατανόητους λόγους όμως, τα έργα τους είχαν επισημανθεί ως «μη επιλέξιμα» μετά τους πρώτους γύρους ψηφοφορίας. Επισημαίνεται ότι και οι τέσσερις έχουν κατακρίνει το κινεζικό καθεστώς για παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε θέματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, ενώ η Kuang έχει στο επίκεντρο του μυθιστορήματος της έναν queer χαρακτήρα και o Zhao είναι μη δυαδικό φύλο. Ο σάλος που ξέσπασε ήταν έντονος. Λογόκριναν τους φιναλίστ κρατικοί αξιωματούχοι στη χώρα διεξαγωγής των βραβείων; Μήπως η επιτροπή βραβείων έκανε ένα λάθος κατά την καταμέτρηση των ψήφων και μετά προσπάθησε να το καλύψει; Ή απλώς συνέβη ένα σενάριο…επιστημονικής φαντασίας ακόμα χειρότερο;
Το παρελθόν
Όπως επισημαίνει ο δημοσιογράφος του Esquire, Ανταμ Μόργκαν, που υπογράφει το άρθρο, η αμφισβήτηση του θεσμού των βραβείων Hugo είχε ξεκινήσει ήδη κάποια χρόνια πριν. Το 2021 η διαδικασία ψηφοφορίας για την επιλογή της διοργανώτριας πόλης για το συνέδριο του 2023 έδωσε την αφορμή να κυκλοφορήσουν πολλές θεωρίες συνωμοσίας. Ως είθισται, κατά τους κανόνες του θεσμού, οποιοσδήποτε αγοράζει μια συνδρομή στην Παγκόσμια Εταιρεία Επιστημονικής Φαντασίας που έχει και την εποπτεία των βραβείων Hugo, μπορεί να ψηφίσει και τον τόπο διεξαγωγής.
Για το 2023 οι συνδρομητές -ψηφοφόροι είχαν το δικαιώμα να επιλέξουν μεταξύ της Τσενγκντού την Κίνα και του Γουίνιπεγκ στον Καναδά για το 81ο Παγκόσμιο Συνέδριο Επιστημονικής Φαντασίας το 2023. «Υπήρχαν ανησυχίες ότι χιλιάδες άτομα από την Κίνα αγόρασαν συνδρομές [στην Παγκόσμια Εταιρεία Επιστημονικής Φαντασίας] εκείνη τη χρονιά για να ψηφίσουν τη Τσενγκντού», σχολιάζει ο Τζέισον Σάνφορντ, τρεις φορές φιναλίστ στα βραβεία Hugo. «Ήταν ασυνήθιστο, αλλά έγινε σύμφωνα με τους κανόνες» υπογραμμίζει. Πολλοί ήταν εκείνοι που επισήμαναν τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα πίσω από τη μαζική αποστολή ψήφων από την ίδια διευθύνση για την Τσενγντού ωστόσο ήταν λίγοι οι ψήφοι που κρίθηκαν άκυρες στο ενίαιο σύνολο ψήφων (η Κίνα έχει το μεγαλύτερο και πιο παθιασμένο αναγνωστικό κοινό στον τομέα της επιστημονικής φαντασίας παγκοσμίως, επισημαίνεται στο άρθρο0). Όταν ανακοινώθηκε η Τζενγκτού ως διοργανώτρια πόλη του 81ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Επιστημονικής Φαντασίας το 2023, εκφράστηκαν πολλές δημόσιες αποδοκιμασίες από συγγραφείς.
Η αποκάλυψη των στατιστικών της ψηφοφορίας για τα βραβεία χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις από τον επικεφαλής των βραβείων ΜακΚάρτι, τρεις μήνες μετά την απονομή, στις 20 Ιανουαρίου 2024, έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει. Είτε η επιτροπή βραβείων μέτρησε λάθος τις ψήφους του πρώτου γύρου και κατάλαβε πολύ αργά το λάθος της, είτε οι μη επιλέξιμοι συγγραφείς λογοκρίθηκαν υπό την πίεση του κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Το άρθρο του Esquire υπογραμμίζει ότι σήμερα πρώην μέλη της επιτροπής του Παγκόσμιου Συνεδρίου Επιστημονικής Φαντασίας διαπιστώνουν σοβαρά διαχειριστικά κενά από πλευράς της εκτελεστικής επιτροπής των βραβείων Hugo και αποτυχία εξέρευσης πειστικής δικαιολογίας στο ερώτημα γιατί τα τέσσερα δημοφιλή έργα των Γκέιμαν, Kuang, Zhao και Weimer κρίθηκαν μη επιλέξιμα.
Αρκετούς μήνες μετά το ξέσπασμα αυτής της πρωτοφανούς κρίσης για τα Όσκαρ της λογοτεχνίας τα ερωτήματα περί κρατικής παρέμβασης παραμένουν.
Οι ελπίδες για ανάκαμψη του θεσμού μετατίθενται στην απονομή των Hugo της Γλασκώβης το 2024 με τους διοργανωτές να έχουν ήδη δημοσιεύσει την πρόθεσή τους για ευλαβική τήρηση των κανόνων διαφάνειας της διαδικασίας.
