H Ελλάδα υπήρξε μία από τις πρώτες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εισήγαγε στην έννομη τάξη της ρυθμίσεις για την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή. Το νομικό πλαίσιο που αφορά στην παρένθετη μητρότητα αποτελεί σημαντικό εχέγγυο για την προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών και τη διασφάλιση της ψυχολογικής και σωματικής υγείας τους.
Αλτρουιστική, εθελοντική και χωρίς αντάλαγμα η παρένθετη μητρότητα
Αναπόσπαστο, δε, μέρος αυτού είναι το άρθρο 1458 του Αστικού Κώδικα και του νόμου 3305/2005 (άρθρο 13), με το οποίο διαφυλάσσεται ο «αλτρουιστικός» και εθελοντικός χαρακτήρας της παρένθετης μητρότητας, με τη ρητή αναφορά στη «χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο και της γυναίκας που θα κυοφορήσει, καθώς και του συζύγου της, αν αυτή είναι έγγαμη».
Το έγγραφο Φλωρίδη στη Βουλή
Όλα αυτά συγκροτούν το βασικό πλαίσιο εγγράφου για την παρένθετη μητρότητα, που διαβιβάστηκε στη Βουλή από τον υπουργό Δικαιοσύνης, Γιώργο Φλωρίδη, μετά από σχετική ερώτηση που υποβλήθηκε.
Στο έγγραφο του υπουργού Δικαιοσύνης περιέχονται μία υπόμνηση και ένα μήνυμα για το πώς θα πορευθεί το υπουργείο στο μέλλον, σε σχέση με την παρένθετη μητρότητα. Η υπόμνηση, που ο κ. Φλωρίδης έκρινε σκόπιμο να κάνει, είναι πως ο Αστικός Κώδικας (άρθρο 1455) απαγορεύει την επιλογή φύλου του τέκνου «εκτός αν πρόκειται να αποφευχθεί σοβαρή κληρονομική νόσος που συνδέεται με το φύλο».
Ισχυρό το νομικό πλαίσιο για την παρένθετη μητρότητα
Το μήνυμα που στέλνει ο υπουργός Δικαιοσύνης είναι πως παρά το ισχυρό νομικό πλαίσιο που υφίσταται στην Ελλάδα, το υπουργείο παρακολουθεί τις διαρκώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες και ανάγκες, καθώς και τις εξελίξεις στον ιατρικό χώρο και αξιολογεί, όπως παγίως πράττει, την εφαρμοστική πληρότητα και ικανότητα του νομοθετικού πλαισίου προκειμένου με τις παρεμβάσεις του να ισχυροποιεί κάθε φορά το δικαιικό μας σύστημα προς όφελος και προστασία των εμπλεκόμενων μερών, και εν προκειμένω των γυναικών και των παιδιών.
Στο παρά 5′ της συζήτησης για τα ομόφυλα ζευγάρια
Το έγγραφο του υπουργού Δικαιοσύνης διαβιβάστηκε στη Βουλή λίγα 24ωρα προτού ο πρωθυπουργός ανοίξει τη συζήτηση για το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών ξεκαθαρίζοντας ότι η κυβέρνηση δεν θα «πειράξει» καθόλου το καθεστώς της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Παρένθετη μητρότητα ή υιοθεσία;
Ο κ. Φλωρίδης αναφέρεται στην παρένθετη μητρότητα, σε απάντηση ερώτησης που του είχε απευθύνει ο βουλευτής της Ελληνικής Λύσης Βασίλης Γραμμένος, με την οποία καλούσε το υπουργείο να πάρει πρωτοβουλία και να θέσει εκτός νόμου την παρένθετη μητρότητα, δεδομένων των σοβαρών πληγμάτων που προκαλούνται στον ψυχισμό των παρένθετων μητέρων.
Στον αντίποδα της κατάργησης ο βουλευτής καλούσε την κυβέρνηση να προωθήσει τη συμβουλευτική για τα ζευγάρια με πρόβλημα τεκνοποίησης, ώστε να μην υποβάλλουν αναξιοπαθούσες, επί το πλείστον, γυναίκες στην ψυχική και οργανική δοκιμασία της παρένθετης μητρότητας, και με στόχο να τους ανοίγουν τους ορίζοντες της αναγνώρισης των πλεονεκτημάτων μίας συναισθηματικής στροφής προς την υιοθεσία.
Ακολουθεί η έγγραφη απάντηση του υπουργού Δικαιοσύνης:
«Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εισήγαγε στην έννομη τάξη της ρυθμίσεις για την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή. Στόχος της ήταν αφενός η εξασφάλιση του σεβασμού της ελευθερίας του ατόμου και του δικαιώματος της προσωπικότητας και η ικανοποίηση της επιθυμίας για απόκτηση απογόνων με βάση τα δεδομένα της ιατρικής, της βιολογίας και τις αρχές της βιοηθικής, αφετέρου η διαμόρφωση ισχυρού δικαιϊκού πλαισίου που θα καθόριζε νομικά τη λειτουργία του συγκεκριμένου και ιδιαίτερα ευαίσθητου ιατρικά και κοινωνικά τομέα με πλήρη και απόλυτο σεβασμό στα δικαιώματα των γυναικών – παρένθετων ή υποβοηθούμενων μητέρων – και των παιδιών.
Το νομικό πλαίσιο που αφορά στην παρένθετη μητρότητα και ορίζεται από τους νόμους 3089/2002 για την «Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, τον ν. 3305/2005 για την «Εφαρμογή της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής» (Α’17) και τον ν. 4958/2022 για τις «Μεταρρυθμίσεις στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και άλλες επείγουσες ρυθμίσεις» (Α’142) αποτελεί σημαντικό εχέγγυο για την προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών και τη διασφάλιση της ψυχολογικής και σωματικής υγείας τους.
Αναπόσπαστο μέρος αυτού είναι το άρθρο 1458 του ΑΚ και του άρθρου 13 του ν.3305/2005 βάσει των οποίων διαφυλάσσεται ο «αλτρουιστικός» και εθελοντικός χαρακτήρας της παρένθετης μητρότητας με τη ρητή αναφορά στη «χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο και της γυναίκας που θα κυοφορήσει, καθώς και του συζύγου της, αν αυτή είναι έγγαμη».
Επισημαίνεται, επίσης, ότι με το άρθρο 1455 του ΑΚ απαγορεύεται η επιλογή φύλου του τέκνου «εκτός αν πρόκειται να αποφευχθεί σοβαρή κληρονομική νόσος που συνδέεται με το φύλο». Σε κάθε περίπτωση, το υπουργείο Δικαιοσύνης παρακολουθεί τις διαρκώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες και ανάγκες, καθώς και τις εξελίξεις στον ιατρικό χώρο και αξιολογεί, όπως παγίως πράττει, την εφαρμοστική πληρότητα και ικανότητα του νομοθετικού πλαισίου προκειμένου με τις παρεμβάσεις του να ισχυροποιεί κάθε φορά το δικαιικό μας σύστημα προς όφελος και προστασία των εμπλεκόμενων μερών, και εν προκειμένω των γυναικών και των παιδιών».
