Η πιο βίαιη έκρηξη που έχει καταγραφεί ποτέ, ένας παλμός ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που έλουσε το Ηλιακό Σύστημα στις 9 Οκτωβρίου 2022, αποδεικνύεται πως προκάλεσε σοβαρή διαταραχή στην ανώτερη ατμόσφαιρα της Γης και θα μπορούσε να ήταν ολέθρια αν είχε συμβεί σε μικρότερη απόσταση.

Το συμβάν ήταν μια έκλαμψη ακτίνων γάμμα (GRB), το ισχυρότερο είδος έκρηξης που γνωρίζουμε στο Σύμπαν, της οποίας το φως ταξίδευε δύο δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει στη Γη. Το επίσημο όνομα που πήρε ήταν GRB 221009A, ανεπίσημα όμως οι ερευνητές τη βάφτισαν ΒΟΑΤ (Brightest Of All Time), από τα αρχικά των λέξεων «η Λαμπρότερη Ολων των Εποχών».

Αν και ο μηχανισμός γέννησης των GRΒ δεν είναι καλά κατανοητός, οι αστροφυσικοί πιστεύουν ότι οι εκρήξεις αυτές ξεσπούν όταν ένα γερασμένο άστρο εξαντλεί τα πυρηνικά καύσιμά του, καταρρέει κάτω από το ίδιο του το βάρος και μετατρέπεται είτε σε μαύρη τρύπα είτε σε άστρο νετρονίων. Η ενέργεια που απελευθερώνουν οι GRB μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα ισοδυναμεί με την ενέργεια που εκπέμπει ο Ηλιος σε διάστημα δέκα δισεκατομμυρίων ετών. Ομως η ακτινοβολία της έκλαμψης δεν εξαπλώνεται σφαιρικά γύρω από το άστρο, αλλά παίρνει τη μορφή πιδάκων που πηγάζουν από τους πόλους του άστρου.

Αυτή τη φορά ένας από τους πίδακες έτυχε να στοχεύει προς τη Γη. Παρόλο που η έκρηξη συνέβη σε απόσταση 2 δισ. ετών φωτός, η ακτινοβολία ήταν αρκετή για να τυφλώσει διαστημικά τηλεσκόπια ακτίνων γάμμα και να προκαλέσει διαταραχές σε όλη την ιονόσφαιρα, η οποία εκτείνεται σε ύψος 50-950 χιλιομέτρων και περιέχει ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια. Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Communications», επίγεια όργανα κατέγραψαν διαταραχές διάρκειας αρκετών ωρών, ενώ στην Ινδία ενεργοποιήθηκαν αισθητήρες κεραυνών.

Οπως επισημαίνουν οι ερευνητές, σε περίπτωση που μια τέτοια έκρηξη συνέβαινε κοντά στη Γη, σε απόσταση μερικών δεκάδων ετών φωτός, η ακτινοβολία θα κατέστρεφε το στρώμα του όζοντος που προστατεύει τον πλανήτη από την υπεριώδη ακτινοβολία του Ηλιου, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει η βιόσφαιρα με μαζικές εξαφανίσεις ειδών.

Ευτυχώς, οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι GRB τέτοιας ισχύος συμβαίνουν περίπου μια φορά στα 10.000 χρόνια.