Ο Κασάμ-3 δεν είναι κανένας σπουδαίος πύραυλος. Φτιάχνεται με ταπεινά υλικά: με χυλό από λίπασμα και ζάχαρη για πρόωση, με TNT kαι λίπασμα για εκρηκτική γόμωση, και φυσίγγια καραμπίνας και καρφιά για πυροδότηση. Κατασκευάζεται στα γκαράζ της Γάζας και η Χαμάς έχει πολύ μεγάλα αποθέματα, δεκάδες χιλιάδες από δαύτους τους πυραύλους μικρού βεληνεκούς. Κόστος υλικών; Λιγότερα από 800 δολάρια το κομμάτι.
Όταν όμως εκτοξευθεί από τα δυτικά σύνορα Παλαιστίνης-Ισραήλ, για να πλήξει εβραϊκούς εποικισμούς, ο Κασάμ είναι μια αδιάκριτα φονική φωτοβολίδα. Η παντελής έλλειψη ηλεκτρονικού συστήματος καθοδήγησης τον κάνει ένα τυφλό εκδικητή για εμπόλεμους και αμάχους. Εκτοξεύεται έτσι, γενικά – και όπου πέσει.
Από το 2011, τους Κασάμ έχει αναλάβει να αναχαιτίζει ο Σιδερένιος Θόλος (τον έχετε ακούσει και ως Iron Dome). Πρόκειται για ένα σύστημα που ανιχνεύει την εκτόξευση μέσω προηγμένων ραντάρ, υπολογίζει την ταχύτητα και την τροχιά, και εκτιμά -μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα- αν ο πύραυλος θα πλήξει είτε στρατηγικής σημασίας στόχο, είτε κατοικημένη περιοχή που χρειάζονται προστασία, ή αν θα σκάψει έναν ακόμη κρατήρα σε κάποιο χωράφι. Αν κινδυνεύουν ανθρώπινες ζωές, ή ένας στρατηγικός στόχος, τότε λαμβάνεται η απόφαση -πάλι σε ελάχιστα δευτερόλεπτα- εκτόξευσης ενός πυραύλου αναχαίτισης για να τον εντοπίσει και να τον καταστρέψει στον αέρα. Αυτές οι αναχαιτίσεις δεν είναι φθηνές: Κάθε τέτοιο «παφ» στον ουρανό κοστίζει στο Ισραήλ 100.000 δολάρια, και η χρήση των αναχαιτιστικών πυραύλων πρέπει να γίνεται με φειδώ, προκειμένου να μην εξαντλούνται πρόωρα τα αποθέματα.
Αλγόριθμοι ΤΝ στον Θόλο
Εύκολο; Διόλου. Ακόμη και ο ταπεινός Κασάμ ταξιδεύει με ταχύτητα τουλάχιστον 300 μέτρων το δευτερόλεπτο, καλύπτει δηλαδή την απόσταση Ψυχικό – Σύνταγμα σε λιγότερο από 20 δευτερόλεπτα. Αυτή είναι και η ταχύτητα μίας σφαίρας που βγαίνει από την κάννη ενός πυροβόλου όπλου. Τηρουμένων των αναλογιών, η αναχαίτιση είναι εξίσου δύσκολη με το να πετύχεις την σφαίρα εν πτήσει, σημαδεύοντάς την με μία άλλη σφαίρα: Σχεδόν αδιανόητο. Και όμως ο Θόλος έχει στο ενεργητικό του πάνω από 5.000 αναχαιτίσεις, με το εκπληκτικό ποσοστό επιτυχίας πάνω από 90%.
Ο Σιδερένιος Θόλος εξελίσσεται διαρκώς από τότε που ανέλαβε ενεργό δράση. Στις τελευταίες του μορφές έχει ενσωματώσει αλγορίθμους Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), χρησιμοποιώντας μηχανική μάθηση, προκειμένου να βελτιώσει την ακρίβεια και την αποτελεσματικότητά του και να συνδράμει τους χειριστές. Οι αλγόριθμοι χρησιμοποιούνται για να αναλύουν δεδομένα από ραντάρ και άλλους αισθητήρες• για να εντοπίζουν τους εισερχόμενους πυραύλους, ένα δυσχερές έργο, καθώς οι πύραυλοι μπορεί να είναι πολύ μικροί και γρήγοροι, οι συνθήκες δύσκολες –όπως όταν υπάρχουν παρεμβολές, ο καιρός είναι κακός, ή όταν οι πύραυλοι πετούν πολύ χαμηλά• για να υπολογίζουν τη βέλτιστη στιγμή για την αναχαίτισή τους -μία κρίσιμη απόφαση- ακόμη και υπό σφοδρά εχθρικά πυρά• και για να ιεραρχούν τους στόχους οι οποίοι συνιστούν τη μεγαλύτερη απειλή, καθώς το σύστημα δεν μπορεί να αναχαιτίσει όλους τους εισερχόμενους πυραύλους, και οι αλγόριθμοι αναλαμβάνουν να διασφαλίσουν την προστασία των σημαντικότερων στόχων.
Η μηχανική μάθηση επιτρέπει στους αλγορίθμους του Σιδερένιου Θόλου να βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου, καθώς συγκεντρώνονται ολοένα και περισσότερα δεδομένα από το πεδίο της μάχης. Τέλος, χάρη στην ΤΝ, το σύστημα μπορεί να προσαρμόζεται σε νέες τακτικές αντιπάλων, μεταβαλλόμενους ρυθμούς πυρός κ.λπ. Αυτό συμβάλλει στη διατήρηση της αποτελεσματικότητας του Θόλου, καθώς ο εχθρός (η Χαμάς εν προκειμένω) αναζητά διαρκώς και διακαώς τρόπους να τον διαπεράσει.
Άνθρωποι και μηχανές
Η Τεχνητή Νοημοσύνη κάνει αυτά στα οποία υπερέχει, και τα οποία θα ήταν απλώς αδύνατα για το άνθρωπο. Οι μηχανές είναι ικανές να επεξεργάζονται τεράστιες ποσότητες δεδομένων και να κάνουν πολύπλοκους υπολογισμούς και να αναλύουν τις εισερχόμενες απειλές σε κλάσματα του δευτερολέπτου, επιτρέποντας στον Θόλο να ανταποκρίνεται σε αυτές πολύ ταχύτερα από ό,τι οποιοσδήποτε ανθρώπινος χειριστής. Οι άνθρωποι, από την άλλη, υπερέχουν στη στρατηγική σκέψη, τη δημιουργικότητα και την επίλυση προβλημάτων• μπορούν να χρησιμοποιήσουν την κατανόηση του πεδίου μάχης και των δυνατοτήτων του εχθρού για να αναπτύξουν ένα στρατηγικό σχέδιο άμυνας –ή επίθεσης.
Συνδυάζοντας αυτές τις ικανότητες, άνθρωποι και μηχανές μπορούν να επιτύχουν μαζί αυτό που κανένας από τους δύο δεν θα μπορούσε να επιτύχει μόνος του. Στη συνέχεια, η ΤΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εφαρμογή του σχεδίου, λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα από το πεδίο της μάχης σε πραγματικό χρόνο για να κάνει προσαρμογές ανάλογα με τις ανάγκες. Όταν π.χ. στις 7 Οκτωβρίου, πρώτη μέρα της επίθεσης κατά του Ισραήλ, η Χαμάς εξαπέλυσε 2.500 ρουκέτες, προσπαθώντας να γονατίσει τον Σιδερένιο Θόλο ώστε να ξεπεράσει τα όριά του, η συνεργασία ανθρώπου-μηχανής, προκειμένου να ιεραρχηθούν οι απειλές, υπήρξε αποφασιστικής σημασίας. Το σύστημα, ωστόσο, δεν ενεργεί αυτόνομα: το κουμπί της εκτόξευσης το πατάει ανθρώπινο χέρι.
Η σύμπραξη μεταξύ ανθρώπων και ΤΝ στην περίπτωση του Θόλου είναι χαρακτηριστική ενός μέλλοντος που δεν διαφαίνεται πλέον τόσο θολό -όταν άνθρωποι και μηχανές θα συνεργάζονται στενά και πολλαπλώς- και είναι πιθανό να αποτελέσει πρότυπο για πολλές μελλοντικές συμπράξεις ανθρώπου-ΤΝ. Υπογραμμίζει πρακτικά τη σημασία της αξιοποίησης των δυνάμεων και των δύο πλευρών για την αντιμετώπιση προκλήσεων που καμία τους δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αυτοτελώς. Η σύμπραξη αυτή παρατηρείται ήδη σε πολλούς, πολύ πιο ειρηνικούς τομείς: στην υγειονομική περίθαλψη, τα χρηματοοικονομικά και τις μεταφορές. Εκεί αποδεικνύεται ουσιαστική, βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τη λήψη αποφάσεων. Αυτή η συνεργασία και συνέργεια συνιστά την επιτομή της καινοτομίας σήμερα.
Συμπερασματικά, ο Σιδερένιος Θόλος, πέρα από ένα εντυπωσιακό τεχνολογικό επίτευγμα, ξεθολώνει παραστατικά το τοπίο του μέλλοντός μας. Οι άνθρωποι θα συνεργάζονται ολοένα και περισσότερο με ευφυείς μηχανές, χρησιμοποιώντας τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, (ενόσω αυτά δεν έχουν ακόμη κατακτηθεί από τις μηχανές). Και αυτή η συνεργασία είναι αναπόφευκτη και αναπόδραστη. Δεν έχουμε παρά να συνηθίσουμε την ιδέα.
