Το εγχείρημα της Κατερίνας Μπακογιάννη δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Η Head of Podcasts της Alter Ego Media θέλησε να ανασυνθέσει τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, μισό αιώνα αργότερα, μιλώντας με όσο το δυνατόν περισσότερους από τους πρωταγωνιστές τους και μελετώντας όλη τη διαθέσιμη βιβλιογραφία. Για τις αιτίες πίσω από την απόφασή της αυτή, τις δυσκολίες που συνάντησε στην προσπάθειά της και τις κορυφαίες στιγμές της όλης διαδικασίας, έχει γράψει η ίδια, σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο.
Όμως το podcast documentary «Πολυτεχνείο – Η εξέγερση που συγκλόνισε την Ελλάδα», που είναι τώρα διαθέσιμο στις πλατφόρμες Spotify και Apple Podcasts, είναι πολλά περισσότερα από τη μεγάλη εικόνα της κατάληψης, των αποφάσεων που οδήγησαν σε αυτή και των σημαντικών και τετριμμένων στιγμών της. Περιλαμβάνει, ταυτόχρονα, δεκάδες προσωπικές ιστορίες, που εμπιστεύτηκαν στη δημοσιογράφο περισσότεροι από 30 άνθρωποι που διαδραμάτισαν μεγαλύτερο ή μικρότερο ρόλο στην εξέγερση.
Άνθρωποι που, διαβαίνοντας την έβδομη δεκαετία της ζωής τους, έγιναν για λίγο ξανά οι 20άρηδες που αποφάσισαν, φαινομενικά μέσα σε λίγα λεπτά, να ρίξουν τη χούντα.
Ορισμένοι είναι ήδη πολύ γνωστοί στο πανελλήνιο – όπως οι πρώην υπουργοί, Νίκος Χριστοδουλάκης και Στέφανος Τζουμάκας, οι βουλευτές Δημήτρης Χατζησωκράτης και Νάντια Βαλαβάνη, οι πρώην αυτοδιοικητικοί Νίκος Μιχαλόπουλος, Στέλιος Λογοθέτης και Γιώργος Γαβριήλ, ο εφοπλιστής Γιώργος Βερνίκος, οι δημοσιογράφοι Γιώργος Φιλιππάκης και Θανάσης Σκαμνάκης και, φυσικά, ο φωτογράφος των γεγονότων, Αριστοτέλης Σαρρηκώστας. Δεν ισχύει απαραίτητα το ίδιο και για τις ιστορίες που μοιράστηκαν, πολλές εκ των οποίων ακούστηκαν για πρώτη φορά, σε ένα ηχητικό χρονικό με πραγματικά ιστορική αξία.
Άλλοι, σήμερα επιχειρηματίες, ακαδημαϊκοί, επιστήμονες και επαγγελματίες διάφορων κλάδων, έζησαν ζωές μακριά από τα φώτα. Τα ονόματά τους μπορεί να μην σημαίνουν τίποτα για το ευρύ κοινό. Όμως ο ρόλος τους, εκείνες τις κρίσιμες μέρες, υπήρξε καθοριστικός. Κι ακόμη κι αν οι πράξεις τους είχαν χαθεί στο πέρασμα του χρόνου, μέχρι να αποτυπωθούν για πάντα στο ηχητικό ντοκιμαντέρ του Βήματος, ο αντίκτυπός τους είχε ήδη γραφτεί στην ιστορία.
Όλοι τους έχουν ακόμη ένα κοινό: την τρυφερότητα με την οποία περιγράφουν τον εαυτό τους, τους άλλους, τις κινήσεις τους, μισό αιώνα πριν.
Αυτές είναι ορισμένες από τις ιστορίες τους.
Γιώργος Οικονόμου
Τη νύχτα της 16ης Νοεμβρίου 1973, ο διδάκτωρ Φιλοσοφίας και συγγραφέας Γιώργος Οικονόμου ήταν 23 ετών. Σπούδαζε στο Μαθηματικό και συμμετείχε στην κατάληψη του Πολυτεχνείου. Ακριβώς έξω από την είσοδό του, μια σφαίρα από τα όπλα των ελεύθερων σκοπευτών (πιθανώς από το υπουργείο δημόσιας τάξης) θα τρυπούσε την πλάτη του.
Η σφαίρα καρφώθηκε στην αορτή. Αν είχε αιμορραγία, όπως αφηγείται στο podcast documentary του Βήματος «Πολυτεχνείο – Η εξέγερση που συγκλόνισε την Ελλάδα», θα είχε πεθάνει μέσα σε πέντε λεπτά. Ευτυχώς, στάθηκε τυχερός.
Αριστοτέλης Σαρρηκώστας
Ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας δεν χρειάζεται συστάσεις. Ως φωτορεπόρτερ του Associated Press, έγινε ο άνθρωπος – ο μόνος άνθρωπος – που φωτογράφισε το τανκ να εισβάλλει στο Πολυτεχνείο. Χωρίς τα ντοκουμέντα του, αντλημένα με θάρρος που άγγιζε την άγνοια κινδύνου, οι χουντικοί θα είχαν επιμείνει στο αρχικό τους αφήγημα περί «αναίμακτης εκκένωσης».
Γιώργος Γαβριήλ
Φοιτητής τότε της φαρμακευτικής, ο μετέπειτα κοινοτάρχης Ωροπού Γιώργος Γαβριήλ ανήκει στους πρωταίτιους της κατάληψης, κατά έναν αναπάντεχο τρόπο. Ήταν ο άνθρωπος που, στις 14 Νοεμβρίου 1973, στη διάρκεια της συνέλευσης στη Νομική, μετέφερε την (ψευδή) είδηση περί έντασης στο Πολυτεχνείο. Η πράξη του αυτή, οδήγησε τους φοιτητές στην πορεία προς το ΕΜΠ. Μέχρι και σήμερα δεν θυμάται πώς έφτασε στα αυτιά του αυτή η πληροφορία.
Στέλιος Λογοθέτης
Ο πρώην δήμαρχος Νίκαιας ήταν το 1973 φοιτητής στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ. Παρών στο Πολυτεχνείο από την πρώτη στιγμή, ήταν ο άνθρωπος που έκλεισε τις πλαϊνές πόρτες του Ιδρύματος για να προστατεύσει τους φοιτητές από την αστυνομία, χωρίς ακόμα η συνέλευση να έχει αποφασίσει για τα επόμενα βήματα. Η κίνησή του μετέτρεψε τη συγκέντρωση των φοιτητών στον χώρο του ΕΜΠ σε de facto κατάληψη. Θυμάται ακόμα να νιώθει στο στομάχι του «το κενό του μελλοθανάτου» όταν οι σφαίρες άρχισαν να πέφτουν το βράδυ της 16ης Νοεμβρίου.
Νίκος Αρταβάνης
Σε ηλικία 15 μόλις ετών, ο επιχειρηματίας πια Νίκος Αρταβάνης, ήταν μαθητής, αθλητής και ήδη επί τρία χρόνια εργαζόταν ως οικοδόμος. Αυτό μάλλον εξηγεί και τον εντυπωσιακό του ρόλο στην εξέγερση: ήταν ο άνθρωπος που λύγισε με γυμνά χέρια μια σιδερόβεργα για να ασφαλίσει την πύλη της Τοσίτσα. Δεν είναι ο μόνος που μνημονεύει τη στιγμή στο podcast documentary του Βήματος «Πολυτεχνείο – Η εξέγερση που συγκλόνισε την Ελλάδα».
Γιώργος Παπαβασιλόπουλος
Ο μετέπειτα καθηγητής του ΕΜΠ, εκείνη την περίοδο φοιτούσε στο Τμήμα Μηχανολόγων-Ηλεκτρολόγων. Ήταν ο ένας εκ των δύο φοιτητών που συνόδευσαν τον πρύτανη στη συνάντησή του με τον διευθυντή της αστυνομίας, στη συμβολή των οδών Πατησίων και Στουρνάρη στις 14 Νοεμβρίου. Στόχος της διαπραγμάτευσης, η αναίμακτη εκκένωση του Πολυτεχνείου – μια προσπάθεια που απέτυχε, μην αφήνοντας στους καταληψίες άλλη διέξοδο πέρα από την παραμονή τους στον χώρο. Ο νεαρός Ρηγάς ήταν επίσης ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε το σύνθημα «Γενική Απεργία» που επαναλαμβανόταν διαρκώς από τα μεγάφωνα το βράδυ της 15ης Νοεμβρίου.
Νίκος Χριστοδουλάκης
Το 1973, δεκαετίες πριν ηγηθεί ορισμένων από τα σημαντικότερα υπουργεία της χώρας, ο Νίκος Χριστοδουλάκης θα γινόταν κάτι σαν «διευθυντής ενημέρωσης» της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Φοιτητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων-Μηχανικών και μέλος της συντονιστικής επιτροπής της κατάληψης, συμμετείχε στην κατασκευή του πλέον ιστορικού, αν και εξαιρετικά βραχύβιου, ραδιοφωνικού σταθμού που ήχησε στη χώρα. Από τη στιγμή που άρχισε να εκπέμπει, καμιά ανακοίνωση δεν έφτανε στον αέρα χωρίς την έγκριση του Χριστοδουλάκη. Έφυγε από τους τελευταίους, αφού ο σταθμός είχε σιγήσει.
Θανάσης Σκαμνάκης
Αν και φοιτητής ακόμα, της Νομικής Σχολής, ο Θανάσης Σκαμνάκης εργαζόταν ήδη ως βοηθός του Μηνά Παπάζογλου, του δημοσιογράφου των Νέων που κάλυψε το τριήμερο του Πολυτεχνείου. Έτσι, τις πρώτες ώρες, ο καθοδηγητής της ΚΝΕ και υπεύθυνος των τοπικών φοιτητικών συλλόγων, παρακολούθησε τις εξελίξεις έξω και όχι μέσα από την πύλη. Με λίγα λόγια, έζησε την εξέγερση με τριπλό ρόλο.
Λίνα και Τάκης Γεράρδης
Η Λίνα και ο Τάκης Γεράρδης ερωτεύτηκαν λίγα λεπτά πριν την εισβολή του τανκ στο Πολυτεχνείο. Μαζί με την εξέγερση, γιορτάζουν κι εκείνοι τον δικό τους Χρυσό Ιωβηλαίο.
Πήγαινε απλώς στην τουαλέτα όταν την είδε για πρώτη φορά. Εκείνος ήταν με μεγάλη παρέα. Εκείνη μόνη της. Της πρότεινε να τον ακολουθήσει για να την προστατέψει από τα δακρυγόνα. Του τραγούδησε το Μαουτχάουζεν του Θεοδωράκη.
Γιώργος Βερνίκος
Ο εφοπλιστής Γιώργος Βερνίκος συμμετείχε στην εξέγερση από την πρώτη μέρα. Δεν ήταν το πρώτο δείγμα γραφής του στον αγώνα κατά της δικτατορίας. Είχε ήδη συλληφθεί, βασανιστεί και στρατευτεί βιαίως. Για την ακρίβεια, είχε μόλις απολυθεί από τον στρατό. Από το δωμάτιο που είχε νοικιάσει στο Ξενοδοχείο Ακροπόλ η ΕΚΙΝ, μια φοιτητική αντιδικτατορική οργάνωση, ο αδερφός του Νίκος κινηματογραφούσε τα γεγονότα.
Χρήστος Λάζος
Δυο μέρες πριν την εξέγερση είχε απολυθεί από το στρατό και ο επίσης βασανισμένος κα βίαια στρατευμένος, Χρήστος Λάζος. Το πρώτο πράγμα που έκανε ως ελεύθερος πολίτης, ήταν να πάρει μέρος στην κατάληψη του Πολυτεχνείου. Θα γινόταν ο ένας εκ των δυο συγγραφέων της διακήρυξης της Συντονιστικής Επιτροπής.
Γιώργος Φιλιππάκης
Ο δημοσιογράφος Γιώργος Φιλιππάκης, 25χρονος τότε φοιτητής της Ανωτάτης Βιομηχανικής, είχε τον ρόλο του υπεύθυνου περιφρούρησης. Ήταν ο άνθρωπος που έσπασε το γραφείο του μισητού κυβερνητικού επιτρόπου, που ήταν το «μάτι» της χούντας για τους φοιτητές και τους καθηγητές. Κάθε άγνωστος που έμπαινε στο Πολυτεχνείο έπρεπε να του δείξει διπλή ταυτότητα (φοιτητική και αστυνομική) ως μέτρο προστασίας απέναντι στους χαφιέδες.
Παναγιώτης Σκλαβούνος
Εκτός από φοιτητές του Πολυτεχνείου, ο Γιώργος Σκλαβούνος και ο αδερφός του Νίκος τύχαινε να είναι και Μεγαρίτες. Γεγονός που έπαιξε τεράστιο ρόλο στις εξελίξεις, αφού είχαν ήδη βάλει την κοινότητά τους στο κλίμα του αντιδικτατορικού αγώνα. Κάπως έτσι, έγιναν οι άνθρωποι που έφεραν τους μεγαρίτες αγρότες στην κατάληψη, έχοντας και την τύχη με το μέρος τους. Τη συγκεκριμένη μέρα και ώρα, την Παρασκευή το πρωί, οι αγρότες ήταν ήδη στην Αθήνα για την εκδίκαση μιας υπόθεσής τους στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Τόνια Μοροπούλου
«Φωνή» του Πολυτεχνείου πριν τη Μαρία Δαμανάκη, η Τόνια Μοροπούλου ήταν φοιτήτρια στη σχολή Χημικών Μηχανικών όταν ξέσπασε η εξέγερση. Η μετέπειτα καθηγήτρια του ΕΜΠ ήταν, επίσης, ο άνθρωπος που διάβασε τη διακήρυξη της κατάληψης στους δημοσιογράφους. Σε όλη τη διάρκεια των γεγονότων, η μητέρα της ήταν έξω από το Πολυτεχνείο, στηρίζοντας τον αγώνα. Η διαρκής παρουσία της εκεί, γέννησε και έναν αστικό μύθο, για τον οποίο μίλησε στην Κατερίνα Μπακογιάννη, που περιλαμβάνει μια… κατσαρόλα με γιουβαρλάκια.
Δημήτρης Παπαχρήστος
Άλλη μια από τις σημαντικότερες «φωνές» του θρυλικού σταθμού, ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και ραδιοφωνικός παραγωγός Δημήτρης Παπαχρήστος έκανε το ντεμπούτο του στα ραδιοκύματα στην κατάληψη του Πολυτεχνείου. Εκείνος ήταν που ανακοίνωσε ότι η χούντα σκοτώνει τους φοιτητές.
Ελένη Αναστασίου
Η γιατρός, Ελένη Αναστασίου, ήταν πολιτικοποιημένη πολύ πριν το ξέσπασμα της εξέγερσης. Στις 14 Νοεμβρίου 1973, νεαρή φοιτήτρια της Ιατρικής και οργανωμένη στην ΟΣΕ (Οργάνωση Σοσιαλιστική Επανάσταση) εκλέχθηκε αντιπρόσωπος της σχολής της και υπεύθυνη στην πύλη της Πατησίων. Στα καθήκοντά της ανήκε και η επιλογή των συνθημάτων.Κόρη αστυνομικού διευθυντή – αλλά δημοκρατικού ανθρώπου, όπως τονίζει μιλώντας στο podcast documentary του Βήματος «Πολυτεχνείο – Η εξέγερση που συγκλόνισε την Ελλάδα» -, ήθελε Επανάσταση χωρίς όρια.
Νίκος Μιχαλόπουλος
Πριν γίνει στέλεχος του ΠαΣοΚ, ο Νίκος Μιχαλόπουλος διοχέτευσε την αντιδικτατορική του δράση μέσα από το ΠΑΚ (Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα), μια οργάνωση που ιδρύθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου στη Σουηδία το 1968 με σκοπό τη δυναμική αντίσταση στη χούντα. Ήταν επίσης Γραμματέας του Μουσικού Πολιτιστικού Συλλόγου Παναρμονία – που στην πραγματικότητα λειτουργούσε ως αφετηρία στρατολόγησης για το ΠΑΚ. Είναι ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που γνωρίζει για το ΚΟΥΚΙ, μια μυστική συνάντηση που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις, όπως εξηγεί στο podcast «Πολυτεχνείο – Η εξέγερση που συγκλόνισε την Ελλάδα».
Στέφανος Τζουμάκας
Στα 24 του χρόνια, φοιτητής της Νομικής, ο μετέπειτα δικηγόρος και υπουργός Στέφανος Τζουμάκας έγινε ένας εκ των πρωταγωνιστών της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Για την αντιδικτατορική του δράση, φυλακίστηκε και υπέστη φρικτά βασανιστήρια στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, που του προκάλεσαν ρήξη αριστερού πνεύμονα, σπασμένα πλευρά και ακατάσχετες αιμοπτύσεις. Παραπέμφθηκε δυο φορές στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών.
Θεοδόσης Τάσιος
Ο Θεοδόσης Τάσιος ήταν ήδη καθηγητής του Πολυτεχνείου. Είχε αφήσει ανοιχτό το γραφείο του, για να μπορούν οι καταληψίες να ξεκουράζονται στην παχιά μοκέτα. Εκείνοι, από την πλευρά τους, έκαναν τα πάντα για να προστατεύσουν τους χώρους του Ιδρύματος.
Δημήτρης Χατζησωκράτης
Πολύ πριν γίνει μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ, ο Δημήτρης Χατζησωκράτης συμμετείχε στη συντονιστική επιτροπή της κατάληψης του Πολυτεχνείου. Όπως αφηγείται στην Κατερίνα Μπακογιάννη, θυμάται ακόμα τον νεαρό που, ενώ τον μετέφεραν στο ιατρείο τραυματισμένο, του έκανε το σήμα της νίκης. Το ένα του πόδι κρεμόταν από ένα κομμάτι δέρμα. Ο νεαρός αυτός θεωρείται νεκρός.
Γιάννης Καλογήρου
Νεαρός Ρηγάς και φοιτητής τότε, ο μετέπειτα καθηγητής του ΕΜΠ, Γιάννης Καλογήρου, ήταν πολιτικοποιημένος και δραστήριος στον τοπικό σύλλογο Χιωτών φοιτητών επί πολλά χρόνια. Ήταν μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής, παρών από την πρώτη μέχρι την τελευταία στιγμή.
Νίκος Σιδέρης
Ο ψυχαναλυτής και συγγραφέας Νίκος Σιδέρης έζησε τα γεγονότα του Πολυτεχνείου από την πρώτη στιγμή. Ήταν παρών στη Νομική και ανήκε σε εκείνους που ήθελαν να συγκρουστούν μετωπικά με τη χούντα. Όταν το τανκ έριξε την πύλη του Πολυτεχνείου, περιγράφει ότι ένιωσε κάτι της τάξης του ιερού. Όχι με την έννοια της θρησκείας, «αλλά της υπερβατικής, ας πούμε, εσωτερικότητας», όπως εξομολογείται στο podcast documentary του Βήματος «Πολυτεχνείο – Η εξέγερση που συγκλόνισε την Ελλάδα».
Γιώργος Σορολοπίδης
Ο Γιώργος Σορολοπίδης των εκδόσεων Καστανιώτη, φοιτητής τότε της Ανωτάτης Βιομηχανικής και μέλος της Αντι-ΕΦΕΕ/ΚΝΕ, ήταν ένας εκ των φοιτητών που, όταν η κατάσταση άρχισε να μυρίζει μπαρούτι, επισκέφθηκαν τα γραφεία της Επιτροπής Αγώνα για την Αποκατάσταση της Δημοκρατικής Νομιμότητας, ζητώντας από την Ένωση Κέντρου και την ΕΡΕ να κατέβουν στο Πολυτεχνείο. Ελπίδα τους ότι η παρουσία πολιτικών θα απέτρεπε την αιματοχυσία.
Η απάντηση που πήραν; «Σας στηρίζουμε, αλλά δεν κατεβαίνουμε στο πεζοδρόμιο».
Θανάσης Μπαϊκούσης
Σε ηλικία 15 χρονών, ο επιχειρηματίας σήμερα Θανάσης Μπαϊκούσης ήταν στη Συντονιστική Επιτροπή των μαθητών. Όπως και πολλοί ακόμη μαθητές, έμεινε μέσα στην κατάληψη του Πολυτεχνείου. Παρά τη μικρή ηλικία τους, έπαιρναν μέρος στις διαδικασίες. Και κλήθηκαν να διαδραματίσουν έναν εξαιρετικά δύσκολο ρόλο.
Νάντια Βαλαβάνη
Δυο εικόνες έχουν χαραχτεί πιο έντονα στη μνήμη της Νάντιας Βαλαβάνη, φοιτήτριας τότε της ΑΣΟΕΕ, από την κατάληψη του Πολυτεχνείου:
Η αλυσίδα των μικρών μαθητών, που δημιούργησαν διάδρομο με τα σώματά τους για τη μεταφορά των τραυματιών το βράδυ της Παρασκευής. Από το υπουργείο Δημοσίας Τάξης, ελεύθεροι σκοπευτές χτυπούσαν το πλήθος.
Τα αιμάτινα χνάρια που άφηναν πίσω τους τα πληγωμένα σώματα.
Μανώλης Μυλωνάκης
Ο Μανώλης Μυλωνάκης τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου ήταν ήδη ψυχίατρος. Το σπίτι του έτυχε να βρίσκεται απέναντι από το ΕΜΠ. Κάπως έτσι, βρέθηκε στην καρδιά των γεγονότων, να περιθάλπει τραυματισμένους φοιτητές τα ξημερώματα του Σαββάτου. Θυμάται ακόμα τη Σοφία Βέμπο να ανοίγει τις πόρτες της πολυκατοικίας και του διαμερίσματός της. Κατέθεσε στη δίκη για το Πολυτεχνείο, προσκομίζοντας ως πειστήριο την αιματοβαμμένη μπλούζα ενός βαριά τραυματισμένου από σφαίρες φοιτητή. Μέχρι και σήμερα κανείς δεν ξέρει ποιος ήταν και τι απέγινε.
Γιώργος Παυλάκης
Ο Γιώργος Παυλάκης ήταν πρωτοετής φοιτητής Ιατρικής όταν ξέσπασε η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ξαφνικά, βρέθηκε να περιθάλπει βαριά τραυματίες. Στην αρχή, όπως οι περισσότεροι, νόμιζε ότι οι σφαίρες που θέριζαν τους φοιτητές ήταν πλαστικές. Κατάλαβε ότι τα πράγματα ήταν σοβαρά, όταν άρχισε να αντικρίζει «τραύματα πολέμου».
Αυγή Μαμαλάκη
Η Αυγή Μαμαλάκη ήταν μαθήτρια 15 χρονών. Συμμετείχε στο Πολυτεχνείο μαζί με τη μεγαλύτερη αδερφή της, Χαρά, που σπούδαζε στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών. Κόρη αριστερής οικογένειας, φυγάδευσε στο διαμέρισμά της στην οδό Σπυρίδωνος Τρικούπη, φοιτητές που κατάφεραν να διαφύγουν από το Πολυτεχνείο, αλλά και τον ιστορικό ηγέτη του ΚΚΕ Εσωτερικού, Λεωνίδα Κύρκο.
Διονύσης Μαυρογένης
Η επόμενη μέρα δεν ήταν εύκολη για όλους. Ο Διονύσης Μαυρογένης, μέλος του ΕΚΚΕ και της Συντονιστικής Επιτροπής του Πολυτεχνείου, κατηγορήθηκε στο τεύχος Νο #8 της Πανσπουδαστικής (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1974) ως ένας εκ των «350 προβοκατόρων της ΚΥΠ και του Ρουφογάλη», που ξεκίνησαν τα «επεισόδια» του Πολυτεχνείου. Το φύλλο, που έχει γίνει αντικείμενο αμέτρητων λυσσαλέων αντιπαραθέσεων στον μισό αιώνα που μεσολάβησε, κυκλοφόρησε την περίοδο που ο Μαυρογένης βρισκόταν στην παρανομία, κρυμμένος σε μια σπηλιά του Ψηλορείτη.