Το κέντρο είναι το σημείο ενός αντικειμένου, ενός χώρου, ενός συστήματος ή κι ενός συσχετισμού ακόμη που ισαπέχει από κάθε άλλο της περιφέρειάς του.
Στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και της πλήρους ανατροπής του status quo το «πολιτικό κέντρο» σχεδόν «δαιμονοποιήθηκε». Επειδή η κατηγοριοποίηση παρέπεμπε σ’ όλους εκείνους που τηρούσαν αποστάσεις από συγκρουσιακές καταστάσεις, δεν αναμειγνύονταν ή δεν έπαιρναν ξεκάθαρη θέση επιλέγοντας πότε τη μια και πότε την άλλη στάση ζωής κι εμφανίζονταν ως κομφορμιστές που ενδιαφέρονταν αποκλειστικά για τη βολή τους, γεννήθηκε η τάση μιας διαρκούς αμφισβήτησης.
Τους χρεωνόταν η απόλυτη διπροσωπία. Ακριβώς σαν τη ρωμαϊκή μορφή του Ιανού, του θεού της δυαδικότητας, της διπλής φύσης, της αμφισημίας.
Συμπτωματικά προφανώς, αλλά εξόχως ταυτόσημα, στο βιβλιοπωλείο του «Ιανού» πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας (15/1) η εκδήλωση με τίτλο το «Αίνιγμα του Κέντρου». Στον πρώτο όροφο του πολυχώρου η μεγάλη έρευνα της Prorata, σε σύνολο 1229 ατόμων απ’ όλη την Ελλάδα που απάντησαν τηλεφωνικά ή ηλεκτρονικά, πλαισιώθηκε από τις αναλύσεις και τα συμπεράσματα του δημοσιογράφου Παύλου Τσίμα και τριών καθηγητών Πανεπιστημίων (Βασιλική Γεωργιάδου, Παναγής Παναγιωτόπουλος, Κώστας Ελευθερίου), οι οποίοι -ο καθείς με την οπτική του- επεδίωξαν να προσδιορίσουν και να εξηγήσουν την έννοια του «πολιτικού κέντρου», μαζί και τα γνωρίσματά της.
Η βάση του «πολιτικού κέντρου»
Όχι φυσικά το κέντρο όπως εκφραζόταν το 1960 ή το 1985, αλλά το κέντρο μιας άλλης Ελλάδας, της Ελλάδας του 2023 και του 2024.
Αφότου έγινε η παρουσίαση των ευρημάτων από τον κ. Τάσο Βασιλείου (υπεύθυνο στρατηγικής και επικοινωνίας), οι τέσσερις ομιλητές του πάνελ συμφώνησαν ουσιαστικά ότι δεν πρόκειται για ένα ιδεολογικό ρεύμα που εκφράζεται από φορείς. Είναι «μέθοδος που προτιμά τη συναίνεση κι όχι την πόλωση», όπως επισήμανε ο κ. Τσίμας. Εξ ου και, κατά τον κ. Παναγιωτόπουλο (αν. καθηγητή Κοινωνιολογίας, ΕΚΠΑ), «δεν υπάρχει οργανωτική δομή» που να το ταυτοποιεί.
Από όλα όσα ακούστηκαν έγινε ξεκάθαρο ότι αφορά μια μεταβλητή, της οποίας ο άξονάς της μετατοπίζεται διαρκώς. Μοιάζει ουσιαστικά με «μια τεχνητή ομαδοποίηση της αριστερής πτέρυγας της Δεξιάς και της δεξιάς πτέρυγας της Αριστεράς», σύμφωνα με την κα. Γεωργιάδου (καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης, Πάντειο), η οποία επικαλέστηκε τον δημοφιλή Γάλλο στοχαστή Μορίς Ντιβερζέ.
Της λείπει αυτής της μεταβλητής βέβαια «το πολιτικό περιεχόμενο» κι αναγκαστικά «παίρνει πολιτικές μεταμορφώσεις», συμπλήρωσε ο κ. Ελευθερίου (επ. καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, Δημοκρίτειο).
Τα αποτελέσματα της έρευνας είχαν ήδη επιβεβαιώσει τα παραπάνω. Αρχικά ως «κεντρώοι» χαρακτηρίστηκαν αυτοί που τοποθετούνται μεταξύ Αριστεράς – Δεξιάς, επιδιώκουν συναινέσεις στην πολιτική, αποστρέφονται τις αντιπαραθέσεις, δεν πιστεύουν στις επαναστάσεις ανατροπής και επιδιώκουν μικρής ή μεγαλύτερης κλίμακας μεταρρυθμίσεις. Σ’ ένα γενικό πλαίσιο θα χαρακτηρίζονταν μετριοπαθείς.
Οι δύο πλευρές των ίδιων προσώπων
Μέσα απ’ αυτήν τη διανομή των ρόλων στην πολιτική σκηνή κατέστη σαφές πως όσοι τοποθέτησαν τον εαυτό τους στο «πολιτικό κέντρο»:
- δεν ταυτίζονται με κάποιο κόμμα σε ποσοστό 65%, όταν στο γενικό σύνολο το αντίστοιχο ποσοστό είναι δέκα μονάδες χαμηλότερα (55%). Άρα κυριαρχεί η ρευστότητα.
- θεωρούν σε ποσοστό 71% μάλιστα ότι ο λαϊκισμός εκφράζεται κυρίως από υποσχέσεις που δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστούν, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στο όλον είναι 49%.
- πιστεύουν ότι τα άκρα εκφράζουν τον λαϊκισμό σε ποσοστό 65%, ενόσω στον γενικό πληθυσμό το ποσοστό είναι αντίστροφο (37%).
- εγκρίνουν τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών περισσότερο από τον μέσο όρο (72% έναντι 64%), αλλά δεν συμφωνούν με την τεκνοθεσία περίπου στο ίδιο ποσοστό (52% έναντι 58%).
- κρίνουν ότι η αύξηση του αριθμού των μεταναστών αφενός απειλεί αξίες και παραδόσεις (54%) όσο σχεδόν και το γενικό σύνολο (57%) αφετέρου συμβάλλει στην αύξηση της εγκληματικότητας (68%) παραπάνω μάλιστα από τον μέσο όρο (63%), αλλά την ίδια στιγμή καταθέτουν ότι ενισχύει την οικονομία (58%) – σε αντίθεση με ό,τι πρεσβεύει το σύνολο (44%).
- διαθέτουν φιλελεύθερες ιδέες σε ό,τι αφορά τον ρόλο της γυναίκας και τις αμβλώσεις, αλλά θέλουν τα παιδιά να μεγαλώνουν με σεβασμό και πειθαρχία σε θεσμούς και νόμους (93%).
- αποδέχονται πως υπάρχει θεός (51%), αλλά επιδιώκουν τον διαχωρισμό κράτους – εκκλησίας σε ποσοστό 81%.
- είναι καθ’ όλα ευρωπαϊστές (89% με τον γενικό πληθυσμό στο 62%) και σχετικώς υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης ως μια έννοια με θετικό αντίκτυπο (58% κόντρα στο μόλις 37% του συνόλου).
- εμφανίζονται υπέρ των εμβολίων (69%) ή των νέων ταυτοτήτων (84%) και αποδέχονται την κλιματική αλλαγή ως αιτία των απότομων καιρικών φαινομένων (68%), αλλά απορρίπτουν την ελεύθερη χρήση κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση (58% έναντι 63% στο σύνολο).
- θεωρούν ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσες ευκαιρίες, απλώς κάποιοι δεν τις εκμεταλλεύονται (55%), και ότι είναι εφικτή μια δίκαιη κοινωνία (77%). Ωστόσο αντίστοιχα αποδέχονται τις ανισότητες ως στοιχείο της ανθρώπινης φύσης και άρα δεν μπορούν να εξαλειφθούν (74%, 59% το σύνολο).
- δεν συμφωνούν με την υπερφορολόγηση των πλουσίων (49%), από την άλλη θεωρούν πως το κράτος παρεμβαίνει ελάχιστα με αποτέλεσμα την κερδοσκοπία (52%).
- προτιμούν, πλην του νερού (54%) που πρέπει να παραμείνει δημόσιο αγαθό, τη σύμπραξη κράτους και ιδιωτικού τομέα στην ενέργεια, στην εκπαίδευση και στην υγεία.
Ο καθηγητής Ελευθερίου χαρακτήρισε τους ψηφοφόρους του κέντρου ως «media voters», υποστηρικτές ενδεχομένως ενός «pivot party», κι έδωσε δύο εκδοχές για την πολιτική σκέψη τους:
α) την παραδοσιακή σύμφωνα με την οποία καλύπτουν τον χώρο μεταξύ Δεξιάς – Αριστεράς και
β) την φαινομενικά πιο εναλλακτική, βάσει της οποίας η διάκριση αυτή έχει τελειώσει πια και είναι οι εκφραστές μιας μεταπολιτικής που σχεδόν ταυτίζεται με την τεχνοκρατία και είναι κάθετα αντίθετη σε κάθε μορφή λαϊκισμού.
Από τον «μακρονισμό» και τον Ατάλ…
Κατά τον καθηγητή Παναγιωτόπουλο από την άλλη αυτήν την περίοδο «υπάρχει ένα πείραμα στην Ευρώπη που θα ολοκληρωθεί». Είναι αυτό της Γαλλίας όπου ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, μ’ ένα κόμμα επί της ουσίας δίχως όνομα, έχει δημιουργήσει «μια μακρονική μηχανή πολέμου».
Κατά τον κ. Παναγιωτόπουλο δανείστηκε στελέχη, ιδέες και μεθοδολογίες, ανατρέποντας το παραδοσιακό είτε-είτε (είτε δεξιός είτε αριστερός) προτάσσοντας το και-και (και δεξιός και αριστερός) και βαδίζοντας σε μια «ακροβατική λειτουργία». Παράδειγμα αυτής της μακρονικής στρατηγικής είναι ο νέος πρωθυπουργός Γκαμπριέλ Ατάλ – ένας 34χρονος πολιτικός από σοσιαλδημοκρατική πτέρυγα που τον αποδέχθηκε με ενθουσιασμό μάλιστα το συντηρητικό ακροατήριο της Γαλλίας, διότι ως υπουργός Παιδείας για μόλις έξι μήνες πήρε την απόφαση αποθρησκοποίησης των σχολείων, ενεργοποίησε το σύστημα παραμονής στην ίδια τάξη λόγω βαθμολογία κι έδωσε οδηγία επαναφοράς της σχολικής στολής.
…στον «μητσοτακισμό»
Μεταφέροντας το ίδιο σκεπτικό στην ελληνική πολιτική σκηνή, ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΚΠΑ μίλησε για τον αντίστοιχο «μητσοτακισμό», ο οποίος «έχει διεισδύσει στο κέντρο». Ένα κέντρο που, για τον ίδιο, σήμερα «συνομιλεί πολύ πιο εύκολα με τη Δεξιά και είναι αρκετά αντιαριστερό».
Για την εν λόγω διείσδυση, ως «απόρροια του προφίλ του Κυριάκου Μητσοτάκη», μίλησε και η κα. Γεωργιάδου, έχοντας υπογραμμίσει προηγουμένως τον ανταγωνισμό ενός πολιτικού τριγώνου (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠαΣοΚ) για τη διεκδίκηση των ψηφοφόρων.
Γι’ αυτό, όπως επισήμανε ο κ. Παναγιωτόπουλος, στο τέλος της ημέρας έχει σημασία «ποιος δανείζεται καλύτερα την ατζέντα του αντιπάλου του», με τον Στέφανο Κασσελάκη γι’ αρχή να έχει δανειστεί «τη σημειολογία όχι την ατζέντα του Κυριάκου Μητσοτάκη».
Η σαρωτική επικράτηση της Νέας Δημοκρατίας…
Αυτόν τον ανταγωνισμό τον περασμένο Ιούνιο τουλάχιστον τον κέρδισε ξεκάθαρα το κυβερνών κόμμα. Στα ευρήματα άλλωστε προέκυψε πως μολονότι οι «κεντρώοι» θεωρούν τη Νέα Δημοκρατία κεντροδεξιό κόμμα (51%) κι όχι τοποθετημένο ακριβως στη μέση του πολιτικού σκηνικού (19%), το 58% αυτών επέλεξε να ψηφίσει ΝΔ.
Μάλιστα δεύτερη επιλογή ήταν η «Αποχή-Δεν θυμάμαι τι ψήφισα», παρόλο που στα δικά τους μάτια το ΠαΣοΚ είναι κατά 31% κεντρώα παράταξη. Αντιθέτως ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρείται κατά βάση αριστερός σχηματισμός (44%) και μοιραία πήρε μόνο 7%.
«Το κέντρο αξιολογεί διαχείριση, υπευθυνότητα, σταθερότητα. Ο χώρος πηγαίνει εκεί που υπάρχει κυβερνησιμότητα», εξήγησε ο καθηγητής Ελευθερίου, συμπληρώνοντας πριν από τη λήξη πως «όσο υπάρχει αυτός ο συσχετισμός, θα είναι η καλύτερη διαφήμιση, η καλύτερη αφίσα για τον Κυριάκο Μητσοτάκη ανεξάρτητα του έργου που παίζεται στην αίθουσα του κινηματογράφου».
…και η ελάχιστη πτώση
Κι ας φανέρωσε το τελευταίο σκέλος της έρευνας από την Prorata μια ελάχιστη ανατροπή του σκηνικού, δεδομένου πως αν την προσεχή Κυριακή διεξάγονταν εθνικές εκλογές η Νέα Δημοκρατία θα έχανε ένα αρκετά σημαντικό 17% (από το 58% στο 41%) και το ΠαΣοΚ θα κέρδιζε ένα 6% (από το 11% στο 17%).
