Ανασκόπηση 2023: Οι 10 θεατρικές παραστάσεις που αγαπήσαμε

Δεν είναι κανένα μυστικό πως τα τελευταία δύο χρόνια το ελληνικό θέατρο μοιάζει να γνωρίζει μια άτυπη αναγέννηση. Από την άρση των περιορισμών της πανδημίας και μετά, ο θεατρικός κόσμος οργιάζει. Οι παραστάσεις πολλές. Πλήθος δε αυτών από καλές έως πολύ καλές. Θέλει αδιανόητα πολύ χρόνο, χρήμα και οργάνωση να δεις έστω και τις μισές, ενώ, χωρίς μια κάποια καθοδήγηση ορκισμένων θεατρόφιλων, μπορεί να περάσει κανείς ώρες σκρολλάροντας μέχρι να καταφέρει να επιλέξει έστω και μια παράσταση.

Δεν είναι μόνο τα νέα και πρωτότυπα έργα. Είναι και τα κλασικά κι αγαπημένα. Είναι και εκείνα που μετά από απανωτά sold out επιστρέφουν. Μιλάμε δηλαδή για όγκο. Γι’ αυτό κι εγώ προσπάθησα να κάνω μια ανασκόπηση. Δύσκολο εγχείρημα, αλλά μετά από ατέρμονο γράψε, σβήσε, ψάξε και ξαναγράψε – που θα μπορούσε άνετα να κρατήσει κανένα μήνα ακόμα, αν δεν είχα deadline – κατάφερα να συγκεντρώσω τις 10 εκείνες παραστάσεις που προσωπικά ξεχώρισα γιατί βγαίνοντας από το θέατρο κάτι μου είχαν αφήσει.

Κωλόκαιρος

Φωτ.: Πάτροκλος Σκαφίδας

Ο «Κωλόκαιρος» ήταν μία από τις πιο επιτυχημένες και πολυσυζητημένες παραστάσεις του Θεάτρου του Νέου Κόσμου τον περασμένο χειμώνα, με διαρκή sold out έως το τέλος της σεζόν. Κι εφόσον αγαπήθηκε τόσο πολύ, επέστρεψε για δεύτερη χρονιά στο θέατρο Χώρα για να μας βάλει και πάλι σε ένα ρεαλιστικό σύμπαν γεμάτο σκληρές καταστάσεις, ωμή γλώσσα αλλά και χιούμορ.

Χωρίς σαφή όρια μεταξύ κωμωδίας και δράματος, το πρωτότυπο αυτό έργο του Αντώνη Τσιοτσιόπουλου, σε σκηνοθεσία Γιώργου Παλούμπη, σκιαγραφεί τη λαϊκή ελληνική πραγματικότητα όσο πιο ρεαλιστικά μπορεί, ενώ παράλληλα αφηγείται την ιστορία του Σοφοκλή, πρώην ιδιοκτήτη νυχτερινού μαγαζιού ο οποίος επιστρέφει μετά από πέντε χρόνια αδικαιολόγητης απουσίας και λίγες ώρες πριν από την κηδεία της μητέρας του, ντυμένος με γυναικεία ρούχα. Η απρόσμενη αυτή εμφάνιση προκαλεί αναστάτωση στους κοντινούς του ανθρώπους. Καλά κρυμμένα μυστικά από το παρελθόν αποκαλύπτονται και φανερώνουν τη σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι ήρωες του έργου, φέρνοντάς τους ενώπιον των ευθυνών και των φαντασμάτων τους.

Η πλοκή κορυφώνεται σταδιακά μέσα από το σασπένς και το χιούμορ, δημιουργώντας έναν σφιχτό κλοιό γύρω από τους χαρακτήρες, που μοιάζουν οικείοι και αναγνωρίσιμοι. Ποντάροντας στη δύναμη του ρεαλισμού, οι συντελεστές της παράστασης αφηγούνται μια ιδιαίτερη ιστορία αποδοχής και εκδίκησης που γοητεύει και συγκινεί.

Με τους Στ. Σταμουλακάτο, Θ. Αλεξίου, Β. Διαλυνά, Στ. Δημόπουλο, Α. Τσιοτσιόπουλο. 

Σπυριδούλες

Φωτ.: Ελίνα Γιουνανλή

Μια από τις δυνατότερες παραστάσεις της χρονιάς. Οι «Σπυριδούλες» της Νεφέλης Μαϊστράλη, που παρουσιάστηκε από την ομάδα 4frontal στην Πειραιώς 260 τον Ιούλιο του 2023 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου άφησε στίγμα ανεξήτηλο κι εντυπωσίασε κοινό και κριτικούς, ρίχνοντας φως στις γνωστές – αλλά ξεχασμένες – και άγνωστες ιστορίες κοριτσιών που έζησαν μέσα στη βία εργαζόμενες ως υπηρέτριες στα μεσοαστικά σπίτια της μεταπολεμικής μικροαστική και μεσοαστικής Αθήνας.

Αντλώντας στοιχεία από αληθινές μαρτυρίες γυναικών που εργάστηκαν ως υπηρέτριες, η Νεφέλη Μαϊστράλη έγραψε ένα πρωτότυπο έργο, η δομή του οποίου συνιστά μία καλογραμμένη σύγχρονη τραγωδία. Με στοιχεία θεάτρου ντοκουμέντου, πρωτότυπης δραματουργίας και σύγχρονης ελληνικής μουσικής, οι «Σπυριδούλες» αφηγούνται την ιστορία της 12χρονης ψυχοκόρης Σπυριδούλας από τη Ματαράγκα Αγρινίου, που μετακόμισε στην πρωτεύουσα για να εργαστεί στο εύπορο σπίτι ενός ζευγαριού στον Πειραιά κι επί δύο συναπτά έτη το ζεύγος την κακοποιούσε σωματικά και ψυχικά, φτάνοντας ως το σημείο να την κάψουν με το ηλεκτρικό σίδερο στο σώμα και το πρόσωπο.

Παράσταση με πολλή ψυχή, ξεκάθαρη πολιτική θέση, σπαρακτικές ερμηνείες και μουσική που ηχεί ακόμα στα αυτιά, οι «Σπυριδούλες» θαρρώ θα έπρεπε να παίζονται ακόμα.

Με τους Ε. Βλάχου, Στ. Γιαννουλάδη, Τ. Δημητρόπουλο, Α. Θεοδωράκη, Τ. Ά. Πίττα, Ε. Τσιμπρικίδου.

Elenit

Φωτ.: Julian Mommert

Λίγο πριν περιοδεύσει για τέταρτη συνεχή χρονιά, η πρωτότυπη σκοτεινή κωμωδία του Ευρυπίδη Λασκαρίδη έκανε στις αρχές του 2023 μία στάση στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Το «Elenit» επέστρεψε στον τόπο όπου έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του το 2019 για να δώσει μια ευκαιρία ακόμη στο κοινό να γνωρίσει την πανύψηλη κυρία με την ιδιαίτερη κώμη και την αξιολάτρευτα εξωφρενική ολόδική της γλώσσα.

Οι διεθνείς κριτικές έχουν κατά καιρούς περιγράψει το έργο του Ευριπίδη Λασκαρίδη ως «αναρχικό σωματικό θέατρο που θα μείνει για καιρό στη μνήμη», «μοναδικό στο είδος του που δεν μοιάζει με τίποτε άλλο» και τον ίδιο ως «έναν τεχνίτη στους χρόνους και στις ατμόσφαιρες, έναν δημιουργό ασυνήθιστων χαρακτήρων, ικανό να συνδέει το οικιακό με απηχήσεις του κοσμικού».

Το σίγουρο είναι ότι οι κόσμοι και οι χαρακτήρες που πλάθει ο Ευρυπίδης Λασκαρίδης μαγεύουν, συγκινούν και ξεκαρδίζουν πάντα το κοινό. Ίσως γιατί, σύμφωνα με τον ίδιο, οι δύο πυλώνες της έρευνας του μέσα από την τέχνη του είναι η μεταμόρφωση και η γελοιότητα.  Αν μπεις ως θεατής σε μια προσπάθεια να αποκωδικοποιήσεις αυτή τη σκηνική γλώσσα, η μαγεία χάνεται. Αν όμως αφεθείς, το σίγουρο είναι πως οι εικόνες κι οι ήχοι θα γράψουν για πάντα μέσα σου.

Goodbye, Lindita

Φωτ.: Θεόφιλος Τσιμάς

Εστιάζοντας σε μια αρχέγονη ανθρώπινη εμπειρία, αυτή της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου, η παράσταση «Goodbye, Lindita» του Μάριο Μπανούσι ενθουσίασε κοινό και κριτικούς από το πρώτο της κιόλας ανέβασμα στο Θέατρο REX – Σκηνή Κατίνα Παξινού.

Σε ένα σπίτι μια οικογένεια πενθεί βυθισμένη στη σιωπή, ώσπου μια σειρά από παράδοξα γεγονότα ανοίγει ένα παράθυρο σε έναν κόσμο όπου η ανάμνηση μπλέκεται με τη φαντασίωση, η πραγματικότητα με το όνειρο∙ ένα σύμπαν όπου οι νεκροί και οι ζωντανοί μπορούν να συναντηθούν για λίγο πριν τον ύστατο αποχαιρετισμό. Η ιστορία που παρακολουθούμε να εκτυλίσσεται στη σκηνή έχει γνώριμα συστατικά, αλλά εδώ το καθημερινό και το οικείο αποκτά μεταφυσικές προεκτάσεις που αποκαλύπτουν τις εσωτερικές ψυχικές διαδρομές των προσώπων.

Ο Μάριο Μπανούσι, ένας πολυσχιδής νέος καλλιτέχνης που προτείνει ένα προσωπικό, χειροποίητο εικαστικό θεατρικό σύμπαν, εμπνέεται από το παρελθόν των Βαλκανίων, από ταφικά έθιμα και παραδόσεις πολλών χωρών για να φτιάξει μια παράσταση με κέντρο την απώλεια. Η αφήγηση δομείται πάνω σε μια συνειρμική ακολουθία εικόνων που συνδέουν την κατάσταση του πένθους με μια νέα γέννηση. Η παράσταση είναι ένα σύγχρονο παραμύθι, μια παραβολή για τη ζωή μετά τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.

Με τους Χ. Βιδαλάκη, Μπ. Γαλιατσάτο, Ε. Κιτζόγλου , Κ. Κρίστο, Μ. Μπανούσι, Ε. Άμπια Νζάνγκα, Β. Σκοπετέα, Α. Χασάνι.

Η Ανοδος του Αρτούρο Ούι

Φωτ.: Πάτροκλος Σκαφίδας

Πρόκειται για μία από τις παράσταση που συζητήθηκαν περισσότερο από όλες τη σεζόν που μας πέρασε, ενώ σημείωσε απανωτά sold out. Καθόλου τυχαίο, καθώς λειτούργησε σαν συγκλονιστική υπόμνηση της σύγχρονης ανόδου του φασισμού. Υπό τη σκηνοθετική οπτική του Άρη Μπινιάρη, με τον Γιώργο Χρυσοστόμου στην καλύτερη στιγμή της καριέρας του και με ένα κορυφαίο υποκριτικό ανσάμπλ, η μακάβρια φάρσα του Μπέρτολτ Μπρεχτ «Η άνοδος του Αρτούρο Ούι» έχει συγκλονιστικά σύγχρονες διαστάσεις.

Με φόντο τον υπόκοσμο του Σικάγο του Μεγάλου Κραχ, τα γεγονότα αντικατοπτρίζουν την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ και του ναζιστικού καθεστώτος στη Γερμανία και σημαδεύουν τους μηχανισμούς που στηρίζουν και εκτρέφουν τον φασισμό. Ο Μπρεχτ ανασυνθέτει την ιστορία μεταφέροντας τη δράση στο γκανγκστερικό περιβάλλον της Αμερικής του μεσοπολέμου σαν μια σατιρική αναπαράσταση χρησιμοποιώντας στοιχεία αλληγορικά.

Το έργο μεταμορφώνεται στα χέρια του Άρη Μπινιάρη και απεικονίζει μοναδικά αλληγορικά την άνοδο της δημαγωγικής φιγούρας, του Αρτούρο Ούι, ο οποίος εκμεταλλεύεται τον φόβο, τη χειραγώγηση και τη διαφθορά για να καταλάβει την εξουσία. Το αποτέλεσμα είναι ένα αριστουργηματικό μείγμα σάτιρας, πολιτικού σχολιασμού και σκοτεινού χιούμορ, ένα έργο- καλλιτεχνική μαρτυρία για τους κινδύνους της ανεξέλεγκτης εξουσίας και τους παραλληλισμούς που κάνει με ιστορικά και σύγχρονα γεγονότα.

Με τους Γ. Αναστασάκη, Μ. Βαλάσογλου, Θ. Ισιδώρου, Α. Κασαπίδη, Τ. Κορκό, Κ. Κορωναίο, Δ. Μαλτέζε, Ε. Μηλιάρη, Μ. Παρασύρη, Α. Σαπρανίδου, Φ. Συμεωνίδη και Γ. Χρυσοστόμου.

Σφήκες

Οι Σφήκες του Αριστοφάνη σπάνια ανεβαίνουν στην ελληνική σκηνή, σε αντίθεση με το εξωτερικό όπου το έργο αποτελεί σταθερά αγαπημένη επιλογή λιγότερο ή περισσότερο γνωστών σκηνοθετών. Το έργο επέστρεψε το καλοκαίρι που μας πέρασε στο δραματολόγιο του Εθνικού, εξήντα χρόνια μετά την παράσταση του Αλέξη Σολομού, σε μια σύγχρονη μεταγραφή από τη Λένα Κιτσοπούλου που παρουσιάστηκε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου μόνο και μόνο για διχάσει την κοινή γνώμη για μέρες.

Πλαισιωμένη από μια σπουδαία ομάδα συνεργατών, η Λένα Κιτσοπούλου αναμετρήθηκε με θάρρος με ένα έργο που αναστοχάζεται πάνω στις παθογένειες της δημοκρατίας μας και τις ρωγμές της δικαιοσύνης. Στην δική της εκδοχή, ρατσισμός, φανατισμός, άκαμπτη πολιτική ορθότητα, σύγχρονα τηλεοπτικά και σοσιαλμιντιακά λαϊκά δικαστήρια έγιναν το θεματικό επίκεντρο της παράστασης – πάντα με όχημα το καυστικό χιούμορ.

Όσα ακολούθησαν κυρίως στον ψηφιακό κόσμο επιβεβαίωσαν περίτρανα την σύγχρονη ανάγνωση των Σφηκών από τη Λένα Κιτσοπούλου. Η ίδια βρέθηκε υπόδικη και το απήλαυσε. Η παράσταση, ναι, δεν ήταν άρτια. Είχε όμως πρόταση και, μάλιστα, αιχμηρή.

Με τους Δ. Δαυίδ, Α. Ζουριδάκη, Κ. Καπελλίδη, Ν. Καραθάνο, Λ. Κιτσοπούλου, Γ. Κότσιφα, Ν. Κουσούλη, Α. Κωτσόπουλο, Ν. Μαϊστράλη, Σ. Μανίκα, Ν. Μαραγκόπουλο, Ι. Μαυρέα, Θ. Μπίρκο, Δ. Ναζίρη, Π. Παπαδόπουλο, Σ. Πίττα, Κ. Πλεμμένο, Μ. Πουρέγκα, Θ. Σκυφτούλη.

Τρεις Ψηλές Γυναίκες

Φωτ.: Μαριάνα Μπίστη

Ο Ρόμπερτ Γουίλσον αποτελεί αδιαμφησβήτητα μεγάλο κεφάλαιο στο παγκόσμιο σύγχρονο θέατρο και τα τελευταία χρόνια τρέφει ιδιαίτερη αγάπη για την Ελλάδα και τον ελληνικό θεατρικό κόσμο. Φέτος, ο διεθνούς φήμης Αμερικανός σκηνοθέτης επιστρέφει στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά και σκηνοθετεί το έργο «Τρεις Ψηλές Γυναίκες» του Edward Albee με πρωταγωνίστριες τρεις εξέχουσες Ελληνίδες ηθοποιούς, τη Ρένη Πιττακή, την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και τη Λουκία Μιχαλοπούλου.

Δομημένο γύρω από τα θεμελιακά ερωτήματα του εαυτού και της θνητότητας, το σαρκαστικό έργο του Albee εμπνέεται από τον χαρακτήρα της δικής του μητέρας. Αντιμέτωπη πια με το τέλος του βίου της, περιβάλλεται από μία νοσηλεύτρια και μία δικηγόρο, οι οποίες παίρνουν τη μορφή του νεότερου εαυτού της.

Με τη γνωστή του, ολιστική διαχείριση του χώρου και του χρόνου, ο Ρόμπερτ Γουίλσον εξιστορεί μαεστρικά το αποτύπωμα το χρόνου, αναδεικνύοντας τις πολλαπλές αντανακλάσεις που γεννά ο καθρέφτης της ζωής. Την ίδια στιγμή, η Ρένη Πιττακή, η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και η Λουκία Μιχαλοπούλου δίνουν εκπληκτικές ερμηνείες, λειτουργώντας σχεδόν σαν ένα σώμα.

Μαζί με τις Ρ. Πιττακή, Κ. Καραμπέτη και Λ. Μιχαλοπούλου και ο Α. Φουσέκης.

Ασχημος

Φωτ.: Χρήστος Συμεωνίδης

Γνωστός για την αγάπη του σε έργα λίγο παράδοξα, λίγο σουρεαλιστικά, ο Γιώργος Κουτλής ανεβάζει τη σαρδόνια κωμωδία του Μάριους φον Μάγενμπουργκ «Ο Άσχημος» στο Νέο Θέατρο Κατερίνας Βασιλάκου με πρωταγωνιστή τον Ορφέα Αυγουστίδη.

Γραμμένο το 2007, το διασημότερο έργο του ανατρεπτικού δημιουργού της Σαουμπίνε αφηγείται την ιστορία του Λέττε, ο οποίος είναι άσχημος. Πολύ άσχημος. Αλλά δεν το ξέρει. Όταν, εξαιτίας προβλημάτων στη δουλειά του, όλοι γύρω του αναγκάζονται να του εξομολογηθούν την απερίγραπτη έκταση της ασχήμιας του, αποφασίζει να πάρει δραστικά μέτρα. Να αλλάξει πρόσωπο. Η εγχείρηση πηγαίνει υπερβολικά καλά και πλέον το ανείπωτα όμορφο πρόσωπό του, θα γίνει το διαβατήριό του για μια νέα ζωή – μια ζωή γεμάτη γυναίκες, δόξα, λεφτά. Όταν όμως το πρόσωπό του γίνεται προϊόν προς πώληση, τα πράγματα θα πάρουν μια πραγματικά άσχημη τροπή.

Μια καυστική σάτιρα για για τη βιαιότητα της σύγχρονης ναρκισσιστικής κοινωνίας, όπου η εικόνα και το κοινωνικό status καθορίζει πλέον, περισσότερο από ποτέ, τον πυρήνα της ύπαρξής μας. Το δυνατό αυτό σύγχρονο έργο σε συνδυασμό με τις υψηλές εντάσεις και τον τρόπο που χαρακτηρίζει τη σκηνική γλώσσα του ανερχόμενου σκηνοθέτη, τις ξεχωριστές ερμηνείες του θεατρικού συνόλου και η αβίαστη σκηνική ροή κατατάσσουν τον «Ασχημο» στις πιο αξιόλογες παραστάσεις της χρονιάς.

Με τους Ο. Αυγουστίδη, Γ. Κλίνη, Μ. Μηνά, Η. Μουλά. 

Συρανό

Φωτ.: Ελίνα Γιουνανλή

Το καλλιτεχνικό δίδυμο του «Αίαντα», ο Γιώργος Νανούρης κι ο Μιχάλης Σαράντης συμπράττουν ξανά και φέτος, φέρνοντας στη σκηνή του θεάτρου Αλκυονίς το έμμετρο θεατρικό έπος του Εντμόντ Ροστάν, «Συρανό».

Κύκνειο άσμα του ρομαντισμού, το έργο αφηγείται την ιστορία του πιο διάσημου «μυταρά» όλων των εποχών, του περίφημου Συρανό, δεινού ξιφομάχου και ασυμβίβαστου ποιητή, ο οποίος είναι ερωτευμένος με την Ρωξάνη, την οποία εδώ υποδύεται η Λένα Παπαληγούρα. Έλα όμως που η Ρωξάνη αγαπά κάποιον άλλο. Θεωρώντας πως εκείνη δεν πρόκειται ποτέ να ανταποδώσει τον έρωτά του, εξαιτίας της εξωτερικής του εμφάνισης, ο Συρανό αποφασίζει να συνάψει συμφωνία με τον όμορφο μεν, πνευματικά ρηχό δε αγαπητικό της Ρωξάνης και γίνεται η σκιά, η φωνή και οι λέξεις του.

Πιστός στην καθαρή και αφαιρετική του αισθητική, ο Νανούρης προτείνει μια σύγχρονη ανάγνωση (και μετάφραση δια χειρός Στράτη Πασχάλη) του Συρανό, η οποία χωρίς να προδώσει το κλασσικό αριστούργημα, ή να το φορτώσει με μοντερνίστικες φόρμες, εστιάζει στην ουσία και αυτή δεν έχει να κάνει παρά με το μεγαλείο του έρωτα.

Με τους Μ. Σαράντη, Λ. Παπαληγούρα, Ι. Παπαματθαίου, Ν. Χανακούλα, Κ. Γιουρνά, Κ. Γεωργαλή, Χ. Πούλο Ρένεση, Γ. Φασουλά.

Η Δημοκρατία του Μπακλαβά 

Φωτ.: Πηνελόπη Γερασίμου

Μετά από διαδοχικά sold-out σε Ελλάδα και εξωτερικό, η σουρεαλιστική κωμωδία «Η Δημοκρατία του Μπακλαβά» επέστρεψε τον Ιούλιο του 2023 στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου για όλες και όλους εμάς που δεν προλάβαμε εισιτήρια νωρίτερα. Ισορροπώντας εντέχνως μεταξύ μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, οι Ανέστης Αζάς, Γεράσιμος Μπέκας και Μιχάλης Πητίδης αναδιατυπώνουν επί σκηνής το βάρος αιώνιων πια στερεοτύπων εχθρότητας ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία.

Αντλώντας έμπνευση από την ιταλική ταινία «Rose Island», όπου ένα ζευγάρι επιχειρεί να ιδρύσει το δικό του ανεξάρτητο κράτος, το έργο αφηγείται την ιστορία ενός σύγχρονου μεικτού ζευγαριού, της Σοφίας και του Φατίχ, οι οποίοι ερωτεύονται, αποκτούν ένα παιδί και αποφασίζουν να ζήσουν στην Ελλάδα. Μετά όμως από ένα περιστατικό ρατσισμού με θύμα τον γιο τους, που ακούει στο όνομα «Μεζές», αποφασίζουν να ιδρύσουν το δικό τους ψηφιακό μικρό έθνος.

Μέσα από απολαυστικές κωμικές καταστάσεις, οι ήρωες έρχονται αντιμέτωποι με τις αντιφάσεις της νεοελληνικής κοινωνίας, την προβληματική της εθνικής ταυτότητας, αλλά και την ουτοπική πραγματικότητα ενός μελλοντικού, οικουμενικού ψηφιακού κράτους. Με σύγχρονη ευφάνταστη θεατρικότητα, σχεδόν αριστοφανική διάθεση και υποκριτικά υψηλή δυναμικά ενέργεια, «Η Δημοκρατία του Μπακλαβά» ήταν σίγουρα μία από τις ουσιαστικότερες και συνάμα ευφρόσυνες παραστάσεις που (ξανα)ανέβηκαν μες στο 2023. Αν δεν το έχετε δει, δείτε το με την πρώτη ευκαιρία.

Με τους Κ. Μαυρογεώργη, C. Y. Üzümoglu, Γ. Κατσής, G. Salomon.