Υπάρχουν ήρωες κόμικ που η παγκόσμια φήμη και δόξα τους παραμένουν αναλλοίωτες μέσα στις πολλές δεκαετίες που έχουν πια μεσολαβήσει από τη γέννησή τους. Υπάρχουν όμως και άλλοι που τα στοιχεία τους αυτά, αν και κάποτε ήταν αδιαμφισβήτητα, σήμερα (ας το θέσουμε κομψά) δοκιμάζονται.
Ποιο σημερινό επτάχρονο παιδί, δεν γνωρίζει τον 86χρονο πλέον Σούπερμαν ή τον 85χρονο Μπάτμαν;
Πόσοι όμως, όχι απλώς επτάχρονοι αλλά γενικώς κάτω των 30, γνωρίζουν τον Τεντέν, που σήμερα, 10 Ιανουαρίου, έχει τα 95α γενέθλιά του;
Λίγοι. Κι αυτοί μάλλον ξώφαλτσα, από την προβολή σειράς κινουμένου σχεδίου που πρωτοπροβλήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’90.
Η αλήθεια είναι ότι εκ γεννητής, ο Τεντέν, είχε κάποια μειονεκτήματα έναντι των προαναφερθέντων. Αφενός είναι 10 χρόνια μεγαλύτερός τους, αφετέρου δεν είναι σούπερ – ήρωας. Είναι σκέτος ήρωας, χωρίς υπερφυσικές δυνάμεις, μπέρτα ή Μπατμομπίλ.
Κι όμως για αρκετές δεκαετίες, ο Τεντέν, ο δαιμόνιος βέλγος κοκκινομάλης ρεπόρτερ με το χαρακτηριστικό τσουλούφι και τον Μιλού, το πανέξυπνο φοξ τεριέ του ήταν ένας από τους πιο αγαπημένους και πιο πολυμεταφρασμένους ήρωες κόμικ.
Ο Τεντέν και ο σκύλος του ο Μιλού
Πώς γεννήθηκε;
Η Λένα Παπαδημήτριου γράφει στο «ΒΗΜΑ» της 27ης Σεπτεμβρίου 1998 για τη «γέννηση» του φοβερού και τρομερού Τεντέν, από τον δημιουργό του, τον Ζορζ Ρεμί, γνωστό ως Ερζέ
«Ο Ζορζ, ο πρωτότοκος υιός Ρεμί (…) βρήκε καταφύγιο στα σχέδια και στα χρώματα, την ώρα που οι γονείς του μετρούσαν τα χρήματα για τις πατάτες της ημέρας. (…)
»Ο Ζορζ Ρεμί πήγε στο Institut Saint-Boniface και χωρίς κόπο ήταν πάντα ο πρώτος στην τάξη. (…) Για κάποιον όχι και τόσο μυστηριώδη λόγο, το ζεύγος Ρεμί αποφάσισε αισίως να ενθαρρύνει το παιδί στην καλλιτεχνική αυτή “ιδιαιτερότητα” του.
(…)
»Μετά τη στρατιωτική θητεία του γύρισε ξανά τον Οκτώβριο του 1927 στην εφημερίδα “Vingtieme Siecle” (με την οποία ως τότε συνεργαζόταν περιστασιακά). Εκεί τον περίμενε εναγωνίως ο επικεφαλής του εντύπου, ο αφράτος αβάς Norbert Wallez.
»Καλός ανθρωπάκος – αν εξαιρέσεις, δηλαδή, εκείνη τη φωτογραφία του Μουσολίνι που κοσμούσε το ιδιαίτερο γραφείο του. Ο Ρεμί όταν πρωτοκάθησε σε αυτό το γραφείο διάβασε εμβρόντητος την αφιέρωση του Ντούτσε: “Στον Norbert Wallez, φίλο της Ιταλίας και του φασισμού, με αγάπη και συναδελφικότητα”.
(…)
»Ο Wallez (…) ήταν αποφασισμένος να του αναθέσει τη διεύθυνση ενός ειδικού ενθέτου για… μικρούς αναγνώστες. Εκεί λοιπόν στο τεύχος 10 του “Petit Vingtieme” (4 Ιανουαρίου 1929) έκανε την εμφάνισή του ένας στρουμπουλός νεαρός με ορθό το μπροστινό τσουλούφι, φαρδιά παντελόνια και ένα κολάρο κατευθείαν από το Ιτον.
»Για να μη μακρηγορούμε, ένα πρωτόλειο του Τεντέν όπως θα γνώριζε μέσα σε λίγα χρόνια ολόκληρος ο πλανήτης. Δίπλα του ο τετράποδος Μιλού (το όνομα δανεικό από μια παλιά αγαπημένη του Ερζέ) που για καλή μας τύχη δεν κάνει γαβ, γαβ αλλά μιλάει απταίστως τη γαλλική.
»Η πρώτη επίσημη περιπέτεια του νιόμπαρκου ήρωα έλαβε χώρα λίγες ημέρες μετά, στις 10 Ιανουαρίου. Διήρκησε 16 ολάκερους μήνες, γέμισε 139 σελίδες εφημερίδας και μυριάδες παιδικά (αλλά και “μεγαλίστικα”) όνειρα.
«TO ΒΗΜΑ», 27.9.1998, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Ο κόσμος του Τεντέν
«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 7 Φεβρουαρίου 1999 γράφει για τον Τεντέν που τότε συμπλήρωνε τα 70 του χρόνια
«Γεννήθηκε το 1929 (…) και έκτοτε έχουν πουληθεί 25.000.000 αντίτυπα των σατιρικών περιπετειών του.
»Ο Ερζέ, κατέχοντας άριστα την τέχνη της περιγραφής, δημιούργησε ένα κόμικ ρεαλιστικό, έναν κόσμο από τον οποίο δεν λείπουν ούτε οι φλύαροι θυρωροί ούτε οι μονοδιάστατοι σοφοί ούτε οι αναίσχυντοι έμποροι όπλων.
»Ωστόσο παρέλειψε ορισμένα καθημερινά στοιχεία: δεν γνωρίζουμε λ.χ. πώς κερδίζουν τη ζωή τους οι ήρωές του, ενώ στον κόσμο του Τεντέν οι γυναικείοι χαρακτήρες σπανίζουν. Η απουσία όμως επαγγελμάτων και γυναικών συμβάλλει στο χτίσιμο της “προσκοπικής” πλευράς του Τεντέν, αυτής ακριβώς που αγγίζει τους αναγνώστες του.
(…)
»Πήγε στη Σελήνη 15 χρόνια πριν από τον Νιλ Άρμστρονγκ. Ταξίδεψε από την Αίγυπτο ως τις Αντίλλες. Απεικόνισε με τρόπο εξαιρετικά αληθοφανή όλες τις χώρες από τις οποίες πέρασε. Θεωρείται πρωτοπόρος της ερευνητικής δημοσιογραφίας και κατάφερε να παραμείνει ο απόλυτος έφηβος».
«TO ΒΗΜΑ», 27.9.1998, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Οι διανοούμενοι για τον Τεντέν
Στο φύλλο της ίδιας ημέρας «ΤΟ ΒΗΜΑ» φιλοξενεί την οπτική γάλλων διανοούμενων.
«Ταξιδιώτη του κόσμου» αποκαλεί τον Τεντέν ο ιστορικός Emmanuel Le Roy Ladurie: «Ο Τεντέν δεν σταματά πουθενά, τίποτα δεν σταματά τον Τεντέν: αλωνίζει στον πλανήτη και την ιστορία παίζοντας με τη γεωγραφία και τον χρόνο».
Αίγυπτος και Φαραώ, Περού και Ίνκας, Καραϊβική – Γαλλικές Αντίλλες και πειρατές που πολεμούν τους Ισπανούς. Από τους μεγάλους βυθούς, στο Θιβέτ και τα Ιμαλάια. Ο Τεντέν είναι παντού και όπως αναφέρει ο γάλλος ιστορικός:
«Τελικά είναι ο αντίποδας του Αστερίξ, ο οποίος ζει σε μια κοινότητα που προσπαθεί να επιβιώσει με τα δικά της μέσα. Ο Τεντέν περνά με τους φίλους του από μη μία ιστορία στην άλλη, χωρίς να υπάρχει πατρίδα και γυρισμός, μόνο νέες συναρπαστικές περιπέτειες».
O Τεντέν και ο Χαντόκ αντιμετωπίζουν κακούς πειρατές στην περιπέτεια «To μυστικό του Μονόκερου»
«Πιστός στις αρχές του»
Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και συγγραφέα Alain Peyrefitte:
«Ο Τεντέν δείχνει πως κάποιος που είναι έντιμος, πονηρός και πιστός στις αρχές του καταφέρνει να ξεπερνά και τις πιο δύσκολες παγίδες σαν να είναι παιχνίδι.
»Οι νεαροί γάλλοι και βέλγοι αναγνώστες του Μεσοπολέμου έδιναν συχνά από το υστέρημά τους – σπάζοντας πολλές φορές τον κουμπαρά – για να αποκτήσουν τις ιστορίες του Τεντέν.
»Ο Ερζέ μέσω του διάσημου ήρωά του δίνει μια άλλη εικόνα για τους Κινέζους, “οι οποίοι δεν είναι άνθρωποι σκληροί και δόλιοι, που περνούν τον καιρό τους εφευρίσκοντας βασανιστήρια, ούτε είναι τα κινεζικά ποτάμια γεμάτα μωρά που τα είχαν πετάξει στο ποτάμι οι γονείς τους μετά τη γέννησή τους”.
»Παράλληλα αναιρεί την εικόνα των “διαβολικών λευκών” που είχαν οι Κινέζοι για τους Ευρωπαίους, τους οποίους περιγράφει διά στόματος των Κινέζων ως “γελοίους”.
»Αν όλοι οι λαοί κατάφερναν να δουν ο ένας τον άλλο με τον τρόπο που τους περιγράφει ο Ερζέ, τότε η ζωή μας θα ήταν εντελώς διαφορετική».
«TO ΒΗΜΑ», 27.9.1998, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Ο πρώτος στη σελήνη
Ο Louis Leprince-Ringuet καθηγητής της Αστροφυσικής και συγγραφέας στέκεται στην επιστημονική ακρίβεια των περιπετειών του Τεντέν.
Λέει για τα ταξίδια του νεαρού ερευνητή στη σελήνη, 15 χρόνια πριν, στην πραγματική ζωή, πατήσει εκεί το πόδι του ο Νιλ Αρμστρονγκ:
«Ο επιστημονικός μηχανισμός που χρησιμοποιεί ο Ερζέ δεν έχει γεράσει. Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει τα ζητήματα της θερμοκρασίας, της έλξης, της διαφοράς πιέσεων και των προβλημάτων της προσεελήνωσης, όλα αυτά δεν είναι καθόλου άσχημα ιδωμένα από τον Ερζέ.
»Θυμάμαι ιδιαίτερα ότι το επεισόδιο με τον Τεντέν που γλιστρά πάνω σε έναν σεληνιακό παγετώνα με είχε διασκεδάσει περισσότερο με τη φαντασία του παρά με την επιστημονική ακρίβειά του.
»Όταν όμως πέρυσι (σ.σ. το 1998) το διαστημόπλοιο Lunar Prospector επιβεβαίωσε την παρουσία εκατοντάδων δισεκατομμυρίων τόνων πάγου στους κρατήρες της Σελήνης, εξεπλάγην που ο Ερζέ είχε δίκιο πριν από ολόκληρο τον κόσμο».
«TO ΒΗΜΑ», 2.2.1999, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Ούτε δεξιός ούτε αριστερός
Ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, πολιτικός αναλυτής και συγγραφέας, Alain Duhamel φωτίζει την πολιτική ταυτότητα του Τεντέν.
«Είναι ένας ασυναίσθητος πρόδρομος των φιλελεύθερων αναρχικών. Σε κάθε άλμπουμ εμφανίζει έναν πεισματώδη ατομικισμό, τη χαρά της πρωτοβουλίας, την ικανότητα να βασίζεται μόνο στον εαυτό του.
»Πραγματοποιεί τις έρευνές του χωρίς καμία βοήθεια (“Τα πούρα του Φαραώ”), οργανώνει τις εξορμήσεις του χωρίς κανένα στήριγμα (“O θησαυρός του κόκκινου Ράκαμ”), γενικά αγωνίζεται μόνος εναντίον όλων («Ο Ναός του Ηλιου»).
»Διαθέτει εξάλλου τα χαρακτηριστικά στοιχεία των φιλελεύθερων αναρχικών: ενστικτώδη ελιτισμό (τα μέρη όπου συχνάζει ανήκουν στην άρχουσα τάξη, τουλάχιστον όταν οι περιπέτειές του διαδραματίζονται στην Ευρώπη – βλέπε “Υπόθεση Τουρνεσόλ”), ευθύτητα και συμπόνια. Θα ανήκε λοιπόν στην Κεντροδεξιά.
»Ο αντικομμουνισμός του Τεντέν είναι μεταδοτικός, άμεσος, συνεχής. “Ο Τεντέν στη χώρα των Σοβιέτ” είναι πραγματικά τόσο μαχητικός όσο επέτρεπαν τα όρια ενός άλμπουμ της εποχής.
»Σε κατοπινά άλμπουμ (“Υπόθεση Τουρνεσόλ”) εμφανίζονται πράκτορες μυστικών υπηρεσιών των ανατολικών χωρών, που είναι πολύ δραστήριοι και άγριοι…Και αρκετά κοντά στην πραγματικότητα.
Οι ντετέκτιβ Ντυπόν και Ντιπόν. Φίλοι και συνεργάτες του Τεντέν.
(…)
»Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Τεντέν είναι γκωλικός, όσον αφορά την ενστικτώδη αναζήτηση ενός τρίτου δρόμου, χωρίς αμφιβολία φανταστικού, αντικομμουνιστικού και αντικαπιταλιστικού. Δεν βρίσκουμε σε αυτόν όμως κανένα ίχνος εθνικισμού. (…)
»Ο Τεντέν δεν ανήκει σε κανένα κόμμα, δεν του αρέσουν οι εξτρεμιστές, είναι χωρίς αμφιβολία ένας ευρωπαίος τυχοδιώκτης που ενδιαφέρεται για όλες τις ηπείρους, αλλά με βαθιές ρίζες στη δική του.
»Δεν τον θεωρώ σοσιαλδημοκράτη. Με το στυλ της ζωής του θα ανήκε κάπου μεταξύ της οικολογίας και του κοινωνικού φιλελευθερισμού».
