Λίγες ήμερες απέμειναν μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων των νέων Δημοτικών και Περιφερειακών αρχών και ακόμα λιγότερες μέχρι την ορκωμοσία των νέων σχημάτων διοίκησής τους. Γεγονός που μου δίνει μια εξαιρετική αφορμή να μοιραστώ κάποιες σκέψεις προκειμένου να βάζουμε τα πράγματα σε τάξη, από την αρχή.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές είναι βέβαιο ότι οι εκλεγμένοι άρχοντες ορίζουν τις διοικήσεις του, καταστρώνουν τα πλάνα του και επιλέγουν τους ανθρώπους με τους οποίους θα τα υλοποιήσουν. Προκειμένου από τις αρχές του νέου έτους να είναι σε θέση να υλοποιήσουν τα υπεσχημένα προγράμματά τους. Και επειδή κάθε αρχή αναπτερώνει την αισιοδοξία, ευελπιστούν όλες και όλοι να μην ξαναπαρουσιαστούν τα όποια προβλήματα, δυσλειτουργίες και προσκόμματα αντιμετώπισαν οι προηγούμενες διοικήσεις προκειμένου στο τέλος της πενταετία να παραδώσουν μία Περιφέρεια ή έναν Δήμο σε καλύτερη κατάσταση από αυτή που παρέλαβαν.
Όλα καλά μέχρις εδώ. Γιατί, ωστόσο, θεωρούμε δεδομένο ότι σύντομα, όλες και όλοι, νεοκελεγείσσες και νεοεκλεγέντες, θα βρεθούν αντιμέτωποι με τα ίδια ή αντίστοιχα προβλήματα. Είναι θέμα προσωπικής ικανότητας, διαχειριστικής επάρκειας ή είναι ζήτημα θεσμικής θωράκισης; Ας μη κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας. Για να αρθούν στο ύψος των ευθυνών τους, Δήμοι και Περιφέρειες δεν πρέπει μόνο να αναλάβουν τη διοίκηση. Πρέπει να αναλάβουν και την ευθύνη. Τι εννοώ; Ασφαλώς, εννοώ ότι πρέπει να σταματήσουν να είναι φορείς περιορισμένης ευθύνης. Εννοώ ότι πρέπει να έχουν την πλήρη πολιτική, οικονομική και διαχειριστική αυτονομία προκειμένου να έχουν και την ολοκληρωμένη ευθύνη της λογοδοσίας των πεπραγμένων ή μη. Συνεπώς, το να ελέγχονται μόνο για την επιτυχία της διοίκησης δεν είναι αρκετό και δεν λέει την ιστορία ολόκληρη.
Στη χώρα μας υπάρχει μία στρέβλωση που καθιστά την Τοπική Αυτοδιοίκηση αιχμάλωτη και εξαρτώμενη. Από που; Από το κεντρικό κράτος το οποίο εν πολλοίς καθορίζει τις προτεραιότητες εξ ονόματος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης -ερήμην όμως ουσιαστικά αυτής- και έπειτα βγάζει και το λογαριασμό. Κατά την ταπεινή μου άποψη δεν πρέπει να είναι έτσι. Αυτό που πρέπει να κάνει το Κράτος είναι να εξασφαλίζει τις χρηματοδοτήσεις προκειμένου η Τοπική Αυτοδιοίκηση να μπορεί να αναλάβει την πλήρη ευθύνη του κύκλου διαχείρισης. Από την ικανότητα προϋπολογισμού, χρηματοδότησης, υλοποίησης παράδοσης ενός έργου προκειμένου να είναι και εκείνη που θα λογοδοτήσει στον τελικό ενδιαφερόμενο που είναι ο πολίτης. Ο οποίος ασφαλώς έχει και εκείνος το μερίδιο της ευθύνης του σε αυτό το τρίπτυχο.
Ο πολίτης -πέρα από την ευθύνη της επιλογής των σωστών ανθρώπων για τους σωστούς λόγους- πρέπει να εκπαιδευτεί ώστε να συναισθανθεί το μερίδιο της συλλογικότητα και συνεπώς της ευθύνης που του αναλογεί. Να μάθει ότι ιδιωτικός και δημόσιος χώρος είναι της αυτής αξίας και συνεπώς ό,τι συμβαίνει στο ένα επηρεάζει και το άλλο, και αντίστροφα.
Υποχρέωση του πολίτη είναι να είναι μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος. Για παράδειγμα, να καθαρίζει το οικόπεδο του προκειμένου να διευκολύνει το έργο της πολιτικής προστασίας εφόσον χρειαστεί. Να απομακρύνει μπάζα, σκουπίδια, ή οτιδήποτε άλλο θέτει σε κίνδυνο τη γενικότερη ασφάλεια ή την περιβαλλοντική ισορροπία. Γενικά να είναι ενεργός και συμμετέχει, αναλογιζόμενος ότι η προσωπική ευθύνη έχει άμεσο αντίκτυπο στη συλλογική επιτυχία.
Ας εμπνεύσουμε λοιπόν την αντίληψη ότι Κράτος, πολίτης και Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι όψεις του ίδιου νομίσματος. Ότι χρειάζεται αυτονομία, συντονισμός υποχρεώσεων, συνύπαρξη χωρίς αλληλοεπικαλύψεις. Και ότι όλοι έχουν την υποχρέωση να συνεισφέρουν ο ένας στην επιτυχία του άλλου. Για παράδειγμα, το Κράτος να ελέγχεται για την εξασφάλιση των πόρων, ο πολίτης για την συλλογικότητά της αντίληψής του, ο Δήμος για την ανταποδοτικότητα των τελών του. Δεν είναι δυνατόν το Κράτος να χρηματοδοτεί αλλά να «πετάει» το μπαλάκι της ευθύνης στην περιφέρεια για τη υλοποίηση, ενώ ο έλεγχος για τα τελικά πεπραγμένα να «χάνεται» στις θολές γραμμές των συναρμοδιοτήτων.
Θεωρώ ότι το κράτος θα πρέπει να εξασφαλίζει άμεσα τους πόρους και τις χρηματοδοτήσεις, ελέγχοντας και κρίνοντας το ορθό και το δίκαιο για τις προτεραιοποιήσεις των έργων. Από ‘κει και πέρα, θα πρέπει οι Περιφέρειες και οι Δήμοι να αποκτήσουν την πλήρη κυκλική ευθύνη από την αρχή έως το τέλος χωρίς καμία απολύτως ασάφεια και οι πολίτες να αναλάβουν και αυτοί τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Με βάσει τα ανωτέρω να υπάρξει αυστηροποίηση των νόμων για τις ποινές που θα επιβάλλονται σε όλους που δεν σέβονται το δημόσιο χρήμα.
Στη Δημοκρατία λέμε ότι η συναίσθηση της ευθύνης είναι εκείνη που καθορίζει την ισχύ των θεσμών που τη συναπαρτίζουν. Στο πλαίσιο αυτό, η λογοδοσία ασφαλώς και έχει κεντρικό ρόλο. Για να έχει, όμως, κάποιος πλήρη την υποχρέωση της λογοδοσίας, πρέπει να έχει και πλήρη την ευθύνη.
