Ξημερώματα 28ης Οκτωβρίου 1940. 03:00 τα χαράματα. Ο ιταλός πρεσβευτής στην Ελλάδα, Εμανουέλε Γκράτσι επισκέπτεται την οικία του έλληνα πρωθυπουργού και δικτάτορα  Ιωάννη Μεταξά, και του επιδίδει  τελεσίγραφο, με την απαίτηση του ιταλού φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι να εκχωρήση η Ελλάδα κυρίαρχα δικαιώματά της.

Ο Μεταξάς αρνείται λέγοντας «Λοιπόν, αυτό είναι πόλεμος» (Alors, c’ est la guerre). Ελάχιστη ώρα αργότερα τα ιταλικά στρατεύματα επιχειρούν εισβολή στα ελληνοαλβανικά σύνορα.

Σύσσωμος ο ελληνικός στρατός και ο άμαχος πληθυσμός θα προβάλλουν με αυταπάρνηση ηρωική αντίσταση, κάνοντας τις ιταλικές φασιστικές δυνάμεις να βρεθούν από τη θέση του επιτιθέμενου σε αυτή του καταδιωκόμενου.

Οι αξιωματικοί Δημήτριος Ράμφος και Ιωάννης Χατζηκλιμάνογλου, ο υπαξιωματικός Νικόλαος Χαραλαμπίδης και ο στρατιώτης Γεώργιος Χατζηκωνσταντής βρίσκονται ανάμεσα στις δεκάδες χιλίαδες Ελλήνων που, από τον παγερό Οκτώβριο του ’40 ως την Άνοιξη του ’41, πολέμησαν ηρωικά στα βουνά της Ηπείρου υποχρεώνοντας σε μια ταπεινωτική ήττα τις πολλαπλάσιες σε αριθμό ιταλικές δυνάμεις.

Από τις πρώτες κι όλας ημέρες του πολέμου τα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ» δημοσιεύουν επιστολές στρατιωτών από το μέτωπο.

Αγαπητέ μου θείε και θεία,

Σας φιλώ καθώς και τα εξαδέλφια μου.

Να με συγχωρήτε που άργησα να σας γράψω. Όχι από καμμίαν κακίαν.

Καθώς έχω γράψη και της Νουνάς μου να σας γράψη εκ μέρους μου, διότι εγώ τώρα δεν μου μένει καιρός ούτε καν για φαγητό εφόσον το βρωμερό έθνος η Ιταλία θέλησε να μας πάρη την ελευθερίαν μας και προσπαθούσε καθώς γνωρίζετε με τον πιο άτιμο τρόπο να μας βγάλη στον πόλεμο.

Θα προσπαθήσωμεν με ό,τι τρόπο μπορούμε να τους νικήσουμε έχοντας προστάτη το Θεό.

Και το αισχρό έγκλημα που μας έκαμαν της 15ης Αυγούστου της Παναγίας θα το πληρώσουν ακριβά.

Έως τώρα βαδίζομεν εμπρός, εύχομαι και ως το τέλος…

Σας φιλώ ο ανεψιός σας

Παναγιώτης

Στις 26 Οκτωβρίου 1980 «ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» δημοσιεύει ταχυδρομικές επιστολές από και προς το μέτωπο, τον μόνο τρόπο που είχαν όσοι πολεμούσαν και όσοι έμεναν πίσω, για να μοιραστούν όσα ζούσαν, σκέφτονταν και αισθάνονταν με τους δικούς τους ανθρώπους.

«ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ», 24.10.1980. Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Γράμματα από το μέτωπο

Αποστολεύς: Αξιωματικός Δημήτριος Ράμφος

Φανή μου,
η άνοιξις εδώ μύρισε, φαντάζομαι αυτού, τι ομορφιές θα έχεις, τα δεντράκια σου αυτού, τριγύρω τα μαγικά χορταράκια θα τα μαζεύεις και θα λέγεις «που είναι ο Μήτσος να φάει».

Αλλά, Φανή μου, τρώγω και εγώ, βάζω κανένα στρατιώτη και μου μαζεύει πότε – πότε και τα βράζει.  Ως εκ τούτου να μη λέγεις ότι στερούμαι από κάτι τέτοια.
Μόνο έσενα στερούμαι και τα παιδιά.

Σας φιλώ όλους.

Αγαπητά μου παιδιά Άγγελε, Ντόντο σας φιλώ πολλές φορές.
Με χαρά έμαθα ότι η δασκάλα σας είναι καλή και την ακούτε.
Να μάθετε γράμματα και εγώ θα σας φέρω πολλά πράγματα, όταν θα έρθω.
Είμαι καλά και σας φιλώ και εσείς να φιλήσετε τη μαμά σας.
Ο μπαμπάς σας Μήτσος.

«ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ», 26.10.1946. Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αποστολεύς: Αξιωματικός Ιωάννης Χατζηκλιμάνογλου

Χθες έλαβα ένα σας γράμμα και σήμερα άλλο με ένα δεματάκι γλυκά και σαλάμια. Χάρηκα πολύ.

Σας ευχαριστώ και ιδιαιτέρως τη μαμά που με τα γλυκά της με έκανε και νόμισα πως ευρισκόμουνα στο σπίτι.

Την παραμονή του Αγίου Βασιλείου τής είχα στείλει τηλεγραφικώς 500 δρχ. στον Πολύβιο. Πιστεύω να τα έχει πάρει την ίδια μέρα.

Επίσης με ένα προηγούμενο γράμμα σάς έστειλα 3 φωτογραφίες μου διά να ικανοποιήσω την επιθυμία σας. Πιστεύω να τις ελάβατε.

Χαιρετισμούς στη μαμά, στη Μαρία, το Στέλιο, Πολύβιο, Κατίνα και εις όλους τους συγγενείς και γνωστούς.

«ΤΑ ΝΕΑ», 28.10.1950. Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αποστολεύς: Υπαξιωματικός Νικόλαος Χαραλαμπίδης

Αγαπητή μου αδελφή,
έλαβα γράμμα σας με ημερομηνίαν της 3ης Δεκεμβρίου καθώς και ένα δεματάκι (πουλόβερ, και 3 ζεύγη κάλτσες).
Είμαι υγιής κατ’ αυτάς, υπάρχει πιθανότης, να… (σ.σ. η φράση λογοκρίνεται) ταύτης προς το παρόν ουδέν γνωρίζομεν.

Προχθες ήλθε ένας συνάδελφός μου, που έχει φωτογραφική μηχανή και μου έβγαλε φωτογραφία μαζί με τους άλλους συναδέλφους μου. Μόλις τη λάβω θα σας τη στείλω.

Τα λεμόνια να τα κόβεις σιγά – σιγά διά να δώσουν νέα τώρα την άνοιξη.  Και το γλυκό, που έκανες με τα νεράτζια, εφόσον δεν επιτρέπουν να το στείλεις, καλύτερα να το φάτε στην υγειά μου».

Χθες μας έφεραν δυο κλίβανους και εγώ μεταξύ των πρώτων κλιβανίστηκα και τα ρούχα μου και τις κουβέρτες και έτσι ησυχάσαμε από τις ψείρες. Από υγείαν είμαι πολύ καλά και εύχομαι και όλοι σας να είσθε καλά.

Τώρα τελευταία μάς έρχονται τακτικά ελληνικά και εγγλέζικα αεροπλάνα και αερομαχούν με τα ιταλικά και έτσι κάθε ημέρα έχουμε γλέντι. Προχθές έπεσαν 30 ιταλικά και 2 εγγλέζικα, χθες 7 ιταλικά.

Εδώ που μένουμε είναι πολλά πρόβατα και έχουμε γάλα άφθονο, σήμερα πήρα 2 οκάδες με τον Αξιωματικόν μου μαζί και έκανα ένα ριζόγαλο πρώτης τάξεως. Πολύ τακτικά φτιάχνομε ριζόγαλο, όταν θα έλθω στην Αθήνα θα το φτιάχνω εγώ, διότι έμαθα καλά.

Και αρνάκια του γάλακτος αγοράζουμε πολύ συχνά.

Εδώ έχω πιάσει ένα φίλο Αλβανό, που τον λέγουν Μιχάλη, είναι Χριστιανός και έχει πρόβατα. Κάθε ημέρα μού φέρνει 1 ½ οκά γάλα πρώτης τάξεως. Χθες του έδωσα 1 λουκούμι και το μεσημέρι εις απάντησιν μού έφερε 2 αυγά τηγανιτά με τυρί.

Θεία, μάθαμε ότι η Γερμανία μας εκήρυξε τον πόλεμο, αλλά εμείς δεν ανησυχούμε, διότι το δικό μας το μέτωπο είναι πολύ στερεό και δεν τολμούν οι Ιταλοί να μας επιτεθούν.

«ΤΑ ΝΕΑ», 28.10.1949. Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αποστολεύς: Στρατιώτης Γεώργιος Χατζηκωνσταντής

Είμαι καλά και το αυτό επιθυμώ και δι’ εσάς. Μάθε ότι δύο μέρες τώρα βρίσκομαι μαζί με τον αγαπητόν μου εξάδελφον Νίκον.

Ήλθε εδώ, που βρίσκομαι εγώ για να πάρει κάτι πράγματα και σήμερον έφυγε για τη μονάδα του.

Δε φαντάζεστε τη χαράν και των δυό μας, για τη συνάντηση αυτήν που έγινε ύστερα από πέντε μήνες.

Αποχωριστήκαμε σφίγγοντας ο ένας του αλουνού το χέρι βλέποντας ο ένας τον άλλον στα μάτια, που ήταν πλημμυρισμένα από δάκρυα και των δυό μας και την ελπίδα να συναντηθούμε στα σπίτια μας.

Γράμματα από συγγενείς και φίλους

Αποστολεύς: Ιφιγένεια Κεχαγιά

Πώς τα περνάτε αυτού στα χιονισμένα βουνά;

Διαβάζουμε στις εφημερίδες τα κατορθώματα του Στρατού μας και η ψυχή μας πλημμυρίζει από θαυμασμό και υπερηφάνεια.

Ο κάθε αξιωματικός και στρατιώτης παρουσιάζεται τώρα σας μάτια μας όχι ένας απλός άνθρωπος, αλλά ένας ήρωας, ένας ημίθεος.

Αποστολεύς: Ζωή Καραγεωργίου

1.     Να προσέχης εις τα γράμματά σου να μην ονομάζεις τα διάφορα μέρη, που είσαι γιατί τα σβήνει η λογοκρισία.

Εις τα καρτ – ποστάλ, που έστειλες, με πολύ κόπο κατόρθωσα να καταλάβω ότι το έστειλες από την Χειμάρραν.

2.     Έτσι μπράβο κυνηγάτε τους τους μακαρονάδες και μην ξεχάσεις να μου φέρεις όταν έλθεις ένα ιταλικό ενθύμιο.

Από τον Δημητράκη έχουμε να πάρουμε γράμμα από τας 30.10.40, γιατί και αυτοί τους έχουν πάρει για καλά στο κυνήγι και δεν μπορούν να μας γράψουν.

Τα μόνα νέα για το Δημητράκη τα μαθαίνουμε από τραυματίας φίλους του, που έρχονται σε νοσοκομεία των Αθηνών.

Αυτήν την εβδομάδα έφεραν και τον Πάντο με κρυοπαγήματα. Ο Πάντος μάς είπε ότι ο Δημητράκης είναι πολύ καλά.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ»,Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αποστολεύς: Εμμ. Παρασκευάς

1.     Εσύ πώς τα πάς; Τους ξεβράκωσες τους Ιταλούς ή ακόμη; Πάντως όταν θα βάλεις στο κανόνι καμμιά οβίδα γράψε το όνομά σου επάνω για να το διαβάσουν και να φοβηθούν.

2.     Στο καφενείο δεν έμεινε κανείς. Όλοι σχεδόν φύγανε και άλλοι θα φύγουν σε λίγο.  Εγώ απεσπάσθην από το Υγειονομικό Κέντρον, που ήμουν στον σταθμό Α’ Βοηθειών Ν. Σμύρνης και έχω να περάσω από τη μητέρα σου περίπου 1 ½ μήνα.

Αποστολεύς: Χρήστος Βούσγας

Εψές Κυριακή, περί ώραν 6 ½  εσπερινήν ανηγγέλθη ανά την πόλιν διά κωδωνοκρουσιών και το χαρμόσυνον γεγονός της καταλήψεως παρά του γενναίου Στρατού μας της πόλεως του Αργυροκάστρου, ολόκληρος δε ο λαός της πόλεως εώρτασε σε πανζουρλισμόν και με την ευχήν σύντομα να κατακτήσουμε και τα Τίρανα, για να τσακιστεί μια για πάντα ο τύρανος εκείνος.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 1.1.1941, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αποστολεύς: Μ. Αβραμίδης

Προ 5 ωρών είχομεν την τύχην να είδωμεν το ωραίον κυνηγητό των δεινών (;) αεροπόρων του ψευτοκαίσαρος και αυτοτιτλοφορούμενου κόσμοκράτορος  Μουσολίνι.

Νομίζω ότι είναι περιττόν να σου περιγράψω, διότι συ με τα ίδια τα μάτια σου είσαι θεατής αυτών.

Τα νέα μας είναι τα ίδια – μόνος, ήρεμος με λύπη και στενοχώρια, που δεν ευρίσκομαι και εγώ κοντά στα αδέλφια μας, τα οποία αγωνίζονται τον τόσον ωραίον και λαμπρόν αγώνα στεφανούμενοι τας αιωνίας δάφνας της δόξης και του θαυμασμού, ηρωποιούμενα διαγράφουν επάνω εκεί στα Αλβανικά όρη, φαράγγια, στας ρύμας κα όδους την ένδοξον χρυσή νεωτέραν ιστορίαν της αγαπητής πατρίδος Ελλάδος.

Αποστολεύς: Απ. Πρόκος

Εάν ποτέ περάσεις από το χωρίον Πίτσαρι, κοντά στο Τεπελένι, να πας να επισκεφθείς τον τάφο του αγαπημένου μας Αντώνη.

Καθώς μάθαμε εκεί τον έχουν θάψει.