Η πρώτη μεταμόσχευση ματιού σε άνθρωπο είναι πραγματικότητα και η χειρουργική ομάδα του NYU Langone Health έδωσε στον Aaron James μια δεύτερη ευκαιρία να ζήσει χωρίς να ντρέπεται πια για την εμφάνισή του.

Ο 46χρονος βετεράνος χτυπήθηκε το καλοκαίρι του 2021 από ρεύμα 7.000 volts με αποτέλεσμα να χάσει το μάτι του και τμήμα του προσώπου του. Η αντανάκλαση στον καθρέφτη τού προκαλούσε αποτροπιασμό: τη θέση της μύτης του είχε πάρει ένα μικρό εξόγκωμα, μια άδεια κόγχη υπήρχε στη θέση του αριστερού του ματιού και μια μικρή τρύπα ήταν το μόνο που είχε απομείνει από το στόμα του.

«Ήταν θλιβερό» λέει ο James στο περιοδικό People. «Το μόνο που θυμάμαι είναι να πηγαίνω στη δουλειά και το επόμενο να ξυπνάω μετά από έξι εβδομάδες. Ήθελα να κρατήσω το παλιό  πρόσωπο στη μνήμη μου. Δεν ήθελα αυτό να είναι το πρόσωπό μου. Δεν ήθελα να το βλέπω».

Το ατύχημα προκάλεσε στον 46χρονο απανωτά εγκεφαλικά επεισόδια, νεφρική ανεπάρκεια, ακρωτηριασμό του αριστερού του χεριού. «Οι γιατροί δεν ήξεραν. Έλεγαν «δεν θα τρώει το ίδιο, δεν θα μιλήσει ποτέ ξανά, πιθανόν να μην μπορούμε ποτέ να τον αποσυνδέσουμε από τον αναπνευστήρα. Εγώ όμως σκέφτηκα «παλεύει και όσο αυτός παλεύει εγώ θα είμαι εδώ και θα παλεύω μαζί του»» είπε η σύζυγός του Meagan.

Τον Μάιο του 2023 έγινε η μεταμόσχευση ολόκληρου του αριστερού ματιού και ενός τμήματος του προσώπου από έναν μόνο δότη, καθιστώντας τη την πρώτη μεταμόσχευση ολόκληρου ματιού σε άνθρωπο στην ιστορία της ιατρικής και τη μοναδική επιτυχημένη περίπτωση συνδυασμένης μεταμόσχευσης του είδους της.

Αν και ακόμα παραμένει άγνωστο αν ο Aaron James θα ανακτήσει ξανά την όρασή του, το μεταμοσχευμένο μάτι έχει δείξει αξιοσημείωτα σημάδια βελτίωσης, περιλαμβανομένης της άμεσης ροής αίματος στον αμφιβληστροειδή χιτώνα -την περιοχή στο πίσω μέρος του ματιού που δέχεται το φως και στέλνει εικόνες στον εγκέφαλο. Το πρωτοποριακό επίτευγμα δίνει έτσι ελπίδες για τις θεραπείες της όρασης στο μέλλον.

Η επέμβαση

Η χειρουργική επέμβαση της 27ης Μαΐου διήρκεσε περίπου 21 ώρες και περιελάμβανε μια ομάδα από περισσότερους από 140 χειρουργούς, νοσηλευτές και άλλους επαγγελματίες υγείας, με επικεφαλής τον Eduardo D. Rodriguez, διευθυντή του προγράμματος μεταμόσχευσης προσώπου και πρόεδρο του Τμήματος Πλαστικής Χειρουργικής Hansjörg Wyss στο NYU Langone.

Όταν οι χειρουργοί αναγκάστηκαν να αφαιρέσουν το αριστερό μάτι του James ο dr. Rodriguez και η ομάδα του συνέστησαν να κοπεί το οπτικό νεύρο όσο πιο κοντά στον βολβό του ματιού, ώστε να διατηρηθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μήκος του νεύρου και να μεγιστοποιηθούν οι επιλογές ανακατασκευής, περιλαμβανομένης της ελπίδας για πιθανή μεταμόσχευση αργότερα. Έτσι ξεκίνησε η συζήτηση για τη δυνατότητα ενσωμάτωσης ενός ματιού στο πρόσωπο, κάτι που δεν έχει επιχειρηθεί ποτέ στο παρελθόν.

«Δεδομένου ότι ο Aaron χρειαζόταν μεταμόσχευση προσώπου και θα έπαιρνε ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, η αναλογία κινδύνου και οφέλους από τη μεταμόσχευση του ματιού ήταν χαμηλή. Και μόνο το γεγονός ότι έχουμε επιτύχει την πρώτη μεταμόσχευση ολόκληρου ματιού σε πρόσωπο είναι ένα τεράστιο κατόρθωμα που πολλοί θεωρούσαν αδύνατο. Κάναμε ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός και ανοίξαμε το δρόμο για το επόμενο κεφάλαιο της αποκατάστασης της όρασης» είπε ο επικεφαλής γιατρός.

Ο δότης ήταν ένας νεαρός άνδρας γύρω στα 30. Η οικογένειά του προχώρησε στη δωρεά ιστών που οδήγησαν στην επιτυχή μεταμόσχευση προσώπου και ματιών και έσωσε άλλα τρία άτομα ηλικίας 20 έως 70 ετών, δωρίζοντας τους νεφρούς, το συκώτι και το πάγκρεας του.

Ενώ οι μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς στις ΗΠΑ είναι χιλιάδες κάθε χρόνο, οι μεταμοσχεύσεις ολόκληρου του ματιού για την αποκατάσταση της όρασης παραμένουν άπιαστες, λόγω της πολύπλοκης φύσης του ματιού και των προκλήσεων που σχετίζονται με την αναγέννηση των νεύρων, την ανοσολογική απόρριψη και τη ροή του αίματος στον αμφιβληστροειδή.

Ο δρ.Rodriguez σε συνεργασία με την ομάδα του Κέντρου Μεταμοσχεύσεων και Κυτταρικής Θεραπείας του NYU Langone αποφάσισε να συνδυάσει το μάτι του δότη με βλαστικά κύτταρα ενηλίκων που προέρχονται από τον μυελό των οστών του δότη. Ο μυελός των οστών είναι ένας ιστός που μοιάζει με σφουγγάρι και βρίσκεται στο εσωτερικό των μεγάλων οστών του σώματος.

Η τεχνολογία αιχμής έπαιξε καθοριστικό ρόλο τόσο στον προεγχειρητικό σχεδιασμό όσο και στην χειρουργική επέμβαση. Ο πρωτοποριακός τρισδιάστατος (3D) χειρουργικός σχεδιασμός μέσω υπολογιστή, μαζί με τρισδιάστατους οδηγούς κοπής ειδικά για τον ασθενή, επέτρεψε την ακριβή ευθυγράμμιση των οστών και τη βέλτιστη τοποθέτηση των εμφυτεύσιμων πλακών και βιδών. Αυτή η σχολαστική προσέγγιση ταίριαξε το μεταμοσχευμένο μερικό πρόσωπο και ολόκληρο το αριστερό μάτι στον James.

Η δύσκολη επαναφορά και η ελπίδα

Ο ασθενής πέρασε 17 μέρες στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και στις 14 Σεπτεμβρίου επέστρεψε στο σπίτι μαζί με τη γυναίκα και την κόρη του. Όπως παραδέχεται αρκετές μέρες της ζωής του ήταν σκοτεινές. «Ήμουν αρκετά πεσμένος και πέρασα το «Γιατί σε εμένα;» Έσπασα και έκλαψα. Νομίζω ότι αυτός είναι ο φυσικός τρόπος αντίδρασης για κάτι τέτοιο. Αλλά δεν κράτησε πολύ. Όλοι γύρω μου με κράτησαν όρθιο και μου έδωσαν κίνητρο» είπε.

Η κοινωνικοποίηση ήταν δύσκολη. «Έβγαινα και τράβαγα πάνω μου την προσοχή, ήταν επώδυνο. Κοίταζα μπροστά και δεν έδινα πραγματικά σημασία» λέει ο Aaron, ο οποίος κάλυπτε το πρόσωπό του με μάσκα και κάλυμμα ματιών για να κρύψει τα τραύματά του. «Αλλά επειδή επέζησα από αυτό, σκέφτηκα ότι πρέπει να υπάρχει κάποιος λόγος και σκοπός και ήθελα να μάθω ποιος είναι αυτός. Αυτό με κράτησε σε εγρήγορση» είπε.

Ο Aaron αναρρώνει περίφημα. «Το πρόσωπό του αρχίζει να κινείται. Μπορεί να αλληθωρίσει. Το βλέφαρο είναι ακόμα κάτω, αλλά μπορείτε να δείτε τους μύες του να κινούνται» λέει ο dr. Rodriguez.

«Μπορώ να ανοίξω το στόμα μου, μπορώ να φάω, μπορώ να μυρίσω τα πάντα, μπορώ να γευτώ τα πάντα. Δεν θα μπορούσα να περιμένω τίποτα καλύτερο. Όταν κοιτάζομαι στον καθρέφτη, σχεδόν δεν φαίνεται καν ότι έχω κάνει εγχείρηση» λέει και μάλιστα, τόσο ο ίδιος όσο και η σύζυγός του έχουν μείνει έκπληκτοι με το πόσο ταιριάζει το πρόσωπό του με αυτό του δότη. Η ευγνωμοσύνη που νιώθει για τον δότη και την οικογένειά του δύσκολα μπαίνει σε πολλές λέξεις. «Τους σκέφτομαι κάθε μέρα. Δεν θα μπορούσα να τους ευχαριστήσω αρκετά» λέει.