«Mπορείς να διακρίνεις τη διαφορά ανάμεσα σε ένα πραγματικό βίντεο και ένα συνθετικό; Ξεκίνα το παιχνίδι» διαβάζουμε στην καρτέλα στον τοίχο. Κατεβαίνοντας τα σκαλοπάτια από το αναγνωστήριο στον εκθεσιακό χώρο της Βιβλιοθήκης του Ινστιτούτου Γκαίτε στην Αθήνα, ο επισκέπτης, μπροστά σε ένα τάμπλετ, καλείται να απαντήσει ποιο από τα δώδεκα σύντομα βίντεο που παρουσιάζονται είναι γνήσιο και ποιο ψεύτικο. Στους τοίχους γύρω, κι άλλα ερωτήματα: Τι κάνει η παραπληροφόρηση στον εγκέφαλό σου; Μπορείς να αναγνωρίσεις την εσφαλμένη πληροφόρηση και την παραπληροφόρηση; Πότε ήταν η τελευταία φορά που διάβασες ένα άρθρο μέχρι τέλους; Πόσες φορές έχεις μοιραστεί συνδέσμους χωρίς να τους ανοίξεις; Πόσο εξαρτημένος είσαι από το κινητό σου; Νιώθεις θλίψη μετά την περιήγηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Πόσο εθισμένος είσαι σε αυτά; Πώς αντιμετωπίζεις την τεχνολογία; Τι γνωρίζεις για την ψηφιακή ασφάλεια; Μας προκαλούν να σταθούμε και να σκεφτούμε: Πώς μπορούμε να ελέγξουμε αν οι πληροφορίες που διαβάζουμε είναι ακριβείς; Πώς πρέπει να μιλάμε σε ανθρώπους που πιστεύουν σε συνωμοσίες; Τα ερωτήματα είναι επίκαιρα και καταιγιστικά προς τους επισκέπτες της διαδραστικής έκθεσης με τίτλο «Fakeless» (ακίβδηλος), που φιλοξενείται στη Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου Γκαίτε στην Αθήνα (Ομήρου 14-16) ως την Παρασκευή 9 Φεβρουαρίου.
Συνειδητή πλοήγηση στον ψηφιακό κόσμο
Δεκαπέντε παιχνίδια προκαλούν τον επισκέπτη να προβληματιστεί για το πώς χρησιμοποιεί την τεχνολογία και ποια είναι η στάση του απέναντι στις ειδήσεις και στο πληροφοριακό περιεχόμενο του ψηφιακού μας κόσμου. «H πλατφόρμα Fakeless δημιουργήθηκε για να διαπιστώσει κανείς πόσο συνειδητά πλοηγείται στον κόσμο της πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης, και απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους, ώστε όλο και περισσότεροι άνθρωποι να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται τους τρόπους με τους οποίους λειτουργεί ο ψηφιακός κόσμος. Βασικός στόχος του Fakeless είναι η βελτίωση της επαγρύπνησής μας απέναντι στις ψευδείς ειδήσεις. Σε μια εποχή που οι αυταρχικές δυνάμεις αποκτούν επιρροή στην Ευρώπη και το τοπίο των μέσων ενημέρωσης είναι αβέβαιο, δεσμευόμαστε να προωθήσουμε την εκπαίδευση στα μέσα επικοινωνίας», εξηγεί η Νικολέττα Σταθοπούλου, διευθύντρια Τομέα Πληροφόρησης & Bιβλιοθήκης του Ινστιτούτου Γκαίτε, και συμπληρώνει: «Ο ψηφιακός μετασχηματισμός προκαλεί αλλαγές στην κατανάλωση και στην παραγωγή των μέσων επικοινωνίας. Υπό αυτή την έννοια, πρέπει να αλλάξουμε και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε για την πληροφόρηση. Η ψηφιακή κυριαρχία και η εκπαίδευση στα μέσα επικοινωνίας είναι ζωτικής σημασίας για τη διάσωση της δημοκρατίας, του πλουραλισμού και της ποικιλομορφίας».
Τα παιχνίδια, χωρισμένα σε τέσσερις ενότητες που δανείζονται, μεταφορικά, μια ορολογία πολύ κοινή πλέον στην καθημερινότητά μας μετά την πρόσφατη πανδημία του κορωνοϊού,
αποτελούν «εμβόλιο» ενάντια στις ψευδείς ειδήσεις και στις προσπάθειες απόκρυψης της αλήθειας. Και όπως τα εμβόλια χρειάζονται μερικές φορές ενίσχυση, επειδή οι ιοί (τόσο οι βιολογικοί όσο και οι πληροφοριακοί) μεταλλάσσονται με τρελή ταχύτητα, έτσι και η ανάπτυξη της «ανοσίας» μας στην παραπληροφόρηση χρειάζεται καλλιέργεια.
Bring your Grandpa
«Την ημέρα που επισκέφθηκα την έκθεση συνέπεσε να γίνεται στον ίδιο χώρο ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με πιτσιρίκια του δημοτικού. Παρακολουθώντας τα, χάρηκα που τα μάτια τους έλαμπαν από ενδιαφέρον. Είναι τα παιδιά που πριν αρχίσουν να μιλούν ήταν ήδη εξοικειωμένα με τις οθόνες, τα παιδιά που, όταν μεγαλώσουν λίγο και πάνε στο γυμνάσιο και στο λύκειο, θα μάθουν ότι αυτό που χρειάζεται για να προχωρήσουν είναι η παπαγαλία και όχι η κριτική σκέψη, διότι, δυστυχώς, αυτό είναι το concept του εκπαιδευτικού μας συστήματος», σημειώνει στο βιβλίο επισκεπτών μια επισκέπτρια της έκθεσης. Ακριβώς επειδή η νεότερη γενιά έχει μεγαλύτερη εξοικείωση και άνεση με την τεχνολογία, αλλά τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα διαθέτουν και πολύ μεγαλύτερη εμπειρία ζωής, η έκθεση απευθύνεται σε όλη την οικογένεια. Ειδικό εργαστήριο, με τίτλο «Bring your Grandpa» (Δευτέρα, 29/1/2024, 19:00-20:30) φιλοδοξεί να φέρει κοντά νέους και ηλικιωμένους ώστε μέσα από το παιχνίδι και την ενημέρωση να ανακαλύψουν νέα πράγματα και να συμμετάσχουν σε μια εποικοδομητική ανταλλαγή.
Βιβλιοπροτάσεις για τον ψηφιακό αλφαβητισμό
Δύο θεματικές λίστες με βιβλιοπροτάσεις για τον ψηφιακό αλφαβητισμό, από τη Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου Γκαίτε και από την ψηφιακή βιβλιοθήκη είναι διαθέσιμες σε όσους ενδιαφέρονται να εμβαθύνουν στο θέμα.
Ψηφιακός αλφαβητισμός στους νέους
Η έκθεση, που ξεκίνησε στα τέλη της περασμένης χρονιάς, περιλάμβανε ξεναγήσεις, εργαστήρια, επισκέψεις σχολικών τάξεων και συζητήσεις με θέμα το «Fakeless» με σκοπό την καλλιέργεια δεξιοτήτων και τεχνικών που βοηθούν να αναγνωρίσουμε πιο εύκολα τα φαινόμενα παραπληροφόρησης, να εντοπίσουμε τις εικόνες που έχουν δημιουργηθεί με τεχνητή νοημοσύνη και τις deepfakes (βαθιά ψευδείς ειδήσεις).
Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων ολοκληρώνεται με τη συζήτηση «Ψηφιακός αλφαβητισμός στους νέους στην Ελλάδα» (Τρίτη, 30/1/2024, 19:00-20:30) όπου ο Σταύρος Πιτσικάλης, μέλος ΕΔΙΠ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, και η Ιλόνα-Ελευθερία Ουασίτσα, επιστημονική συνεργάτιδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, συζητούν για την κατάσταση στην Ελλάδα με τη δημοσιογράφο Πελιώ Παπαδιά. Μετά τη λήξη της, η έκθεση είναι έτοιμη να ταξιδέψει σε άλλες βιβλιοθήκες, σχολεία και πόλεις της Ελλάδας.
Το πρόγραμμα «Fakeless» υλοποιείται από το Goethe-Institut σε συνεργασία με τον ουκρανικό οργανισμό Kunsht και είναι διαθέσιμο στη γερμανική, την ελληνική, την αγγλική, τη βοσνιακή, την κροατική, τη σλαβομακεδονική, τη ρουμανική, τη σερβική και την τουρκική γλώσσα. Δείτε αναλυτικά για το πρόγραμμα στην ιστοσελίδα
Πού και πότε
Πού: Goethe-Institut Athen (Ομήρου 14-16)
Διάρκεια έκθεσης: έως 09/02/24
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Πέμπτη: 8:00-22:00, Παρασκευή: 8:00-17:00,
Σάββατο: 8:00-14:30
Είσοδος ελεύθερη
