Ο στόχος της ισότητας των φύλων παραμένει ζητούμενο, παρά τις προόδους που σημειώνονται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, αυτό είναι από τα βασικά συμπεράσματα στα οποία καταλήγει η Πανελλαδική Έρευνα για το Zήτημα της Έμφυλης Βίας, η οποία διεξήχθη από την Metron Analysis και υποστηρίχθηκε από το πρόγραμμα EQUALL της Τράπεζας Πειραιώς.
Σε αυτό το πλαίσιο, μία κρίσιμη παράμετρος είναι η έμφυλη βία, δηλαδή η σωματική/σεξουαλική/ψυχολογική/λεκτική βία που στρέφεται εναντίον των γυναικών ακριβώς λόγω του φύλου τους – και συνδέεται με τις πολλαπλές διακρίσεις σε βάρος των γυναικών αλλά και εν γένει με το ζήτημα των ατομικών και ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Ισότητα των φύλων: Πόσο σημαντική θεωρείται σήμερα
Στο πλαίσιο της έρευνας, η οποία πραγματοποιήθηκε από τις 13-20/11 και έλαβαν μέρος 1.204 άτομα ηλικίας 17 ετών και ενώ, παρατηρείται καταρχάς ότι η ισότητα των φύλων βρίσκεται σχετικά χαμηλά στην ιεράρχηση των ζητημάτων που απασχολούν τους πολίτες σήμερα, χωρίς να σημαίνει ότι δεν θεωρείται σοβαρό (87% δηλώνουν ότι είναι πολύ/αρκετά σοβαρό) ή ότι γενικότερα η ατζέντα των ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν είναι ψηλά στη σχετική ιεράρχηση (95% τα θεωρούν πολύ/αρκετά σοβαρό θέμα) και η έμφυλη βία μπορεί να θεωρηθεί ότι εμπίπτει σε αυτό το πεδίο.
Πηγή: Metron Analysis
Εάν όμως εστιάσει κανείς στα ζητήματα διακρίσεων σε βάρος των γυναικών, εδώ η έμφυλη βία σε κάθε μορφή της (σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική, λεκτική) αξιολογείται ως το πιο σημαντικό θέμα -μαζί με την παρεμφερή σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών. Ακολουθούν οι ανισότητες που υφίστανται οι γυναίκες στην εργασία ή την πολιτική.
Πηγή: Metron Analysis
Σχετικά με αυτές τις ανισότητες ένα ενδιαφέρον εύρημα σχετίζεται με το γεγονός ότι υπάρχει σημαντική απόκλιση ως προς την αξιολόγησή τους από άνδρες και γυναίκες. τη διαφορετική αξιολόγηση που έχουν ανά φύλο. Η μη ισότιμη εκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις ευθύνης στον χώρο εργασίας κρίνεται ως σοβαρό/πολύ σοβαρό από το 93% των γυναικών, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες ανέρχεται στο 75%. Παρόμοια απόκλιση απαντάται και θέμα της μη ισότιμης εκπροσώπησης των γυναικών στην πολιτική. Το 87% των γυναικών το θωρεί ως σημαντικό/πολύ σημαντικό, ενώ την ίδια απάντηση έδωσε μόλις το 67% των ερωτηθέντων ανδρών.
Πηγή: Metron Analysis
Μια πιθανή εικασία που να εξηγεί τη μεγάλη διαφορά έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι γυναίκες αντιλαμβάνονται πόσο σημαντική είναι η παρουσία τους σε θέσης ευθύνης και επιρροής προκειμένου να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά και τα υπόλοιπα ζητήματα που αξιολογούνται ως σοβαρά και από τα δύο φύλα.
Έμφυλη βία και ορατότητα
Τα τελευταία χρόνια, το ζήτημα της έμφυλης βίας έχει αποκτήσει μεγαλύτερη ορατότητα στον δημόσιο χώρο, και μάλιστα οι καταγγελίες και τα περιστατικά λ.χ. ενδοοικογενειακής βίας έχουν αυξηθεί ιδιαίτερα μετά το 2021 (βλ. «Τρίτη ετήσια έκθεση για τη βία κατά των γυναικών», Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, 2022). Σε αυτό το πλαίσιο, καταγράφεται έντονα η αντιλαμβανόμενη διάδοση της ενδοοικογενειακής βίας, δηλαδή η αντίληψη ότι αποτελεί συχνό φαινόμενο στην ελληνική κοινωνία (87% δηλώνουν ότι είναι πολύ/αρκετά συχνή – και περισσότερο οι γυναίκες παρά οι άνδρες, αντίστοιχα: 94% και 80%). Μάλιστα, φαίνεται αυξημένη εάν συγκρίνουμε το εύρημα αυτό με το αντίστοιχο του Ειδικού Ευρωβαρόμετρου 449, «Βία με βάση το φύλο» (Ιούνιος 2016), όπου το ποσοστό αυτό ήταν 67%.
Πηγή: Metron Analysis
Αυτή η αυξημένη ορατότητα ενδεχομένως συνδέεται και με το πλήθος όσων δηλώνουν ότι γνωρίζουν περιπτώσεις γυναικών που έχουν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ιδίως στον φιλικό-οικογενειακό κύκλο (32%), στη γειτονιά (24%) αλλά και στον χώρο εργασίας/σπουδών (11%).
Πηγή: Metron Analysis
Και εδώ, τα ποσοστά φαίνεται να είναι αυξημένα με τα αντίστοιχα που καταγράφηκαν στο Ειδικό Ευρωβαρόμετρο το 2016, ειδικά όσον αφορά τον (ιδιωτικό) φιλικό-οικογενειακό κύκλο και τον (δημόσιο) χώρο εργασίας/σπουδών. Και πάλι βέβαια αυτό αφορά περισσότερο γυναίκες, καθώς στο 46% όσων δηλώνουν ότι δεν έχουν υπόψιν ανάλογα περιστατικά, το 55% είναι άνδρες ενώ το 37% γυναίκες.
Καταγράφεται επίσης ένα 4% αυθόρμητων απαντήσεων γυναικών που δηλώνουν ότι έχουν υποστεί οι ίδιες κάποια μορφή ενδοοικογενειακής βίας – και εξ αυτών, το 70% δηλώνει ότι έχει μιλήσει σε κάποιον για το θέμα.
Πηγή: Metron Analysis
Ως προς τα περιβάλλοντα που θεωρείται ότι ευνοούν την εκδήλωση έμφυλης βίας, το κυριότερο φαίνεται να είναι το οικιακό-οικογενειακό περιβάλλον («Στο σπίτι» απαντούν κατά 80% οι ερωτώμενοι), πολύ περισσότερο απ’ ό,τι οι χώροι εργασίας, οι δημόσιοι χώροι εν γένει, ακόμη και ο ψηφιακός «χώρος» του διαδικτύου, στον οποίο πάντως αναφέρονται σχεδόν οι μισοί ερωτώμενοι (48%). Είναι ενδεικτικό ότι και στο Ειδικό Ευρωβαρόμετρο του 2016, τη μερίδα του λέοντος συγκέντρωνε ο οικιακός-οικογενειακός χώρος – ένδειξη ότι η έμφυλη βία συσχετίζεται σαφώς με την ενδοοικογενειακή βία.
Σεξουαλική παρενόχληση: πώς την ορίζουν άνδρες και γυναίκες
Αναφορικά με τη σεξουαλική παρενόχληση, όπως και στην περίπτωση της ενδοοικογενειακής βίας, παρατηρείται μια έντονη αντιλαμβανόμενη διάδοση, καθώς 1 στους 2 (51%) δηλώνει ότι έχει υπόψιν περιπτώσεις γυναικών που την έχουν υποστεί (και περισσότερο γυναίκες κατά 58% έναντι 44% στους άνδρες, αλλά και σαφώς περισσότερο στις νεότερες γενιές GenZ και Millennials παρά στις μεγαλύτερες).
Πηγή: Metron Analysis
Διερευνώντας τα όρια των συμπεριφορών που θεωρείται ότι εμπίπτουν στην έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης, φαίνεται ότι οι πιο άμεσες και ευθείες προσβολές (σωματική επαφή, εκβιασμός, αποστολή ηλεκτρονικού υλικού με σεξουαλικό περιεχόμενο) συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη συναίνεση – πάνω από 90% και χωρίς ιδιαίτερη διαφοροποίηση μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Πηγή: Metron Analysis
Περισσότερο «έμμεσες» συμπεριφορές θεωρείται σχετικά λιγότερο ότι αποτελούν σεξουαλική παρενόχληση, με διαφοροποίηση εν προκειμένω ανδρών-γυναικών: τα «αστεία»/σχόλια/χειρονομίες με σεξουαλικά υπονοούμενα θεωρούνται σεξουαλική παρενόχληση κατά 88% από γυναίκες αλλά κατά 73% από άντρες, και αντίστοιχα οι ερωτήσεις για την προσωπική σεξουαλική ζωή κατά 72% από γυναίκες αλλά κατά 62% από άνδρες. Το φλερτ είναι η συμπεριφορά που θεωρείται σαφώς λιγότερο ότι εμπίπτει (19%) και μάλιστα χωρίς διαφοροποίηση ανδρών-γυναικών.
Πηγή: Metron Analysis
Έμφυλη βία: «Μύθοι» και πραγματικότητες
Όσον αφορά τέλος ορισμένους «μύθους» γύρω από την έμφυλη βία, φαίνεται να μη βρίσκουν αποδοχή απόψεις όπως ότι μόνο συγκεκριμένοι τύποι γυναικών πέφτουν θύματα βιασμού (14% συμφωνούν), ότι η ενδοοικογενειακή βία πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο στο πλαίσιο της οικογένειας (13%) και ότι δεν υπάρχει σεξουαλική βία στο πλαίσιο της έγγαμης σχέσης (11%).
Πηγή: Metron Analysis
Περισσότερη αποδοχή βρίσκει η άποψη ότι συνήθως γυναίκες κάνουν ψευδείς καταγγελίες για περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης (36%), περισσότερο όμως στους άνδρες (44%) και λιγότερο στις γυναίκες (27%). Συνολικά πάντως, οι απόψεις αυτές βρίσκουν πιο εύφορο έδαφος στη μεγαλύτερη γενιά (Silent) και σε ανθρώπους βασικής εκπαίδευσης.
Πηγή: Metron Analysis
