Κατά τη διάρκεια του 1940-1941 ο καιρός υπήρξε για τα ελληνικά στρατεύματα εχθρός πολύ πιο φοβερός από τους Ιταλούς. Οι αντίξοοες καιρικές συνθήκες προκάλεσαν περισσότερους νεκρούς και τραυματίες από εκείνους που προκάλεσαν οι σφαίρες του εχθρού.

Το κρύο ήταν ανυπόφορο, η βροχή πότιζε ως το κόκκαλο άνδρες και άλογα κι έκανε τα ορεινά μονοπάτια λασπότοπους, ενώ το χιόνι και ο πάγος πάγωνε το κορμί και πιο πολύ τα πόδια. Αυτοί ήταν οι μεγάλοι εχθροί σύμφωνα με τον διευθυντή της ΕΜΥ, Θοδωρή Κολυδά.

Χιλιάδες άνδρες που πολεμούσαν με αυταπάρνηση στις χιονισμένες πλαγιές και κορυφές της Πίνδου έχασαν τα πόδια τους από τα κρυοπαγήματα.

Η επιλογή του στρατηγού Χαράλαμπου Κατσιμήτρου, διοικητή της 8ης Μεραρχίας Πεζικού, να δοθεί η μάχη στην Ήπειρο, τελικώς αποδείχθηκε ότι ήταν καθοριστική για την έκβαση του πολέμου.

Ήταν ο μόνος που επέμενε να δοθεί μάχη στην Ήπειρο. Εκμεταλλεύτηκε τον δύσκολο γεωγραφικά και κλιματικά χώρο για να αντισταθεί στον ιταλικό στρατό, εφαρμόζοντας ανάλογη τακτική με αυτή που είχαν εφαρμόσει περίπου ένα χρόνο πριν οι Φινλανδοί, στον Σοβιετικοφιλανδικό πόλεμο του 1939, όπου είχαν να αντιμετωπίσουν τις σοβιετικές δυνάμεις οι οποίες ήταν τριπλάσιες σε αριθμό έναντι των φιλανδικών δυνάμεων. Σε εκείνο τον πόλεμο ο χειμώνας του 1939-40 ήταν εξαιρετικών δριμύς, ενώ ανάλογη κατάσταση έμελλε να επαναληφθεί νοτιότερα στην περιοχή μας, ένα χρόνο μετά.

Ο παράγων καιρός

Ο χειμώνας του 1940-41 ήταν ένας κρύος χειμώνας, όχι μονο για τα Βαλκάνια και τη χώρα μας, αλλά γενικότερα για την Ευρώπη. Στον χάρτη διακρίνονται οι μεγάλες θερμοκρασιακές αποκλίσεις από τη μέση τιμή που επικράτησαν σε όλη την Ευρώπη, οι οποίες, τοπικά, ξεπερνούσαν και τους 4 βαθμούς Κελσίου, κάτω από τη μέση κλιματική τιμή.

Για τις συνθήκες που επικράτησαν στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων σημαντικές πληροφορίες αποκαλύπτει η σχετική μελέτη του μόνιμου υπαλλήλου της ΕΜΥ Στέφανου Παπαγιαννάκη ο οποίος στη διάρκεια του πολέμου, επιστρατεύτηκε ς ως έφεδρος ανθυπολοχαγός και εκτελούσε καθήκοντα συνδέσμου μεταξύ του Α Σώματος Στρατού και της Κεντρικής Υπηρεσίας της Μ.Υ .

Ο Παπαγιαννάκης, είχε υπό την εποπτεία του όλους τους Μετεωρολογικούς Σταθμούς Εκστρατείας του Α Σώματος Στρατού, ερεύνησε αργότερα τις συνοπτικές καταστάσεις που επικράτησαν τη χειμερινή περίοδο 1940-41 στη ζώνη των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα συγκέντρωσε τις μετεωρολογικές παρατηρήσεις από τους σταθμούς που υπήρχαν κοντά στα πεδία των μαχών (Κέρκυρα, Ιωάννινα, Καστοριά, Φλώρινα, Κορυτσά, Μοσχόπολη και Καλογοραντζή (σταθμός εκστρατείας Α’ σώματος) και αναλύοντας τους σχετικούς μετεωρολογικούς χάρτες ετοίμασε την μετεωρολογική ιστορία εκείνης της εποχής.

Από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων και στο μεγαλύτερο διάστημα του Νοεμβρίου στο μέτωπο επικράτησε ένας πλούσιος σε βροχές φθινοπωρινός καιρός, χώρις να λείψουν τα χιόνια στις ορεινότερες περιοχές. Την τελευταία εβδομάδα του Νοεμβρίου και όλο τον Δεκέμβριο διαδοχικά κύματα ψύχους προκάλεσαν σφοδρές κακοκαιρίες με βροχές και κυρίως χιονοπτώσεις, ακόμα και σε περιοχές χαμηλού υψομέτρου.

Τον Δεκέμβριο έφτασαν αέριες μάζες πολικής προσέλευσης, όχι μόνο στα όρια της Βαλκανικής αλλά ακόμη νοτιότερα και επηρέασαν τα πεδία των μαχών. Στον χάρτη διακρίνεται η εντονότατη ψυχρή εισβολή σε όλα τα Βαλκάνια και τη χώρα μας.

Ο Δεκέμβριος του 1940 ήταν ο ψυχρότερος μήνες του ιστορικού χειμώνα 1940-41.

Τα κυριότερα κύματα ψύχους ήταν:

  • 21/11-4/12
  • 7-17/12
  • 24-30/12
  • 9-14/3
  • 5-15/4