Ίλον Μασκ, Σπορέας Γεωπολιτικού Χάους;

Ο Ισόθεος

«Και είπεν ο Κύριος προς τον Μωϋσήν• ‘Ιδού εγώ θα βρέξω διά σας άρτους από τον ουρανόν. Και ο ισραηλιτικός λαός θα εξέλθη και θα συλλέγουν όλοι κάθε ημέραν όσον τους είναι αρκετόν διά την ημέραν. Η εντολή μου αυτή είναι και δοκιμασία δι’ αυτούς, διά να ιδώ εάν θα συμμορφωθούν με τον νόμο μου ή όχι.’»

Τη δόξα του Κυρίου, που έβρεξε μάννα εξ ουρανού στους δοκιμαζόμενους Εβραίους κατά την έξοδό τους από την Αίγυπτο, εζήλωσε ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου (καθαρή αξία 225 δισ. δολάρια, όση και το ΑΕΠ της Ελλάδας), κατά κόσμον Ίλον Μασκ, μια από τις πιο επιδραστικές και αμφιλεγόμενες διεθνείς προσωπικότητες σήμερα. Έβρεξε δορυφορικό Ίντερνετ, μέσω του σμήνους των δορυφόρων Starlink της εταιρείας του, της SpaceX, σε κάποιους από τους δοκιμαζόμενους λαούς της εποχής μας.

Ξεκίνησε με τους Ουκρανούς, όταν το 2022 ο Πούτιν επιτέθηκε στη χώρα τους και οι εισβολείς μπήκαν στα γραφεία των παρόχων ηλεκτρονικών επικοινωνιών, έβαλαν το πιστόλι στον κρόταφο των τεχνικών και τους διέταξαν να αναδρομολογήσουν το Ίντερνετ μέσω ρωσικών δικτύων, κατόπιν μπλόκαραν την πρόσβαση στο Facebook, το Instagram και το Twitter, καθώς και σε ουκρανικούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους και άλλες πηγές ανεξάρτητης πληροφόρησης και, τέλος, έκλεισαν τα ουκρανικά δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, αναγκάζοντας τους χρήστες να χρησιμοποιούν μόνον τους ρωσικούς παρόχους υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας.

Πρόσφατα ο Μασκ ξαναχτύπησε, προσφέροντας Ίντερνετ στους Παλαιστίνιους της Γάζας (σε μία ειρωνική αντιστροφή της ιστορίας), όταν το Ισραήλ εισέβαλε στην Γάζα και τους έκοψε, μαζί με το φως και το νερό, και τις τηλεπικοινωνίες. Επιπλέον, ο Μασκ έχει δηλώσει ότι θα έκανε το ίδιο και στην Ταιβάν, αν της επιτεθεί η Κίνα, καθώς και για τους αντιφρονούντες στο Ιράν.

Θεάρεστο έργο; Prima facia ναι. Κομμένο Ίντερνετ σήμερα ισοδυναμεί σχεδόν με κομμένο ρεύμα, τόσο για τους αμάχους, όσο και για τους μαχόμενους. Παρέχοντας στην Ουκρανία πρόσβαση στο δορυφορικό διαδίκτυο, ο Μασκ πράγματι βοήθησε τη χώρα να σταθεί όρθια και να αντισταθεί στις κυβερνοεπιθέσεις της Ρωσίας διατηρώντας την επικοινωνία της με τον έξω κόσμο.

Ωστόσο, η προσφορά του, όσο καλή κι αν φαίνεται, όσο και αν ενδύεται τον μανδύα της ανθρωπιστικής βοήθειας δεν είναι παντελώς άδολη και αμόλυντη.. Πρώτα απ΄ όλα δεν εκτείνεται στο διηνεκές, επειδή, όπως δήλωσε στους Ουκρανούς, δεν προτίθεται να τους χρηματοδοτεί επ’ άπειρον (και το κόστος θα πρέπει να το αναλάβει το Πεντάγωνο) και κανείς δεν πρόκειται να τον ψέξει γι’ αυτό –αν και θα μπορούσε να εκληφθεί ως πολιτική μάρκετινγκ της SpaceX με «ένα δείγμα δωρεάν». Επιπλέον, μόλις την αποσύρει -αν και αργότερα άλλαξε γνώμη επι του θέματος- αμέσως οι ισορροπίες του πολέμου θα αλλάξουν δραστικά. Και μπορεί μεν να μην διέκοψε την υπηρεσία, αλλά την περιόρισε γεωγραφικά έτσι ώστε να είναι διαθέσιμη μόνο σε ορισμένες, κατά το δικό του δοκούν, μη εμπόλεμες περιοχές. Μπορεί ένας και μοναδικός άνθρωπος να αποφασίσει τι είναι καλό και τι κακό στον πόλεμο —και, εντέλει, να επηρεάσει την έκβασή του;

Όταν, κάποια στιγμή βούτηξε τα ποδαράκια του στην καυτή λίμνη της γεωπολιτικής, δηλώνοντας ότι διακόπτει το δορυφορικό Ίντερνετ, επειδή εξυπηρετεί στρατιωτικά τους Ουκρανούς, τα πράγματα σοβαρέψαν απότομα. Οι αμυνόμενοι Ουκρανοί δεν φάνηκαν διατεθειμένοι να συμμορφωθούν με τον νόμο του Μασκ. Και δεν σταμάτησε εκεί: Ανακατεύτηκε εκεί που δεν τον σπείρανε αναλύοντας -ως «αυτοαπασχολούμενος διπλωμάτης»- το ειρηνευτικό του σχέδιο στο Twitter, ότι δηλαδή η Κριμαία, στην οποία η Ρωσία είχε εισβάλει το 2014 και αργότερα την προσάρτησε, θα πρέπει, έτσι απλά, να δοθεί στη Ρωσία. Μάλιστα έκανε στο Twitter και μια σχετική δημοσκόπηση.

Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι αντέδρασε άμεσα με τη δική του δημοσκόπηση, πάλι στο Twitter: Ποιος Ιλον Μασκ σας αρέσει περισσότερο, ρώτησε –αυτός που υποστηρίζει την Ουκρανία ή αυτός που υποστηρίζει τη Ρωσία; Παρά τον σάλο που δημιουργήθηκε, ο Μασκ αποκάλυψε το σχέδιό του 10 ημέρες αργότερα, ξανά στο Twitter. Το Κρεμλίνο, φυσικά, υποστήριξε δημοσίως αυτή την λαμπρή ιδέα. Και όπως είπε ένας έμπειρος διπλωμάτης «Η γεωπολιτική είναι συναρπαστική και ζόρικη –και έχουμε και τον Ιλον Μασκ στη μέση».

Οι γεωπολιτικές του ανησυχίες δεν περιορίστηκαν στην Ουκρανία. Σε μία συνέντευξή του σε εφημερίδα, είχε επίσης εκφράσει την άποψη ότι η Κίνα θα μπορούσε να κατευναστεί εάν της δινόταν ο μερικός έλεγχος της Ταϊβάν. Ένας αξιωματούχος της Ταϊπέι απαίτησε από αυτόν να ανακαλέσει άμεσα. Από δίπλα και η Κίνα, ένα αυταρχικό καθεστώς που, όπως ο Μασκ δήλωσε στους Financial Times, του ζήτησε διαβεβαιώσεις ότι δεν θα παρέχει στους Κινέζους δορυφορική πρόσβαση Ίντερνετ, το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, ελέγχεται ασφυκτικά από το καθεστώς. Οι FT δεν ανέφεραν αν ο Μασκ συμφώνησε.

Ο Μασκ δεν θα μπορούσε να μείνει εκτός ούτε της συζήτησης για τα θερμοπυρηνικά όπλα: αρχικά πρότεινε να μειώσουν οι ΗΠΑ και η Ρωσία τα πυρηνικά τους οπλοστάσια, αλλά στη συνέχεια είπε ότι τα πυρηνικά όπλα είναι απαραίτητα για την αποτροπή –αφήνοντας με αυτόν τον χρησμό τους ακροατές του να μαντέψουν τι ακριβώς εννοούσε.

Η καινοφανής γεωπολιτική ανάμιξη του Ίλον Μaσκ δεν εξαντλείται στο Ίντερνετ. Είναι γνωστό ότι πέρσι αγόρασε το Twitter, και μια και επένδυσε 44 δισ. δολάρια σε αυτό, κάτι σοβαρό θα είχε στο μυαλό του και όχι απλώς να βγάλει ακόμη περισσότερα χρήματα. Επισήμως δήλωσε ότι αποσκοπούσε στο να το μετατρέψει σε «μια πιο ανοιχτή και ελεύθερη πλατφόρμα λόγου» — ευγενείς στόχοι prima facie. Ξανά. Ενα χρόνο μετά ποιο είναι στ’ αλήθεια το αποτέλεσμα; Το Χ, όπως το μετονόμασε, είναι ένας βόρβορος παραπληροφόρησης και προπαγάνδας.

Το ποτήρι ξεχείλισε όταν αποφάσισε να επιτρέψει στον άθλιο προπαγανδιστή και συνωμότη Ντόναλντ Τραμπ να ξαναβρεί την φωνή του, που την είχε χάσει όταν παραβίασε κατάφωρα τους «κανόνες της κοινότητας» της πλατφόρμας. Επιπρόσθετα, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι οι δικές του μονομερείς και απόλυτες θέσεις και αποφάσεις επηρεάζουν την πολιτική σκηνή των εθνικών κρατών, αλλά και την γεωπολιτική σκακιέρα του πλανήτη. Είναι λοιπόν θεμιτό να ανησυχεί κανείς ότι ο Μασκ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το X για να προωθήσει τη δική του ατζέντα και πηγαίνοντας ένα βήμα πιο πέρα- για να φιμώσει τους επικριτές του. Το Χ του δίνει ένα ισχυρό βήμα για να επηρεάζει την κοινή γνώμη και να διαμορφώνει τα παγκόσμια γεγονότα.

Πριν λίγες μέρες ο Μασκ λανσάρισε το Grok, την δική του εκδοχή παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης, για να ανταγωνιστεί εφαρμογές όπως το ChatGPT, το Bing-Chat, το Bard, και το Claude. Η παραγωγική Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εξόχως επιρρεπής στον επηρεασμό: τα κείμενα που παράγονται από αυτήν μπορούν, ύπουλα και υποδόρια, να περνούν τον ιδεολογικό τους χρωματισμό και να αναπαράγουν στοχευμένες θέσεις και απόψεις, επηρεάζοντας εκατομμύρια. Ο Μασκ δεν είναι καθόλου υπεράνω ενός τέτοιου επηρεασμού. Το αντίθετο, θα λέγαμε.

Επί τον Τύπον του Ίλον

Ο αμύθητος -σκανδαλώδης- πλούτος του Ίλον Μασκ δεν τον νομιμοποιεί σε καμία περίπτωση να διαφεντεύει τις τύχες του κόσμου. Οι προσωπικές πεποιθήσεις και οι στόχοι του δεν ευθυγραμμίζονται κατ΄ ανάγκη με εκείνες άλλων εθνών ή κυβερνήσεων, οδηγώντας πιθανώς σε συγκρούσεις. Δεν πρόκειται για έναν υπεύθυνο ή αξιόπιστο παράγοντα που σέβεται τους κανόνες και τις αξίες της διεθνούς κοινότητας. Πρόκειται για έναν παντελώς ανομιμοποίητο και ιδιοτελή ηγέτη, ο οποίος επιδιώκει ίδιους σκοπούς προς εξυπηρέτηση ίδιων συμφερόντων. Κάτι τέτοιο είναι επικίνδυνο για πολλούς λόγους.

Πρώτον, δεν είναι υπόλογος σε καμία κυβέρνηση ή διεθνή οργανισμό. Οι εταιρείες του δεν υπακούν σε κοινά αποδεκτές διεθνείς νόρμες, αλλά λειτουργούν σύμφωνα με το δικό του όραμα και τα δικά του συμφέροντα, τα οποία ενδέχεται να μην ευθυγραμμίζονται με το κοινό καλό ή να είναι σύννομα. Συχνά παίρνει αποφάσεις και κάνει δηλώσεις χωρίς να συμβουλεύεται ή να ενημερώνει κανέναν, συμπεριλαμβανομένων των υπαλλήλων και των μετόχων του. Στην περίπτωση των δορυφόρων Starlink δεν πρέπει να αποφασίσει αν η Starlink είναι μια εμπορική υπηρεσία που παρέχει μερικές φορές «σωτήρια τεχνολογία», ή μια υπηρεσία που εξαρτάται τα μάλα από τα γεωπολιτικά συμφέροντα της διοίκησής της και, αποδεικνύεται, ως εκ τούτου, αναξιόπιστη για την εθνική ασφάλεια –και όχι μόνο των ΗΠΑ; Αυτή η ασάφεια έχει ανοίξει τον ασκό του Αιόλου: Ένας Ρώσος αξιωματούχος, στο πλαίσιο πρόσφατης συνάντησης ομάδας εργασίας του ΟΗΕ, επεσήμανε ότι οι ιδιωτικοί δορυφόροι που χρησιμοποιούνται για στρατιωτικούς σκοπούς θα μπορούσαν να αποτελέσουν «νόμιμο στόχο επίθεσης και αντιποίνων».

Δεύτερον, έχει ιστορικό λήψης παρορμητικών αποφάσεων, αλλάζει συχνά γνώμη, ενώ φάσκει σήμερα και αντιφάσκει αύριο. Ένα ακόμη παράδειγμα: Το 2018, έγραψε στο Twitter ότι ιδιωτικοποιεί την Tesla, για να κάνει πίσω λίγες ώρες αργότερα. Το περιστατικό αυτό δημιούργησε ανησυχίες σχετικά με την κρίση του Μασκ και την ικανότητά του να διαχειρίζεται υπεύθυνα τις επιχειρήσεις του.

Τρίτον, είναι διχαστικός και πολωτικός. Έχει μια πιστή βάση οπαδών (πάνω από 160 εκατομμύρια ακολούθους -όνομα και πράγμα -στο Χ) που τον υποστηρίζει και τον υπερασπίζεται, αλλά έχει επίσης πολλούς αντιπάλους και εχθρούς που τον αντιμάχονται και του επιτίθενται. Συχνά εμπλέκεται σε συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις με άλλους ηγέτες, διασημότητες και επικριτές, τόσο διαδικτυακά όσο και εκτός. Δυσαρεστεί και προσβάλλει επίσης ορισμένους από τους δυνητικούς συμμάχους και εταίρους του, όπως τα Ηνωμένα Έθνη, την ΕΕ και την Κίνα (από την οποία εξαρτάται κρίσιμα για την παραγωγή των αυτοκινήτων της Τesla). Όπως τότε που η Κίνα του διαμήνυσε ότι δεν συμφωνούσε με την παροχή δορυφορικού Ίντερνετ στην Ουκρανία, ένα παράδειγμα γεωπολιτικής κίνησης που είναι πάνω από το μπόι του.

Όλα αυτά δημιουργούν σύγχυση και δυσπιστία μεταξύ του κοινού και των Μέσων Ενημέρωσης, τα οποία δεν γνωρίζουν τι να πιστέψουν ή τι να περιμένουν από αυτόν. Εντέλει, ο Μάσκ είναι ένας γεωπολιτικός παράγοντας χάους, ο οποίος διαταράσσει την καθιερωμένη τάξη και δημιουργεί αστάθεια και αβεβαιότητα. Και δεν φταίει γι’ αυτό το σύνδρομο Άσπεργκερ (μια ήπια μορφή αυτισμού), από το οποίο πάσχει όπως ο ίδιος παραδέχτηκε σε μία συνέντευξή του του. Φταίει ο αλαζονικός χαρακτήρας του.

Ο Μασκ, βεβαίως, δεν είναι ο μοναδικός μεγιστάνας που πιστεύει ότι είναι ισόθεος. Η φρενήρης εξέλιξη της τεχνολογίας και η συγκέντρωση αδιανόητου πλούτου στα χέρια ελαχίστων απειλεί να λιώσει την ισχύ των εθνικών κρατών, τα οποία είναι ήδη αποδυναμωμένα. Οι επιπτώσεις αυτής την ιδιότυπης κλιματικής κρίσης, η οποία μάλιστα ενισχύεται και συνδυάζεται με τους μεγάλους κινδύνους που εγγενώς δημιουργεί η Τεχνητή Νοημοσύνη, είναι κυριολεκτικά τεράστιες. Αν δεν ρυθμιστεί κεντρικά, ριζικά και άμεσα ριζική το πρόβλημα, αν δεν μπει τάξη στο επαπειλούμενο χάος, κάτι που φαντάζει σχεδόν οξύμωρο, δεδομένου μία και το κράτος είναι ασθενέστερο από ποτέ, ένας Ίλον Μασκ (αυτός ο παρορμητικός «άνδρας-παιδί» όπως τον χαρακτηρίζει ο Γουόλτερ Άιζακσον, ο βιογράφος του), ή κάποιος άλλος ισόθεος θα σπείρει ανέμους, αλλά ο πλανήτης θα θερίσει θύελλες. Τα περιθώρια στενεύουν.