Οι ανακοινώσεις του υπουργού εθνικής αμύνης, αφενός κατά την συζήτηση του προϋπολογισμού του 2024 και αφετέρου κατά τις δηλώσεις του στις αλλαγές της ιεραρχίας των ενόπλων δυνάμεων αλλά και συνεντεύξεις, καταδεικνύουν την καθολική αποτυχία του μείγματος πολιτικής και επιχειρησιακής σχεδίασης του ΥΠΕΘΑ την προηγούμενη τετραετία, (πράγμα που επισημαίνονταν συνεχώς από την αντιπολίτευση). Συγχρόνως οι δηλώσεις του επαναφέραν τις λογικές και πρόνοιες που καθορίζονται στον αμυντικό σχεδιασμό, που παράγει τα εξοπλιστικά προγράμματα, καθώς είχανε εγκαταλειφθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά και εγκαινίασαν διαδικασίες σχεδίασης με μοντέρνες και έξω από το κουτί πρακτικές για το μέλλον των Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ).
Επισημαίνεται ότι η βαρύτητα της δήλωσης διαφαίνεται καθόσον αναφέρθηκε για αλλαγή σελίδας στις ΕΔ και για αλλαγές που ίσως να είναι και καθυστερημένες. Ολες αυτές οι δηλώσεις επικεντρώθηκαν σε κάποια θέματα αυτονόητα που είχαν εντοπισθεί τα τελευταία χρόνια από πλήθος αναλυτών με γνώση στα θέματα της άμυνας και επιτέλους αναφέρθηκαν και από την κυβέρνηση μετά από μία πενταετία ατέρμονης περιπλάνησης χωρίς σκοπό (μένει βεβαίως να δούμε εάν θα υλοποιηθούν, κάτι που εύχομαι για το καλό των ΕΔ και να μην είναι πάλι επικοινωνιακά πυροτεχνήματα). Σε γενικές γραμμές έχουν να κάνουν με τα εξης:
1. Επαναπρογραμματισμός και επαναξιολόγηση των υπαρχόντων εξοπλιστικών προγραμμάτων.
2. Σχεδίαση νέων εξοπλιστικών προγραμμάτων που θα προέρχονται από την μελέτη της υφιστάμενης ρεαλιστικής απειλής αλλά και των lesson learned από τους τελευταίους πολέμους.
3. Αναδιοργάνωση των ΕΔ με σκοπό την προσαρμογή τους και την ανάπτυξη τους σύμφωνα με την υπάρχουσα απειλή και τις σύγχρονες απαιτήσεις και δεδομένα και όχι διατήρηση ΕΔ με τη λογική του 2ου παγκοσμίου πολέμου ή του ψυχρού πολέμου.
4. Συμμετοχή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας, είτε δημόσιας ή ιδιωτικής, στα εξοπλιστικά προγράμματα αλλά και στην μετέπειτα συντήρηση.(κάτι που έχει ξεχαστεί?? σε όλες τις τελευταίες εξοπλιστικές συμβάσεις που έγιναν). Αυτό θα αποτελέσει επιτέλους ένα μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας, .
5. Δημιουργία μονάδων διττού ρόλου με προβολή και εφαρμογή σε θέματα πολιτικής προστασίας και κοινωνικής αρωγής.
6. Αναβάθμιση όλων των θεμάτων που έχουν να κάνουν με τα στελέχη αλλά και τους στρατεύσιμους( εκπαίδευση, καριέρα, δικαιοσύνη, ένταξη στο υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο λογω των ιδιαιτερότητων του επαγγέλματος, στέγαση, συνθήκες διαβίωσης εντός στρατοπέδων, οικονομική βελτίωση, βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης.
7. Χαμηλή επάνδρωση μονάδων, πλοίων, και αεροδρομίων.
8. Πώς πρέπει να αναβαθμιστεί η θητεία έτσι ώστε να γίνει «θητεία ευκαιρίας» και εκπαίδευσης για την εφεδρεία. Συγχρόνως έφερε στον δημόσιο διάλογο το μοντέλο της Φινλανδίας σχετικά με τις ανάγκες για την θητεία στην ελληνική πραγματικότητα. Αυτό το τελευταίο θα αναλύσουμε παρακάτω.
Η υποχρεωτική στράτευση στην Ελλάδα αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό και δύσκολο θέμα που πρέπει να προσεγγιστεί χωρίς αφορισμούς, με σοβαρότητα, χωρίς ετικέτες, αλλά και με προσέγγιση στην ελληνική πραγματικότητα και ψυχολογία.
Ο πρώτος παράγοντας έχει να κάνει με το επιχειρησιακό δόγμα που ακολουθείται από την Ελλάδα που ορίζεται ως αμυντικό – αποτρεπτικό και προδιαθέτει την ύπαρξη κοινωνικής συμμετοχής και συλλογικής δράσης απο τους πολίτες. Κατά συνέπεια αυτό απαιτεί την ύπαρξη εκπαιδευμένης εφεδρείας, η οποία σε περίπτωση που κριθεί σκόπιμο θα επιστρατεύεται και θα κουμπώνει μέσα στις μονάδες με το ενεργό προσωπικό, ώστε να αναπτύσσεται η αμυντική και αποτρεπτική ισχύ της χώρας προς οποιαδήποτε εξωτερική απειλή. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι για να υπάρχει εκπαιδευμένη εφεδρεία απαιτούνται 2 προϋποθέσεις:
α. Σοβαρή εκπαίδευση του εφεδρου προσωπικού όταν στρατεύεται σε νεαρή ηλικία
β. Η σε τακτά χρονικά διαστήματα εκπαίδευση της εφεδρείας έτσι ώστε να διατηρείται αυτή στο επίπεδο που απαιτεί η τεχνολογία και η εξέλιξη.
Αυτή είναι η μεθοδολογία «μοντέλο» που ακολουθείται στην χώρα μας, πλην όμως για πάρα πολλούς λόγους κοινωνικούς, οικονομικούς, ψυχολογικούς αλλά και λόγους που έχουν να κάνουν με τό ταμπεραμέντο του έλληνα δεν αποδίδει τα αναμενόμενα. Απαιτείται λοιπόν να μελετηθούνε και να αναλυθούν οι αιτίες για να διαπιστωθούν οι λόγοι που δεν αποδίδει τα αναμενόμενα. Άρα λοιπόν σε πρώτη ανάγνωση αυτά που πρεσβεύει το «φιλανδικό μοντέλο» στη μετεκπαίδευση εφεδρείας ουσιαστικά θα προσκρούσουν στους ίδιους λόγους που πρεσβεύει και το «ελληνικό μοντέλο», εκτός εάν διορθωθούν παθογένειες και συμπεριφορές δεκάδων ετών.
Ο δεύτερος παράγοντας έχει να κάνει με την ύπαρξη επαγγελματικού στρατού και σε τι αναλογία πρέπει να υφίσταται, έτσι ώστε οι ΕΔ να έχουν την απαραίτητη χρηστικότητα των δυνάμεων, αλλά συγχρόνως και την ελευθερία κινήσεων οποιαδήποτε στιγμή στην ειρήνη είτε την κρίση ή τέλος τον πόλεμο. Στα επιχειρησιακά σχέδια των ΕΔ σε σχέση με την υπάρχουσα και συνεχή απειλή από ανατολάς (όπως καθορίζεται στην πολιτική εθνικής άμυνας της χώρας) καθίσταται υποχρεωτική η ύπαρξη ενος πολύ μεγάλου αριθμού προσωπικού κατά τις επιχειρήσεις, το οποίο ασφαλώς είναι αδύνατον να υπάρχει συνεχώς στην ειρήνη εντεταγμένο υπο τα όπλα για πολλούς οικονομικούς και αναπτυξιακούς λόγους. Για τους ίδιους λόγους φυσικά δεν είναι δυνατόν το κράτος να διατηρεί ΕΔ σε αυτούς τους αριθμούς που αναφερθήκαμε παραπάνω σε επαγγελματικό επίπεδο καθώς θα υπάρχει πολύ μεγάλη οικονομική επιβάρυνση στο κράτος και απορρόφηση μεγάλου ποσοστού ατόμων, της παραγωγικής ηλικίας, στον τομέα άμυνας. Κατά συνέπεια θα πρέπει να υπάρχει μία ισορροπία μεταξύ οπλιτών θητείας και επαγγελματιών που θα προσδιορίζεται με γνώμονα τα ζητούμενα στην οικονομία και ανάπτυξη σε συνδυασμό με την Εθνική Άμυνα.
Ενας τρίτος παράγοντας, απόρροια του παραπάνω, είναι η ανάπτυξη και πολυπλοκότητα των συγχρόνων οπλικών συστημάτων και η συνεχής βελτίωσης τεχνολογικά του κλάδου της άμυνας που απαιτεί καλή εκπαίδευση του προσωπικού που τα χειρίζεται, το οποίο είναι δύσκολο να υλοποιηθεί στους οπλίτες θητείας λόγω του μικρού χρονικού διαστήματος που υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις. Είναι προφανές όμως οτι αυτό το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με την ύπαρξη επαγγελματιών στις ένοπλες δυνάμεις, οι οποίοι έχουν την πολυτέλεια του χρόνου να εκπαιδευτούν σε βάθος και με λεπτομέρειες στα οπλικά συστήματα και συγχρόνως να παρακολουθούν και τις εξελίξεις σε αυτά. Υπό αυτό το πρίσμα προσέγγισης καταλήγουμε ότι για να απαιτούμε υψηλό βαθμό χρηστικότητας και λειτουργίας των ΕΔ θα πρέπει να υπάρχει, (όπως και στον 2ο παράγοντα ), ένα μικτό σύστημα υποχρεωτική στράτευσης σε συνδυασμό με ύπαρξη (σε ποσοστό ικανοποιητικό) επαγγελματικού στρατού, έτσι ώστε να καλύπτονται όλα τα προαπαιτούμενα αυτής της εξίσωσης, δηλαδή υψηλή χρηστικότητα στις ένοπλες δυνάμεις, 100% εκμετάλλευση των οπλικών συστημάτων, όχι μεγάλος χρόνος θητείας των πολιτών της χώρας έτσι ώστε γρήγορα να αποδεσμευονται και να αποδίδονται στο αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας και στην οικονομία.
Ενας τέταρτος παράγων που επιδρά στην υποχρεωτική στράτευση αποτελεί το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας (μείωση γεννήσεων), το οποίο συνεχώς μεγαλώνει. Επισημαίνεται ότι ιδιαίτερα με τη μείωση των γεννήσεων την τελευταία δεκαετία που αντανακλά στην μελλοντική στράτευση των οπλιτών θητείας (ΕΣΣΟ) από το 2030 έως 2040 η μείωση είναι περίπου 50%. Αυτό αφενός αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στο να στηριχθεί όλο το οικοδόμημα των ΕΔ στην υποχρεωτική στράτευση έστω και με αύξηση της θητείας και αφετέρου στην πεποίθηση ότι αν δεν αλλάξουν άρδην τα πράγματα με υλοποίηση πολιτικών για το δημογραφικό πρόβλημα απο τις μελλοντικές κυβερνήσεις θα επηρεαστεί αρνητικά η κατάσταση στις ένοπλες δυνάμεις και κατά συνέπεια και στην εκπαιδευμένη εφεδρεία του μέλλοντος. Κατά συνέπεια επειδή αυτό δεν αλλάζει (καθόσον έχουν ήδη γεννηθεί οι Έλληνες που θα στρατευθούν την επόμενη 20ετια) απαιτείται να βρεθούνε λύσεις αναδιοργάνωσης των Ενόπλων Δυνάμεων σε συνδυασμό με αύξηση του επαγγελματισμού μέσα στις ένοπλες δυνάμεις ώστε να διατηρήσουμε ένα ανεκτό επίπεδο λειτουργίας αυτών. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι το «φιλανδικό μοντέλο» ή οποιοδήποτε άλλο μοντέλο το οποίο στηρίζεται μόνο σε αυτή την εκπαιδευμένη εφεδρεία αναγκαστικά εκ των πραγμάτων περνώντας τα χρόνια θα αποκτάει μικρότερη σημασία λόγω όπως είπαμε του δημογραφικού προβλήματος.
Τέλος η επιμονή στην αύξηση της θητείας (ακούγονται τέτοιες επιφανειακες προσέγγισεις, υποτιθέμενες πατριωτικες), εκτιμάται πέρα ως πέρα αρνητική, καθόσον πρέπει να αντιληφθούμε ως Έλληνες ότι το να επιβαρύνουμε την πλέον παραγωγική ηλικία με υπέρμετρη στράτευσης είναι τελείως αντιπαραγωγικό και αυξάνει τα ήδη υπάρχοντα κοινωνικά προβλήματα λόγω της υποχρεωτικής στράτευσης, συγχρόνως δε λόγω της συνεχούς μείωσης των γεννήσεων θα πρέπει συνεχώς να αυξάνουμε την θητεία ( φαύλος κύκλος).
Καταλήγοντας και λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω θεωρώ ότι στράτευση στην Ελλάδα λόγω της υφιστάμενης απειλής είναι ενα ζήτημα υψηλής εθνικής σημασίας και δεν πρέπει να ακολουθήσει κανένα ξένο πρότυπο (δεν την καταλαβαίνω αυτή την ξενομανια). Υφίσταται τεράστια εμπειρία στα επιτελεία των Ενόπλων Δυνάμεων προσαρμοσμένη στην ελληνική πραγματικότητα και ψυχολογία που μπορεί να δημιουργήσει ένα αποδοτικό μοντέλο ΕΔ και στράτευσης που να στηρίζεται στις παρακάτω αρχές:
1. Να γίνει μία σε βάθος αναδιοργάνωση στις ΕΔ, που να στηρίζεται στην πραγματική απειλή και τις απαιτήσεις ενός σύγχρονου πεδίο επιχειρήσεων και όχι σε πρακτικές του 2ου παγκοσμίου πολέμου ή του ψυχρού πολέμου.
2. Να έχει την κατάλληλη διάρκεια στράτευσης ο έφεδρος έτσι ώστε το προσωπικό που στρατεύεται να μπορεί να αποκτήσει την εκπαίδευση που απαιτείται και συγχρόνως να μη λείπει μεγάλο χρονικό διάστημα από την οικονομία και την ανάπτυξη της χώρας
2. Να υφίσταται το κατάλληλο μείγμα σε ποσοστιαία αναλογία μεταξύ των εφέδρων οπλιτών και των επαγγελματιών έτσι ώστε το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων αλλά και τα πανάκριβα οπλικά συστήματα και μέσα να είναι χρηστικά και άμεσα ανταποκρίσημα στις επιταγές της χώρας.
3. Να εξασφαλιστεί η δημιουργία κατάλληλης εφεδρείας αλλά και να θεσμοθετηθει ανα τακτά χρονικά διαστήματα μετεκπαίδευση εφεδρείας χωρίς να δημιουργεί κοινωνικούς και οικονομικούς τριγμούς.
4. Να εξασφαλιστεί ώστε οι έφεδροι οπλίτες να αναλαμβάνουν αποστολές και έργα στα οποία μπορούν να αντεπεξέλθουν λόγω της διάρκειας θητείας.
5. Να γίνουν οι κατάλληλες-αναλογες προσλήψεις σε επαγγελματίες έτσι ώστε αφενός να συμπληρωθούν τα υπάρχοντα κενά και οι απαιτήσεις των συγχρόνων οπλικών συστημάτων και τακτικών και αφετέρου να καλυφθει η μελλοντική μείωση των εφέδρων λόγω της υπογεννητικοτητας, η οποία ασφαλώς πρέπει να αντιμετωπιστεί και από την κυβέρνηση ξεχωριστά.
Ο Γεώργιος Καμπάς είναι Επίτιμος Αρχηγός ΓΕΣ, Στρατηγός (εα)
