Το πιο διάσημο ποντίκι στην ιστορία της ποπ κουλτούρας είναι πια «ανέστιο». Σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη εμφάνισή του σε ταινία της Ντίσνεϊ, η εταιρεια παύει να έχει την αποκλειστικότητα των δικαιωμάτων του.
Ο εμβληματικός Μίκυ Μάους με ημερομηνία γέννησης την πρώτη ημέρα του Οκτώβρη του 1928 έκανε το ντεμπούτο του ως επιδέξιος καπετάνιος στο «Ατμόπλοιο Γουίλι».
Ο (πρώτος) Μίκυ Μάους δεν ανήκει πια στην Ντίσνεϊ
Η Ντίσνεϊ χάνει τα δικαιώματα εκείνου του πρώτου ασπρόμαυρου Μίκυ Μάους, ο οποίος και εισέρχεται σε καθεστώς δημόσιας χρήσης. Η εταιρεία θα συνεχίσει να διατηρεί τα δικαιώματα όλων των νεότερων εκδοχών του Μίκυ Μάους.
Σκιτσογράφοι, μυθιστοριογράφοι και κινηματογραφιστές χρησιμοποιούν πια χωρίς δεσμεύσεις το σήμα-κατατεθέν της Γουόλτ Ντίσνεϊ. «Θα συνεχίσουμε, φυσικά, να προστατεύουμε τα δικαιώματά μας στις πιο σύγχρονες εκδόσεις του Μίκυ Μάους και σε άλλα έργα που εξακολουθούν να υπόκεινται σε πνευματικά δικαιώματα», δήλωσε σε ανακοίνωσή της η εταιρεία.
Η νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, υποστηρίζει ότι τα δικαιώματα σε χαρακτήρες μπορούν να διατηρηθούν για 95 χρόνια. Επομένως η αρχική εκδοχή του Μίκυ Μάους, αλλά και άλλων έργων, τα οποία έχουν υπερβεί το χρονικό όριο μπορούν να μοιράζονται, να επαναχρησιμοποιούνται ή να χρησιμοποιούνται ως δείγματα νομίμως.
Περί πνευματικών δικαιωμάτων
«Πρακτικά μπορεί να χρησιμοποιήσεις τον χαρακτήρα του Μίκυ Μάους όπως δημιουργήθηκε για να δημιουργήσεις τις δικές σου ιστορίες», εξήγησε στον Guardian ο Ντάνιελ Μαγιέντα, αναπληρωτής διευθυντής της Documentary Film Legal Clinic στο UCLA School of Law. Και συνεχίζει επισημαίνοντας «Αλλά αν το κάνεις με τρόπο που θυμίζει την Ντίσνεϊ, τότε θεωρητικά, η εταιρεία θα μπορούσε να πει ότι παραβιάζεις τα πνευματικά δικαιώματά της».
Η Τζένιφερ Τζένκινς, διευθύντρια του Κέντρου Duke για τη μελέτη του δημόσιου τομέα, δήλωσε στο BBC ότι η νέα εποχή στην οποία εισέρχεται ο Μίκυ Μάους μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα «βαθιά συμβολικό και πολυαναμενόμενο» γεγονός. Όσο ρομαντική κι αν είναι η σκοπιά πολλών δεν γίνεται να αγνοήσουμε το οικονομικό σκέλος αυτής της αλλαγής.
Ο Μίκυ Μάους υπήρξε ο «πρωτεργάτης» στη γιγάντωση μιας (κραταιάς σήμερα) αυτοκρατορίας. «Αυτό που δεν μπορώ να κάνω είναι να αρχίσω να φτιάχνω πράγματα και τα ίδια είδη προϊόντων που πουλάει η Ντίσνεϊ. Έτσι, αν πουλάω μπλουζάκια με τον Μίκυ και τη Μίνι πάνω τους και κάποιος που βλέπει αυτά τα μπλουζάκια να νομίζει λανθασμένα ότι παίρνει ένα προϊόν της Ντίσνεϊ, ενώ δεν είναι, αυτό είναι που σταματάει το εμπορικό σήμα», σημειώνει η Τζένκινς.
«Ο Μίκυ Μάους θα συνεχίσει να παίζει ηγετικό ρόλο ως παγκόσμιος πρεσβευτής της Γουόλτ Ντίσνεϊ στις αφηγήσεις μας, στα θεματικά πάρκα και στα εμπορεύματα. Θα εργαστούμε για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα υπάρξει σύγχυση στους καταναλωτές που θα προκαλείται από μη εξουσιοδοτημένες χρήσεις του Μίκυ κι άλλων εμβληματικών χαρακτήρων μας», θα δηλώσει η εταιρεία.
Ο Μίκυ Μάους τώρα και δολοφόνος κατά συρροή
Ο Μίκυ Μάους είναι «ελεύθερος» και η ζωή του αλλάζει άρδην. Από το κοντό παντελονάκι με τα δυο κουμπιά και το ψηλό καπέλο του Ατμόπλοιου, μετατρέπεται σε δολοφόνο κατά συρροή στο κωμικό θρίλερ τρόμου «Η παγίδα του Μίκυ» που θα κυκλοφορήσει μέσα στον Μάρτιο του 2024.
«Είναι ο Μίκυ, αλλά δεν τον έχετε δει ποτέ έτσι στο παρελθόν» γράφει το BBC. «Ο κόσμος δεν πρέπει να το πάρει πολύ σοβαρά, κάναμε μία διασκεδαστική ταινία. Αν βάλεις τον Μίκυ Μάους σε οικογενειακή ταινία, δεν καλύπτεις καινούργιο έδαφος. Για να γυρίσεις το νόμισμα, πρέπει να σκεφτείς κάτι που είναι το αντίθετο από αυτό που ήδη υπάρχει», δήλωσε στο BBC ο Σάιμον Φίλιπς, σεναριογράφος και παραγωγός της ταινίας.
Και έχουμε και συνέχεια. Την ίδια ημέρα με το τρέιλερ της ταινίας κυκλοφόρησε κι ένα νέο παιχνίδι στο οποίο ο Μίκυ Μάους εμφανίζεται γεμάτος κηλίδες αίματος. την ίδια μέρα κυκλοφόρησε ένα νέο παιχνίδι τρόμου, το Infestation 88, που δείχνει τον Μίκυ καλυμμένο με κηλίδες αίματος.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ήρωες της Ντίσνεϊ προσεγγίζονται με μια τέτοια ματιά. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, η ταινία τρόμου του 2023 με τίτλο ‘’Blood and Honey’’ και πρωταγωνιστή τον Γουίνι το αρκουδάκι.
Ο Μίκυ εισήλθε στην εποχή της ελεύθερης αναδιαμόρφωσής του χωρίς αυτό να ισούται με την παρερμηνεία της προσωπικότητάς του. Τι σηματοδοτούν αυτές οι αλλαγές και τα νέα «ρούχα» που θα του φορέσουν;
Τίποτα απολύτως. Αυτές είναι οι δύο λέξεις που περιγράφουν με ακρίβεια τι μέλλει γενέσθαι κι έρχονται να ακουμπήσουν σε μια ατάκα του Γουόλτ Ντίσνεϊ. «Η Ντίσνεϊλαντ δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ. Θα συνεχίσει να μεγαλώνει όσο υπάρχει φαντασία στον κόσμο».
Έτσι και με τον Μίκυ Μάους ο οποίος στο συλλογικό ασυνείδητο θα παραμείνει εγγεγραμμένος ως το αξιολάτρευτο και αισιόδοξο ποντίκι που αγαπήθηκε όσο κανένα άλλο. Πιστοί στην επιθυμία του δημιουργού του δεν θα «ξεχάσουμε ποτέ ένα πράγμα, ότι όλα ξεκίνησαν από ένα ποντίκι».
Πώς ξεκίνησαν όλα
Ο παραμυθάς Γουόλτ Ντίσνεϊ ταυτίστηκε με τη μαγεία των κινουμένων σχεδίων και διαμόρφωσε κατά πολύ την ίδια τη φύση της ψυχαγωγίας. Ο επίλογος. Η εκκίνηση όμως; Κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει, ούτε καν να οραματιστεί, τι θα ακολουθούσε όταν ο Γουόλτ Ντίσνεϊ θα ζητούσε τη βοήθεια του αδελφού του για να κάνει μια νέα αρχή.
Είχε προηγηθεί η πτώχευση της πρώτης εταιρείας του, ‘’Laugh-O-gram Films’’ στο Κάνσας και η δική του μετακόμιση στην Καλιφόρνια με άδειο τραπεζικό λογαριασμό. 250 δολάρια ζήτησε από τον Ρόι. Τι είναι 250 δολάρια, θα σκέφτηκε ο μεγαλύτερος αδελφός και του τα έδωσε. Το στούντιο κινουμένων σχεδίων των αδελφών Ντίσνεϊ στήθηκε στο πίσω μέρος ενός κτηματομεσιτικού γραφείου στη γειτονιά Λος Φελίζ του Λος Άντζελες.
Στις 16 Οκτωβρίου 1923 οι δυο τους υπέγραψαν συμφωνία για την παραγωγή ταινιών μικρού μήκους με έναν διανομέα της Νέας Υόρκης. Το 1927 παρουσίασε για πρώτη φορά τον Όσβαλντ τoν Tυχερό Λαγό ως πρωταγωνιστή σε μια σειρά ταινιών κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους, για λογαριασμό της Univesal Pictures.
Ο άπειρος Ντίσνεϊ δεν είχε καταλάβει ότι η Univesal ήταν η κάτοχος του λαγού και πως ο ίδιος δεν διατηρούσε το παραμικρό δικαίωμα πάνω του. Η απόφαση πάρθηκε. Ο Ντίσνεϊ δεν θα βρισκόταν ποτέ ξανά στη δούλεψη κάποιου άλλου.
Θα δούλευε για τον εαυτό του. Ο αντικαταστάτης του Όσβαλντ του λαγού θα ήταν ο Μίκυ Μάους και θα ερχόταν έναν χρόνο αργότερα, το 1928. Ο σχεδιαστής κινουμένων σχεδίων, Ουμπ Άιγουερκς, ο μαθητευόμενος καλλιτέχνης, Λες Κλαρκ και ο Γουίλφρεντ Τζάκσον ήταν οι τρεις άνθρωποι που ακολούθησαν τον Γουόλτ Ντίσνεϊ.
Ο Μίκυ Μάους, μια ψεύτικη ιστορία και τι συνέβη στην πραγματικότητα
Ο Μίκυ δεν ήταν Μίκυ, αλλά Μόρτιμερ. Ο Μίκυ δεν ήταν ποντίκι, αλλά γάτα, σκύλος, άλογο και αγελάδα. Ο μέγας παραμυθάς Ντίσνεϊ συνήθιζε να λέει μια ιστορία για το πώς γεννήθηκε ο Μίκυ Μάους.
Την έμπνευση του την είχε δώσει ένα ποντίκι που τον επισκεπτόταν πολύ συχνά στο στούντιο της ‘’Laugh-O-gram Films’’. Όχι μόνο γνωρίστηκαν αλλά έγιναν και φίλοι με το ποντίκι να του επιτρέπει να το κάνει κατοικίδιό του μέσα σε ένα κλουβί σε περίοπτη θέση του γραφείου του.
Η ιστορία είχε και συνέχεια. «Χτυπώντας το στη μύτη με το μολύβι μου, το εκπαίδευσα να τρέχει μέσα σε έναν μαύρο κύκλο που ζωγράφισα στο σχεδιαστήριό μου. Όταν έφυγα από το Κάνσας Σίτι δεν ήθελα να το αφήσω πίσω. Έτσι, το μετέφερα προσεκτικά σε μια αυλή, αφού βεβαιώθηκα ότι η γειτονιά εκεί ήταν ωραία, και ο ήμερος μικρούλης έτρεξε σε ασφαλές μέρος».
Η ανάμνηση εκείνου του ποντικού έκανε τον Ντίσνεϊ, πέντε χρόνια αργότερα, να δημιουργήσει τον Μίκυ Μάους. Κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα με την αλήθεια να απέχει απέχει παρασάγγας από το τι πραγματικά συνέβη.
Ο Ντίσνεϊ επέστρεφε με τρένο, που τόσο αγαπούσε, στη Δυτική Ακτή. Εκεί ακριβώς είχε την ιδέα για έναν νέο χαρακτήρα. Μοιράστηκε τις σκέψεις του με τον Ουμπ Άιγουερκς κι αυτός ξεκίνησε τους σχεδιαστικούς πειραματισμούς.
Σκύλοι, γάτες, αγελάδες, βάτραχοι, άλογα πέρασαν από τα μολύβια του χωρίς κανένα να εντυπωσιάζει τον Ντίσνεϊ. Στην πραγματικότητα, το εμβληματικό ποντίκι προέκυψε από ένα brain storming μεταξύ του Γουόλτ και των δημιουργών κινουμένων σχεδίων που συνεργάζονταν μαζί του. Ο Ουμπ Άιγουερκς δημιούργησε τότε ένα ποντίκι. Αυτό ήταν.
Το όνομά του ήταν Μόρτιμερ Μάους, αλλά η σύζυγος του Ντίσνεϊ σκέφτηκε πως το Μόρτιμερ ήταν πολύ πομπώδες και αντιπρότεινε το Μίκυ. Στις πρώτες ταινίες του ο Μίκυ σχεδιάστηκε εξ ολοκλήρου από τον Άιγουερκς.
Για την ταινία κινουμένων σχεδίων ‘’Plane Crazy’’ (1928), ο Άιγουερκς παρήγαγε 700 σχέδια την ημέρα και επίσης ήταν υπεύθυνος για την παρθενική του εμφάνιση σε κόμικ στριπ στις 13 Ιανουαρίου του 1930.
Η πρώτη λέξη του Μίκυ ήταν «χοτ ντογκ». Η φωνή του Μίκυ δεν ήταν άλλη από αυτή του Γουόλτ Ντίσνεϋ. Ο δημιουργός συνέχισε να δανείζει τη φωνή του μέχρι το 1946, όταν λόγω του καπνίσματος, αδυνατούσε να επιτύχει τη λεπτή και οξεία φωνή του ήρωα.
Η επίσημη ημερομηνία «γέννησης» του Μίκυ Μάους είναι η 18η Νοεμβρίου 1928, όταν πρωταγωνίστησε στο «Ατμόπλοιο Γουίλι», η οποία εισήγαγε τον συγχρονισμένο ήχο σε αυτό που μέχρι τότε ήταν ένα βουβό μέσο. Στην πραγματικότητα, ο Μίκυ είχε κάνει την εμφάνισή του στη μεγάλη οθόνη λίγους μήνες πριν και συγκεκριμένα στην ταινία ‘’Plane Crazy’’ στις 15 Μαΐου 1928.
Ο Μίκυ Μάους έγινε ο πρώτος ήρωας κινουμένων σχεδίων που απέκτησε το δικό του αστέρι στη Λεωφόρο της Δόξας κι έχει αποσπάσει δέκα υποψηφιότητες για Βραβείο Όσκαρ στην κατηγορία Καλύτερη Ταινία Κινουμένων Σχεδίων Μικρού Μήκους.
«Όταν ο κόσμος γελάει με τον Μίκυ, το κάνει επειδή είναι τόσο ανθρώπινος. Αυτό είναι το μυστικό της δημοτικότητάς του» συνήθιζε να λέει ο Ντίσνεϊ κι αυτή η τόσο δική του αλήθεια θα συνεχίζει να ακολουθεί εις το διηνεκές το χαρούμενο ποντίκι των παιδικών μας αναμνήσεων.
