Η ιστορία είναι παλιά, αλλά δεν έχει παλιώσει. Τον Φεβρουάριο του 2011, ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Barack Obama δείπνησε μαζί με μερικούς από τους σημαντικότερους επιχειρηματίες της Silicon Valley. Κάποια στιγμή γύρισε προς το μέρος του Steve Jobs, του μύθου της Apple, και τον ρώτησε: «Τι θα πρέπει να γίνει για να κατασκευάζουμε τα iPhone στις Ηνωμένες Πολιτείες; Γιατί αυτή η δουλειά δεν μπορεί να επιστρέψει στην χώρα μας;», εννοώντας προφανώς τα 70 εκατομμύρια iPhone που κατασκευάζονταν κάθε χρόνο.
Ο Steve Jobs, αδύναμος μεν από την επάρατο, ισχυρογνώμων δε, περιορίστηκε στην κοφτή απάντηση: «Αυτές οι δουλειές δεν πρόκειται να επιστρέψουν», απηχώντας εκείνο που πίστευαν τα περισσότερα διευθυντικά στελέχη του hi-tech. Η ευελιξία που υπάρχει αλλού –εννοώντας κυρίως την Κίνα– έχει χαθεί από τις ΗΠΑ. Οι σημερινές εταιρείες της Silicon Valley δεν είναι General Motors με τις στρατιές των Αμερικάνων που κατασκεύαζαν αυτοκίνητα στις γραμμές παραγωγής του Ντιτρόιτ· είναι εταιρείες που στηρίζονται σε χώρες με άλλα, πολύ σκληρότερα, εργασιακά ήθη.
O Steve Jobs μιλούσε μετά λόγου γνώσεως. Τέσσερα χρόνια νωρίτερα, σε μια συνάντηση με τα υψηλόβαθμα στελέχη του, σήκωσε ψηλά το πρωτότυπο του iPhone, αυτό που κουβαλούσε στην τσέπη του για εβδομάδες για να το τεστάρει ο ίδιος πριν μπει στην παραγωγή, και δείχνοντας την πλαστική του οθόνη είπε θυμωμένα: «Βλέπετε τις άπειρες γρατσουνιές στην οθόνη; Οι άνθρωποι έχουν στις τσέπες τους τα κλειδιά τους και ένα σωρό άλλα πράγματα. Δεν θα πουλήσω ένα προϊόν που γρατσουνίζεται! Θέλω μια γυάλινη οθόνη, και την θέλω τέλεια, και την θέλω σε 6 εβδομάδες!». Σε μόλις 6 εβδομάδες, τότε δηλαδή που είχαν προγραμματίσει να το αραδιάσουν στα ράφια των καταστημάτων.
Αυτό σήμαινε ότι ο αρμόδιος μάνατζερ στην Apple -ούτε ψύλλος στον κόρφο του- έπρεπε να βρει μια λύση –χθες. Να βρει γυάλινες οθόνες αφής, οι οποίες όμως τότε εμφάνιζαν μεγάλες δυσκολίες στην κατασκευή τους, αλλά κυρίως να εξασφαλίσει έναν χώρο παραγωγής όπου θα μπορούσε να τις συναρμολογήσει άμεσα. Αυτό το ανέφικτο που ζητούσε θα μπορούσε να γίνει μόνον στην Κίνα. Στην Κίνα, που είχε τη δυνατότητα να προσλαμβάνει 3.000 εργάτες μέσα σε μια νύχτα και να τους έχει διαθέσιμους άμεσα, μια και κοιμούνταν σε κοιτώνες δίπλα στις γραμμές παραγωγής. Ή που μπορούσε να βρει 9.000 εξειδικευμένους μηχανικούς -μέσα σε 15 μέρες!- για να επιβλέψουν τη γραμμή παραγωγής του iPhone όταν, για να γίνει κάτι τέτοιο στις ΗΠΑ, θα απαιτούνταν 9 ολόκληροι μήνες! Είναι ένας άλλος κόσμος στην Κίνα, πολύ σκληρός, αλλά και πολύ πιο αποτελεσματικός.
Οι καινούργιες οθόνες βρέθηκαν επιτέλους (ήταν φτιαγμένες από το γνωστό ως Gorilla Glass της αμερικάνικης Corning, αδοκίμαστο τότε, άρα και παρακινδυνευμένο), και η γραμμή παραγωγής του εργοστασίου στην Κίνα τροποποιήθηκε αστραπιαία. Έφτασαν στο εργοστάσιο συναρμολόγησης τα μεσάνυχτα.
Αμέσως, ο υπεύθυνος παραγωγής πήγε δίπλα, στους κοιτώνες των εργατών και ξύπνησε 8.000 άτομα. Αφού τους έδωσαν ένα μπισκότο και ένα φλιτζάνι τσάι, μισή ώρα αργότερα βρίσκονταν στο πόστο τους, συναρμολογώντας τις οθόνες στα πλαίσιά τους, σε 12ωρες βάρδιες. Μετά από μόλις 96 ώρες, το εργοστάσιο άρχισε να παράγει 10.000 iPhone την ημέρα.
Αυτό ακριβώς το πλεονέκτημα της ταχείας κλιμάκωσης της παραγωγής ήταν κρίσιμο κάθε φορά που η Apple λάνσαρε ένα προϊόν. Και αυτό μπορούσε να το βρει μόνον στη Κίνα.
Η ευελιξία της παραγωγικής δυνατότητας της Κίνας και η απύθμενη δεξαμενή φθηνού εργατικού δυναμικού που διαθέτει σε όλο το φάσμα εξειδίκευσης -υψηλής, μέσης και χαμηλής- δεν είναι τα μοναδικά πλεονεκτήματα για έναν πολυεθνικό τεχνολογικό γίγαντα, όπως η Apple.
Υπάρχουν πολλά ακόμη, τα οποία η Apple έχει αξιοποιήσει ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό από όλες τις άλλες εταιρείες τεχνολογίας:
Πρώτον, η εταιρεία έχει αναπτύξει ένα τεράστιο δίκτυο προμηθευτών στην Κίνα που παράγει εξαρτήματα και προϊόντα. Οι προμηθευτές αυτοί είναι ταυτόχρονα αποτελεσματικοί, γρήγοροι και φθηνοί, συμβάλλοντας φυσικά στα πολύ υψηλά κέρδη της Apple –τα οποία σήμερα ανέρχονται στο αστρονομικό ποσό των 600.000 δολαρίων ανά υπάλληλο της εταιρείας.
Δεύτερον, η κινεζική αγορά είναι απέραντη και η Apple έχει καταφέρει να την αξιοποιήσει, πουλώντας τα προϊόντα της στη διαρκώς μεγεθυνόμενη μεσαία τάξη της χώρας. Τα iPhones της Apple είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στην Κίνα και η εταιρεία έχει καταφέρει να διατηρήσει την κυριαρχία της στην αγορά των smartphones. Παρά την ύπαρξη εγχώριων κατασκευαστών με πολύ αξιόλογες συσκευές, ένα στα τέσσερα smartphones που πωλούνται στην Κίνα είναι iPhone, φέρνοντας την Apple στην πρώτη θέση.
Τρίτον, η Κίνα είναι πλέον μεγάλος κόμβος έρευνας και καινοτομίας: Η συνεργασία με κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας και ερευνητικά ιδρύματα διευκόλυνε τη μεταφορά τεχνολογίας και τη συνεργατική καινοτομία. Η Apple αξιοποίησε αυτή την τεχνολογική τεχνογνωσία της Κίνας για να βελτιώσει τα προϊόντα της και να παραμείνει στην πρώτη γραμμή του ταχέως εξελισσόμενου τεχνολογικού τοπίου.
Τέταρτον, οι ευνοϊκές κυβερνητικές πολιτικές: Η κινεζική κυβέρνηση έχει φιλικές επιχειρηματικές πολιτικές, επιδοτήσεις και φορολογικά κίνητρα που ωφελούν μεγάλους κατασκευαστές, όπως η Apple. Αυτό φυσικά κάνει το συνολικό κόστος χαμηλότερο σε σύγκριση με την κατασκευή αλλού.
***
Καθώς τελείωνε το δείπνο και ήρθε η ώρα να φωτογραφηθούν και να αποχαιρετιστούν, ο Steve Jobs βρέθηκε δίπλα στον Πρόεδρο Ομπάμα. «Δεν ανησυχώ για το απώτερο μέλλον αυτής της χώρας μακροπρόθεσμα», του είπε. «Αυτή η χώρα είναι καταπληκτική. Εκείνο που με απασχολεί είναι ότι δεν συζητάμε αρκετά για λύσεις». Τι να εννοούσε; Το σχόλιο του Jobs αντανακλούσε κυρίως την προσωπική του προσέγγιση στην επίλυση προβλημάτων.
Ως συνιδρυτής της Apple, ο Jobs ήταν γνωστός για την επιμονή του να βρίσκει καινοτόμες λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα. Πίστευε ότι με αρκετή δημιουργικότητα και αποφασιστικότητα οποιοδήποτε πρόβλημα μπορούσε να επιλυθεί.
Ήταν επίσης μια έκκληση για μεγαλύτερη έμφαση στην αντίληψη που προσανατολίζεται στις λύσεις και λιγότερο στην κομματική διαμάχη. Ο Jobs ανησυχούσε ότι το πολιτικό κλίμα στην Ουάσινγκτον εμπόδιζε την πρόοδο σε σημαντικά ζητήματα που αντιμετώπιζε η χώρα. Πίστευε ότι τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και
οι Ρεπουμπλικάνοι έπρεπε να δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία να συμβιβαστούν και να συνεργαστούν για την εξεύρεση λύσεων. Το σχόλιο του Jobs ήταν επίσης μια πρόκληση προς τον Πρόεδρο Obama να χρησιμοποιήσει την ηγετική του θέση για να φέρει τους ανθρώπους κοντά και να βρει λύσεις στα προβλήματα της χώρας, προκειμένου αυτή να μην απωλέσει το πλεονέκτημα της μόχλευσης της καινοτομίας. Ο Steve Jobs πίστευε ότι ο Obama είχε τη δυνατότητα να γίνει ένας «μετασχηματιστικός» πρόεδρος, αλλά αυτό προϋπέθετε αφενός να είναι πρόθυμος να αντιμετωπίσει τις δύσκολες προκλήσεις και αφετέρου να μην αποφύγει τις αντιπαραθέσεις. Η ιστορία έδειξε ότι σε πληθώρα τομέων (με κορυφαία την εξωτερική πολιτική) κάτι τέτοιο δεν συνέβη στις δύο θητείες του Barack Obama. Σε κάθε περίπτωση, το σχόλιο του Jobs παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο, καθώς το πολιτικό κλίμα στις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει βαθιά διχασμένο.
***
Παρόλο που υπάρχουν πολλές άλλες χώρες με χαμηλότερο κόστος παραγωγής, η Apple μέχρι τώρα παρέμενε πιστή στην Κίνα. Ωστόσο, το ειδύλλιο της με τη χώρα -εκείνη που βοήθησε την Apple να γιγαντωθεί, να αυξήσει την τιμή της μετοχής της κατά 600 φορές, τα έσοδά της κατά 70 φορές και να φτάσει τα 2.4 τρισ. δολάρια σε κεφαλαιοποίηση- φαίνεται να φτάνει στο τέλος του. Το αυξανόμενο κόστος παραγωγής, τα γεωπολιτικά ρίσκα και η στρατηγική απεξάρτησης από μία και μοναδική χώρα-προμηθευτή στρέφουν την Apple σε μία νέα πολύφερνη νύφη: την Ινδία. Μόνο που δεν είναι ακόμη έτοιμη: Θα πρέπει πρώτα να εκπαιδευτεί στα νέα της καθήκοντα.
