«Αυτή η παράσταση θα είναι το κερασάκι στη γιορτινή σας τούρτα» υπόσχεται η Κατερίνα Βρανά, μια από τις πιο γνωστές και αναγνωρίσιμες stand up κωμικούς στην Ελλάδα. Η Κατερίνα έγινε γνωστή και στο αγγλόφωνο κοινό καθώς για πολλά χρόνια σπούδαζε και εργαζόταν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το 2017 όμως σχεδόν πέθανε. Και αυτή η φράση όχι μόνο περιγράφει την περιπέτεια υγείας που πέρασε στη Μαλαισία, αλλά και έδωσε και τον τίτλο στην πρώτη σόλο της παράσταση («Σχεδόν Πέθανα») μετά το περιστατικό και τη διαδικασία της αποκατάστασης.
Στις 20 και 29 Δεκεμβρίου, η Κατερίνα επιστρέφει στο αγγλόφωνο κείμενο με δύο παραστάσεις στο ARCH Live Stage (εισιτήρια εδώ), όπου θα παρουσιάσει ένα best of με κείμενα από τις παραστάσεις «Φέτα με τη βασίλισσα», «About sex» και «Staying Alive» (Σχεδόν Πέθανα), καθώς και ολοκαίνουργιο υλικό, φρεσκοφτιαγμένο στο Λονδίνο. Μίλησε στο ΒΗΜΑ για το πώς γεννήθηκε η ιδέα μιας αγγλόφωνης παράστασης στην Αθήνα από Ελληνίδα κωμικό, για τη φύση του χιούμορ από κουλτούρα σε κουλτούρα και τι σημαίνει να είσαι καλλιτέχνης με αναπηρία στην Ελλάδα.
Μια αγγλόφωνη παράσταση stand up comedy στην Αθήνα. Δεν είναι η πρώτη φορά που σου συμβαίνει, όμως γιατί τώρα;
Πέρυσι το Γενάρη είχαν έρθει δύο φίλες μου στην Ελλάδα με τους ξένους συντρόφους τους και διαπίστωσαν ότι δεν υπάρχει κάτι να δουν. Δεν ήξεραν πού να τους πάνε. Υπήρχε κενό.
Επομένως ξεκινάς και με +4 εισιτήρια.
Όχι, γιατί φέτος δεν θα έρθουν. Επομένως ξεκινάω με -4 εισιτήρια. Είμαι αισιόδοξη όμως επειδή, εκτός όλων των άλλων, κάθε φορά που έρχεται ξένος κωμικός στην Αθήνα γίνεται χαμός. Το κοινό λοιπόν είναι συνηθισμένο στο αγγλόφωνο κείμενο.
«Ο καθολικός, παναθρώπινος χαρακτήρας του χιούμορ έχει να κάνει με το πόσο καθολικές και παναθρώπινες είναι οι θεματικές σου».
Το χιούμορ από κουλτούρα σε κουλτούρα διαφέρει. Ωστόσο, το καλό χιούμορ είναι κάτι παναθρώπινο;
Το χιούμορ είναι φοβερά υποκειμενικό. Ως κωμικός αυτό που μπορείς να κάνεις είναι να ελπίζεις ότι αυτό το οποίο λες θα έχει απήχηση στον κόσμο. Θα τους φαίνεται συναφές με τη δική τους πραγματικότητα. Για παράδειγμα, το «Σχεδόν πέθανα» πήγε τόσο καλά επειδή όλοι έχουν μια ιστορία με ασθένειες στην οικογένειά τους. Ο καθολικός, παναθρώπινος χαρακτήρας του χιούμορ έχει να κάνει με το πόσο καθολικές και παναθρώπινες είναι οι θεματικές σου. Είναι κάπως περίεργος ο διαχωρισμός ανάμεσα σε καλό και κακό χιούμορ και δεν ξέρω αν έχει εφαρμογή.
Δηλαδή δεν πιστεύεις ότι υπάρχει κακό χιούμορ;
Το κακό χιούμορ είναι το προσβλητικό χιούμορ, δηλαδή όταν κοροϊδεύεις κάποιον που δεν έχει δύναμη και ισχύ. Τότε ναι, είναι κακό και αχρείαστο.
Μετά τις δύο αυτές παραστάσεις, θα υπάρξει και συνέχεια, πώς το βλέπεις;
Θα ήθελα να υπάρξει. Θέλω πολύ να ανέβω και στη Θεσσαλονίκη και ιδανικά να κάνω περιοδεία στο εξωτερικό. Και φυσικά να πάω ξανά στη Μαλαισία.
Φωτό: Θεόδωρος Βρανάς
Αλήθεια; Πώς τη σκέφτεσαι αυτή την επιστροφή; Είναι η χώρα όπου λίγο έλλειψε να πεθάνεις πριν 6 χρόνια…
Κοίτα να εξαιρέσεις ότι σχεδόν πέθανα, πέρασα πάρα πολύ ωραία.
Είναι κάτι που μπορούμε να εξαιρέσουμε; Θέλω να πω ότι δεν είναι ότι έχασες τα κλειδιά ή το κινητό σου…
Ναι σίγουρα. Είναι ένα μεγάλο μέρος της εμπειρίας μου εκεί. Θέλω παρά πολύ να πάω μόνο σε δύο πόλεις, στην Κουάλα Λουμπούρ και στο Μαλάκα, που ήταν η πόλη που πήγα να πεθάνω, διότι είναι πολύ μεγάλο μέρος της παράστασής μου και της ζωής μου. Χάρη στους γιατρούς εκεί είμαι ακόμα ζωντανή, επομένως θέλω πολύ να τους επισκεφτώ και αφού θα πάω που θα πάω ας κάνω και μια παράσταση.
Με εκείνον τον γιατρό που είχες στη Μαλαισία ο οποίος είχε κάνει και ένα εξάμηνο στο Ρέθυμνο μιλάς ακόμα;
Εννοείται! Τον έχω καλέσει να έρθει στην Ελλάδα με την οικογένειά του. Ξέρεις να πάμε σε κάνα νησί, να του δώσουμε λίγο λάδι. Δεν τα έχουμε καταφέρει ακόμα. Στο μεταξύ, δεν είναι μόνο ότι μεσολάβησε η πανδημία που δυσκόλεψε για μια διετία πολύ τα ταξίδια, αλλά από τότε που σχεδόν πέθανα, ο γιατρός έχει κάνει άλλα τρία παιδιά. Είχε ένα και τώρα έχει φτάσει τέσσερα. Φυσικά ο συγκεκριμένος καλά κάνει, είναι αξιολάτρευτος
Άλλοι γιατί κάνουν είναι το θέμα…
Ακριβώς.
«Αν θες να καταλάβεις ποια είναι η θέση των ανάπηρων ατόμων σε μια κοινωνία, δεν έχεις παρά να κοιτάξεις αν άτομα με αναπηρία εργάζονται».
Υποθέτω ότι αυτή τη σκέψη την έχεις κάνει πολλές φορές τώρα που κυκλοφορείς με αμαξίδιο. Πριν λίγες μέρες έκανες και ένα βίντεο με τον Διονύση Ατζαράκη με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Άτομα με Αναπηρία…
Κοιτά με αυτά που έχω δει, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι καμιά φορά η στείρωση δεν είναι μια κακή προοπτική. Όταν σε καθημερινή βάση έρχεσαι σε καθημερινή βάση με την αναισθησία, κάνεις σκέψεις που δεν θα ήθελες. Για να είμαι ειλικρινής ωστόσο δεν είναι θέμα αναισθησίας, αλλά παντελούς άγνοιας, διότι δεν υπάρχει εκπαίδευση πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Μέχρι πριν λίγα χρόνια δεν κυκλοφορούσαν ανάπηρα άτομα στο δρόμο επειδή δεν μπορούσαν, λόγω έλλειψης υποδομών (που ακόμα είναι ελλιπέστατες), όχι επειδή δεν υπάρχουν. Αν θες να καταλάβεις ποια είναι η θέση των ανάπηρων ατόμων σε μια κοινωνία, δεν έχεις παρά να κοιτάξεις αν άτομα με αναπηρία εργάζονται ως δάσκαλοι, ως ταμίες και γενικά σε θέσεις εργασίας που μπορούν να εργαστούν.
Πόσο εύκολο είναι για κωμικό με αναπηρία να γίνει ορατή;
Προσωπικά μπορώ και κάνω και παραστάσεις. Ωστόσο, το ζήτημα της πρόσβασης σε χώρους τέχνης είναι πολύ μεγάλο. Και αν πλέον σε πολλούς από αυτούς υπάρχει πρόβλεψη για την πρόσβαση και την εξυπηρέτηση ΑΜΕΑ, δεν ισχύει το ίδιο για την πρόσβαση στη σκηνή -πολύ λίγες σκηνές είναι διαμορφωμένες έτσι ώστε να φιλοξενήσουμε καλλιτέχνες με αναπηρία.
Ποιο σχόλιο σχετικά με την αναπηρία σε εξοργίζει;
Μόλις ακούω το «άτομα με ειδικές ικανότητες» ή «άτομα με ειδικές δεξιότητες», μου έρχεται να πω «Ω να σου…». Με εκνευρίζει πάρα πολύ γιατί όχι μόνο είναι λάθος, είναι γελοίο και προέρχεται από οίκτο. Φτιάξτε τους δρόμους και θα δείτε ότι δεν χρειάζονται ειδικές ικανότητες.
Πρόσφατα είδαμε και μια κοινή συνέντευξη με τον πατέρα σου. Έχει και αυτός κωμική φλέβα, όπως καταλάβαμε.
Όχι, δεν το καταλαβαίνεις. Τον καταπίεσα για να μην αρχίσει να λέει τα αισχρά τα ανέκδοτα σε ζωντανή μετάδοση. Του είχα εξηγήσει ότι δεν έλεγε τίποτα από όλα αυτά. Αυτό πάντως που έχω καταλάβει είναι ότι ο κόσμος θέλει να γνωρίσει ή να ρωτήσει τους γονείς μου για το πώς διαχειρίστηκαν όλη αυτή την κατάσταση. Εγώ ήμουν σε κώμα και έχασα το δραματικό κομμάτι της νοσηλείας μου -το βίωσαν ο μπαμπάς, η μαμά και ο αδελφός μου.
Το αντιλήφθηκες αργότερα, όταν σου μιλούσαν για εκείνες τις μέρες;
Η αλήθεια είναι ότι υπήρχαν μερικές πολύ δύσκολες στιγμές στη Μαλαισία, αλλά όσο και αν φαίνεται παράδοξο γέλασα πολύ στο διάστημα της νοσηλείας μου. Επίσης, ήταν σαν ένα flashback στην εποχή που ήμουν 3-4, τότε που έβγαιναν οι γονείς μου βράδυ σε μια ταβέρνα, ήμουν και εγώ μαζί τους και κάποια στιγμή νύσταζα και κοιμόμουν στις καρέκλες και άκουγα γύρω μου τους μεγάλους να γελάνε. Σε μεγάλο βαθμό, αυτή ήταν η καθημερινότητά μου στο νοσοκομείο. Κοιμόμουν και γύρω μου ήταν η οικογένεια και μιλούσαν και ένιωθα ασφάλεια και αγάπη.
«Έχουμε όμως μια πολύ υψηλού επιπέδου stand up σκηνή».
Ήσουν από τις πρωτέργατριες του δεύτερου κύματος του ελληνικού stand up, μιας γενιάς που εμφανίστηκε κάπου το 2010-11. Πώς κάνεις τον απολογισμό μετά από δέκα χρόνια;
Η καραντίνα ανέκοψε μια πολύ ανοδική πορεία, όμως νομίζω ότι πλέον έχουμε επανακάμψει. Το πρόβλημα είναι ότι ενώ υπάρχει stand up σκηνή δεν έχουμε comedy clubs, τους χώρους δηλαδή όπου το είδος θα ανθίσει και θα αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο. Επίσης, είναι δύσκολο να δούμε περιοδείες με τρία και τέσσερα ονόματα, το οποίο επίσης βοηθάει. Έχουμε όμως μια πολύ υψηλού επιπέδου σκηνή.
Αυτό σημαίνει ότι θα ίσως να δούμε και κάποιο special κωμικού στο Netflix;
Είναι δύσκολο γιατί τα specials είναι παραστάσεις που έχουν παιχτεί πάρα πολλές φορές, 100 ή 200. Από αυτά τα κείμενα ο κωμικός δεν έχει να πάρει κάτι άλλο και τα δίνει στο Netflix. Εδώ, δεν μπορούμε να φτάσουμε σε ένα τέτοιο αριθμό παραστάσεων. Φυσικά, υπάρχει η ανάγκη να φτιάχνουμε νέο υλικό, να γράφουμε νέες παραστάσεις, αλλά το προηγούμενο υλικό μας δεν είναι «καμένο» και ας ανεβαίνει στο YouTube.
Εκεί όπου πάνε τα αστεία όταν πεθαίνουν, όπως λέει μια κινέζικη παροιμία…
Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει τους Κινέζους και κυρίως τις παροιμίες τους.
