Τον Οκτώβριο του 2021 κυκλοφόρησε ένας Οδηγός τριάντα σελίδων από την Επίτροπο για την Ισότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Helena Dalli. Το έγγραφο αυτό περιείχε, μεταξύ άλλων, και μια σύσταση, σύμφωνα με την οποία θα πρέπει να αποφεύγεται ο όρος «Χριστούγεννα» και, αντί αυτού, να προτιμάται η λέξη «γιορτές» προκειμένου να μην θίγονται οι μη Χριστιανοί.
Σποραδικά επίσης διαβάζουμε ότι ευρωπαϊκές πόλεις αποφεύγουν τις φάτνες σε δημόσιους χώρους. Αντίστοιχα προβλήματα υπήρξαν πάντως και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπου σε ορισμένες Πολιτείες των ΗΠΑ έγινε προσπάθεια ο όρος «Christmas trees» να αντικατασταθεί με τον όρο «holiday trees».
Αλλά, αν δεν γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα, τι γιορτάζουμε άραγε; Τις εξόδους, τα δώρα, τα ρεβεγιόν, τα ταξίδια και την αποθέωση του καταναλωτισμού σαν να μην υπάρχει αύριο; Το θέμα δεν είναι απλά ένα ζήτημα εθιμοτυπικών ευχών. Είναι ζήτημα πρόσληψης της κοινωνίας.
Γιατί όλοι πρέπει να θέλουμε ένα πλουραλιστικό περιβάλλον που να σέβεται τις ιδιαιτερότητες και να αγκαλιάζει τις μειονότητες. Ταυτόχρονα όμως το συμπεριληπτικό αυτό περιβάλλον θα πρέπει να τιμά τις παραδόσεις και να ανιχνεύει το βαθύτερο νόημα των παραδόσεων που συγκροτούν και το σημείο αναφοράς μιας κοινωνίας. Γιατί χωρίς σημείο αναφοράς και συνεκτικό ιστό, δεν υπάρχει κοινωνία.
Εν προκειμένω, τα Χριστούγεννα είναι μια θρησκευτική εορτή για όσους πιστεύουν στον Χριστιανισμό. Πέρα όμως από αυτό, τα Χριστούγεννα έχουν και μια κοινωνική, πολιτιστική και ανθρωπιστική διάσταση. Μπορεί να συμβολίζουν την αγάπη, την ειρήνη ή απλά την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Για άλλους μπορεί να συνδέονται με τη βιωματική εμπειρία της χριστουγεννιάτικης λειτουργίας ή με έργα τέχνης με θέμα τη Γέννηση του Χριστού.
Εξάλλου, όπως τόνισε και ο Willy Brandt όταν του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ τον Δεκέμβριο του 1971, οι ηθικές και κοινωνικές αντιλήψεις της Ευρώπης καθορίστηκαν από τις δύο χιλιετίες Χριστιανισμού. Ο Χριστιανισμός είναι αυτός, που παρά τις όποιες στρεβλώσεις του και μαζί με τον διαφωτισμό και την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης, συνδιαμόρφωσε τη σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτιστική ταυτότητα.
Όταν λοιπόν ευχόμαστε «Καλά Χριστούγεννα», δεν προσβάλλουμε τον συνομιλητή μας που μπορεί να είναι άθεος, άθρησκος ή αλλόθρησκος. Ούτε καν αποκαλύπτουμε τις θρησκευτικές μας πεποιθήσεις. Τελικά, το ζήτημα είναι εάν θέλουμε μια καταναλωτική ή μια πνευματική γιορτή, με τις (θρησκευτικές ή μη) προσλαμβάνουσες παραστάσεις που συγκροτούν την ιδιαίτερη προσωπικότητα του καθενός.
Ίσως λοιπόν θα έπρεπε να αναστοχαστούμε με τα λόγια του Μάνου Χατζιδάκη, που παρατηρούσε στα Σχόλια του Τρίτου Προγράμματος: «Ιδιαίτερα στον τόπο μας, τα Χριστούγεννα γίνανε μέρες συναλλαγής και αυτοϊκανοποίησης … Η γέννηση του Χριστού παραμένει πια μια επέτειος άγονη και χωρίς αίσθημα. Έχει για πάντα ξεχαστεί το αποτέλεσμα αυτής της μοναδικής γέννησης, που φώτισε και θεμελίωσε τον κόσμο μας μοναδικά, με αίσθημα κι αγάπη».
Σπύρος Βλαχόπουλος, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
