Ανέκαθεν τα Εξάρχεια ήταν ο πιο δυναμικός και άκαμπτος πυρήνας αντίστασης στο κέντρο της Αθήνας. Μια παραδοσιακή εστία αντικομφορμισμού, διαρκούς εναντίωσης, μόνιμης αυτοδιάθεσης και εξεζητημένου (ιδιόμορφου και σπάνιου) χαρακτήρα – σε καμία περίπτωση συμβατή με οτιδήποτε άλλο στα «χωρικά ύδατα» της πρωτεύουσας, δίπλα ή μακρύτερά της. Με τα υπέρ και τα κατά.
Ενεργό ηφαίστειο με την άσβεστη λάβα του ασυμβίβαστου και της εναντίωσης να βράζει στον κρατήρα τους, τα Εξάρχεια μετατράπηκαν για άλλη μια φορά σε πηγή διαμαρτυρίας.
Η αφορμή της φρέσκιας -και σχεδόν αναπόφευκτης- «εξέγερσης» κατοίκων και άλλων περιβαλλοντικών φορέων δόθηκε από τα έργα μετατροπής της πλατείας – «σύμβολο» σε στάση της Γραμμής 4 του Μετρό. Πρώτο στάδιο της μετάβασης αυτής στη νέα μορφή η κοπή όλων σχεδόν των δέντρων, πολυετών και ψηλών κατά κύριο λόγο, που συνέθεταν ως σήμερα ένα «ενκλάβιο» πρασίνου και χρωμάτιζαν το πλακόστρωτο χάσμα μεταξύ πολυώροφων, άχαρων, κτιρίων και καταστημάτων εστίασης.
Ο χώρος είναι πλέον ένα περίκλειστο εργοτάξιο με χώμα και μπουλντόζες.
Το αλυσοπρίονο και οι διαδηλωτές
Από την προηγούμενη Δευτέρα (6 Νοεμβρίου) και κάθε μέρα έκτοτε αυτός ο αδιάκοπος και διαπεραστικός ήχος του αλυσοπρίονου, που σκίζει στα δύο τους κορμούς, μπλέκεται και «καταπλακώνει» τις φωνές των αντιρρησιών. Μεγαλύτερους και μικρότερους ανεξαρτήτως φύλου, οι οποίοι στους γύρω δρόμους παλεύουν ν’ ακουστούν εκφράζοντας θορυβωδώς ή άηχα την αγανάκτηση, τον θυμό, την οργή, την απογοήτευση, την θλίψη (τους) για τα τεκταινόμενα.
Κάθε συναίσθημα είναι απολύτως ορατό για κάποιον που, είτε κατηφορίζει από τη Στουρνάρη είτε ανηφορίζει από τη Θεμιστοκλέους, θα διασχίσει τη Σπύρου Τρικούπη. Εκεί που κατά κύριο λόγο γίνεται η καθημερινή μάζωξη διαμαρτυρίας.
«Δεν έχουν άδεια, μόνο την αστυνομία»
To «Βήμα» πήγε στα Εξάρχεια κι αφουγκράστηκε το εκρηκτικό κλίμα. Συνομίλησε με πολίτες, άκουσε τα έντονα παράπονά τους για την πλατεία που χάνουν, αντίκρισε στα πρόσωπά τους την αγωνία τους για την τροπή των πραγμάτων.
Οι καταγγελίες των περί 50 συγκεντρωμένων αφορούσαν κυρίως την παντελή έλλειψη κανόνων ασφαλείας και την καταπάτηση ενός περιβαλλοντικού χώρου. «Δεν έχουν άδεια, μόνο την αστυνομία», φώναξε μια νεαρή κοπέλα απευθυνόμενη προς τις δυνάμεις καταστολής που περιφρουρούσαν τον χώρο.
Από την Εμμανουήλ Μπενάκη κιόλας ήταν διακριτή η παρουσία των αστυνομικών. Ένα σταθμευμένο περιπολικό και δυο-τρεις ένστολοι παρείχαν το «στίγμα» για το τι θα συναντήσει κανείς στο τριγωνικό κομμάτι γης με τις λαμαρίνες να περιορίζουν την οπτική επαφή.
Πλησιάζοντας οι δυο-τρεις αστυνομικοί είχαν γίνει περισσότεροι από δυο δεκάδες. Διάσπαρτοι για να ελέγχουν κάθε πλευρά. Κάμποσοι απ’ αυτούς από την ΟΠΚΕ, εφοδιασμένοι με κράνη, ασπίδες και γκλοπ – για να επέμβουν αν χρειαστεί. Τη Δευτέρα είχαν φρενάρει την πορεία στη Βαλτετσίου, εμποδίζοντας την πρόσβαση στους συγκεντρωμένους. Σε άλλη περίσταση έγιναν και προσαγωγές.
Η δικαιοσύνη που κωφεύει και το ΣτΕ
Ένας – δυο διαδηλωτές έπιασαν κουβέντα μαζί τους. Τους ρωτούσαν τον λόγο που βρίσκονταν εκεί, επιχειρούσαν να τους πείσουν πως αυτό που συντελείται είναι περιβαλλοντικό έγκλημα. Ότι περιφρουρούν κάτι εντελώς παράνομο.
«Έχουν γίνει καταγγελίες στην επιθεώρηση εργασίας, αλλά δεν υπήρξε η παραμικρή αντίδραση», ενημέρωνε κάτοικος μια παρέα συγκεντρωμένων. «Κωφεύει η δικαιοσύνη, κωφεύει», αποκρίθηκε εις διπλούν ένας δεύτερος εκφράζοντας με μια γκριμάτσα τη δυσφορία του για την -απαθή- στάση της τρίτης εξουσίας.
Ο λόγος; Το ΣτΕ είχε ήδη απορρίψει τις αιτήσεις αναστολής των εργασιών δεδομένου ότι «από τα στοιχεία προκύπτει ότι αντιμετωπίστηκαν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, αφού περιγράφεται πλήρως η βλάστηση επί της πλατείας Εξαρχείων και καταγράφεται η προστασία είτε με μεταφύτευση προσωρινά, κατά το μεγαλύτερο μέρος και η επαναφύτευση των δέντρων μετά την ολοκλήρωση των εργασιών, όπου αυτό είναι επιστημονικά εφικτό, είτε στην αντίθετη περίπτωση, με την αναπλήρωση των δέντρων και φυτών με βλάστηση του αυτού είδους».
«Δεν υπάρχει τρόπος να χρησιμοποιηθούν ξανά αυτά τα δέντρα»
Βάσει της ίδιας απόφασης μάλιστα «προβλέπεται η ενίσχυση του αστικού πρασίνου πλησίον της πλατείας Εξαρχείων σε διάφορα σημεία τα οποία θα υποδειχθούν από την αρμόδια υπηρεσία του δήμου Αθηναίων, ενώ λήφθηκε ιδιαίτερη μέριμνα για την προστασία των στοιχείων του πολιτιστικού περιβάλλοντος, τόσο κατά τη χάραξη όσο και κατά την κατασκευή και λειτουργία του σταθμού και όλες οι εργασίες προβλέπεται να γίνουν βάσει σχετικών μελετών, οι οποίες έχουν εκπονηθεί».
Άρα δεν συνέτρεχε λόγος για παύση εργασιών.
Μόνο που «δεν υπάρχει τρόπος να χρησιμοποιηθούν ξανά αυτά τα δέντρα και να γίνει επανεκμετάλλευσή τους», όπως αντέκρουσε με βεβαιότητα μια νεαρή γυναίκα εκ της ομάδας των διαδηλωτών. «Δεν βλέπετε πώς τούς συμπεριφέρονται», συμπλήρωσε δείχνοντας με το δάχτυλο τον εργάτη που εκείνη τη στιγμή όντας στο καλάθι του ανυψωτικού μηχανήματος έφτανε σε ύψος μεγαλύτερο των 5-6 μέτρων για να κόψει κάποια πολύ μεγάλα κλαδιά.
Όταν το αλυσοπρίονο πήρε και πάλι μπρος ήταν ένας ηλικιωμένος περαστικός που διέκοψε το αργό βάδισμά του και με στεντόρεια φωνή τον αποκάλεσε «δωσίλογο» και «ταγματασφαλίτη», ρωτώντας τον ρητορικά, όταν σταματούσε προσωρινά να κόβει, αν γνωρίζει την έννοια αυτών των δύο λέξεων.
Η πολιτική αντιπαράθεση πάνω στους κορμούς
Ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, ανήκε κι αυτός στο γκρουπ όσων εξέφρασαν εξ αρχής τις σοβαρές ενστάσεις τους για τη διαδικασία που έχει ακολουθηθεί. «Η θέση μας είναι ξεκάθαρη, κανένα χαμένο δέντρο στην Αθήνα», σημείωνε στην αρχική παρέμβασή του ζητώντας μέσω κοινωνικών δικτύων «διαβούλευση ακόμα και τώρα, την ύστατη στιγμή».
Παράλληλα κάλεσε σε παύση των εργασιών και την παρουσίαση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου «για τις μεταφυτεύσεις και τη βιωσιμότητά τους», διότι στο τέλος της ημέρας «κάθε δέντρο που κόβεται αφαιρεί ανάσες ζωής».
Επί αυτού ο υπουργός Εργασίας, Άδωνις Γεωργιάδης, είχε ισχυριστεί πως πρόκειται για μια τοποθέτηση «φαιδρή» στο όλον της και υποστήριξε με τρόπο σχεδόν βιτριολικό πως «δεν είναι μακριά η εποχή που οι Αθηναίοι θα κλάψουν με μαύρο δάκρυ για την επιλογή τους». Έριξε δηλαδή κι άλλο λάδι σε μια φωτιά που ήδη έκαιγε.
Προτού οι συνεργάτες του κ. Δούκα κάνουν λόγο για «σοβαρά ερωτήματα» που ανακύπτουν μετά τα κυβερνητικά πυρά στο πρόσωπό του.
Ούτε τους διαμαρτυρόμενους πάντως κάλυψε πλήρως ο νέος τοπικός άρχοντας της Αθήνας, με μια γυναίκα να ισχυρίζεται πως «θα έπρεπε να είναι πιο ξεκάθαρος στο τι ακριβώς πρέπει να γίνει» προκειμένου να αποφευχθεί η κοπή των δέντρων.
Αναπόφευκτο ήταν στην κουβέντα να εμπλακεί ο -έως την 31η Δεκεμβρίου- δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης και εκ των αρμοδίων του έργου. Αφότου, από την πλευρά του, υπογράμμισε πως «με το μετρό δεν παίζουμε», περιγράφοντας ως τεχνητό και παρωχημένο το δίλημμα «μετρό ή δέντρα», μετέφερε ότι έχουν από καιρό δρομολογηθεί οι «αναγκαίες λύσεις». Λύσεις που, κατά τον ίδιο, διασφαλίστηκαν «με σχέδιο, στοχοθεσία και συνέπεια» και «μακριά από σκιαμαχίες και λαϊκισμούς».
Μεταξύ αυτών, όπως επικαλέστηκε ο δήμος, και η σύμβαση για συνολική προμήθεια 2.975 μεγάλων δέντρων και η τοποθέτησή τους σε χώρους και σημεία του Δήμου Αθηναίων που επηρεάζονται από τις εργασίες για τη Γραμμή 4.
Οι επτά εκατ. μηνύσεις και η πρόβλεψη
Ήταν κάτι που επιβεβαίωσε και η «Ελληνικό Μετρό», επισημαίνοντας πως έχει δεσμευτεί για τη διατήρηση του ισοζυγίου πρασίνου στην περιοχή με μεταφύτευση των δέντρων που κόβονται. Προς υπεράσπιση μάλιστα του έργου που έχει αναλάβει να φέρει εις πέρας, ισχυρίστηκε πως κατά τη διάρκεια της οκτάμηνης δημόσιας διαβούλευσης «δεν υποβλήθηκε οποιαδήποτε αντίρρηση για την κατασκευή του σταθμού στην πλατεία Εξαρχείων».
Άρα θεωρεί πως κινείται απολύτως νόμιμα και πάνω σε ό,τι έχει εκ των προτέρων συμφωνηθεί. Γι’ αυτό και στη δική του παρέμβαση πάνω στο ζήτημα ο υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Νίκος Ταχιάος, εμφανίστηκε βέβαιος για το ότι «το έργο θα γίνει» ακόμη κι αν, στο μεσοδιάστημα, «κατατεθούν επτά εκατομμύρια μηνύσεις».
«Πρέπει να υπάρξει το μετρό για να υπάρξουν τα δέντρα, δεν γίνεται διαφορετικά», προσέθεσε ο υφυπουργός.
Αρκεί βέβαια τα δέντρα να μην «πέσουν στο κεφάλι σας», όπως ευχήθηκε να συμβεί, φωνάζοντας για ν’ ακουστεί όσο περισσότερο, ένας νεαρός, μπαίνοντας στην τρίτη δεκαετία της ζωής του, αντιφρονούντας δίπλα ακριβώς σ’ έναν μπαμπά που συμμετείχε σιωπηλά στη διαμαρτυρία παρέα με το λίγων μηνών παιδί του στον μάρσιππο.
Το πιτσιρίκι αυτό είναι δεδομένο πως δεν θα προλάβει την πλατεία Εξαρχείων με την πρότερη μορφή της. Ακόμη κι αν «η υπόθεση τραβήξει ως και δέκα με είκοσι χρόνια», σύμφωνα με την κατακλείδα πρόβλεψη ενός εκ των κατοίκων. Ίδωμεν…
