Φιλοδοξεί να παίξει -ξανά μετά την Ουκρανία- τον ρόλο του διαμεσολαβητή για την αποκλιμάκωση της κρίσης στη Μέση Ανατολή. Συγχρόνως, όμως, υψώνει ξανά τους τόνους κατά των ΗΠΑ και του Ισραήλ, φωνασκώντας και κραδαίνοντας τον υπό διαρκή συρρίκνωση χάρτη των παλαιστινιακών εδαφών, καταγγέλλοντας το Ισραήλ ότι δεν συμπεριφέρεται «ως κράτος» στη Λωρίδα της Γάζας και επομένως «θα καταλήξει να αντιμετωπίζεται ως οργάνωση».
Παράλληλα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εγκαλεί και τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη στάση τους στη νέα ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή. «Κυρία Αμερική, τι κάνεις;», αναρωτήθηκε προ ημερών, θυμωμένος για την αποστολή αεροπλανοφόρου από την Ουάσινγκτον στο Ισραήλ, κατηγορώντας ευθέως τις ΗΠΑ για στήριξη της τρομοκρατίας. «Μεταξύ μας υπάρχει πρόβλημα ασφάλειας. Οι δραστηριότητες των ΗΠΑ με τα παρακλάδια του ΡΚΚ στη Συρία αποτελούν υψηλό κίνδυνο για την ασφάλεια της Τουρκίας», ανέφερε σε νέο αντιαμερικανικό ξέσπασμα, αναφερόμενος στο μη επανδρωμένο τουρκικό σκάφος, που κατέρριψαν οι ΗΠΑ. «Μα εμείς όμως είμαστε μαζί τους στο ΝΑΤΟ», πρόσθεσε αμφισβητώντας έντονα τη συμμαχία και κατηγορώντας και τον Άντονι Μπλίνκεν («Μα τι είδους πολιτικός είναι ο ΥΠΕΞ των ΗΠΑ;», είπε αναφερόμενος στη δήλωση του αμερικανού υπουργού ότι ταξίδεψε στο Ισραήλ «ως Εβραίος» ).
«Τις τελευταίες εβδομάδες, εν μέσω της κλιμακούμενης σύγκρουσης μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ, η Τουρκία ακροβατεί σε ένα περίπλοκο διπλωματικό τεντωμένο σκοινί», σχολιάζει στο ΒΗΜΑ ο τούρκος αναλυτής, Ερκίν Ενζτάν. «Ενώ η τουρκική κυβέρνηση υπό τον τούρκο πρόεδρο ζήτησε αρχικά μετριοπάθεια και από τα δύο μέρη, όσο η κρίση κλιμακώνεται, η προσέγγιση αλλάζει και η ρητορική του Ερντογάν γίνεται πιο σκληρή και δυναμική», επισημαίνει ο ειδικός.
«Η τροφοδοσία του εθνικισμού γίνεται ένας «λειτουργικός» μοχλός»
Παρόλη την επιδίωξη της Άγκυρας να ακολουθεί τη «γραμμή» μιας «ιδιαιτέρως προσεκτικής διπλωματικής στάσης, σε περιόδους «αυξανόμενων εσωτερικών προβλημάτων», παρατηρεί ο Ενζτάν, «η τροφοδοσία του εθνικισμού γίνεται ένας «λειτουργικός» μοχλός, ώστε να εκτρέπεται η προσοχή απ’ τα εγχώρια προβλήματα. Ο τούρκος πρόεδρος έχει ανάγκη από αφηγήματα που θα ενισχύσουν τη θέση της κυβέρνησης και του προφίλ του ως «play maker» και «περιφερειακού παίκτη». Έτσι εδραιώνεται στην εσωτερική πολιτική», προσθέτει ο τούρκος συνομιλητής μας.
Κατά τη διάρκεια της νέας ισραηλοπαλαιστιναικής ανάφλεξης, ο Ερντογάν ακολούθησε «ακριβώς τον ίδιο φθαρμένο δρόμο», τονίζει ο τούρκος ειδικός. «Αφενός, εξέφρασε την αλληλεγγύη του στον καταπιεσμένο λαό της Γάζας, αφετέρου, επέκρινε το Ισραήλ και αμφισβήτησε τις ΗΠΑ, παρόλο που οι προθέσεις της Τουρκίας δεν είναι να διακόψει τους δεσμούς της με τη Δύση».
Δεν είναι τυχαίο εξάλλου το ότι μόλις τον περασμένο μήνα, θυμίζει ο Εντζάν, «ο Ερντογάν άφησε να υπονοηθούν κοινές δραστηριότητες γεώτρησης με το Ισραήλ» στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, υποδεικνύοντας ότι η Τουρκία εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για την προώθηση της συνεργασίας με το Ισραήλ».
«Όταν υλοποιηθούν αυτά τα έργα, μπορούμε να αναμένουμε αναλύσεις των τουρκικών μέσων ενημέρωσης που θα τα παρουσιάζουν ως διπλωματική νίκη, υποδηλώνοντας ότι ο Ερντογάν «γονάτισε» το Ισραήλ για να εξασφαλίσει τη συμφωνία», συνοψίζει ο Ερκίν Ενζτάν.
Τι επιδιώκει η Τουρκία
Την «πολύπλευρη διπλωματική στρατηγική» της Άγκυρας στην προσέγγιση της νέας ισραηλοπαλαιστινιακής σύγκρουσης, επισημαίνει στο ΒΗΜΑ κι ο τούρκος ακαδημαϊκός Εμρέ Ερντογάν. Κι αυτό μολονότι –όπως προσθέτει- «παραδοσιακά, ο Ερντογάν είναι ισχυρός υποστηρικτής της Παλαιστίνης και στενός φίλος της Χαμάς, και προηγούμενες ενέργειές του έθεσαν σε κίνδυνο τις σχέσεις Άγκυρας-Τελ Αβίβ».
Τι ακριβώς επιδιώκει η Τουρκία σήμερα; «Να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο, παρόμοιο με αυτόν που ανέλαβε στην ουκρανική κρίση. Η ρητορική του Ερντογάν μπορεί να έχει μετατοπιστεί από τη μετριοπάθεια στη διεκδικητικότητα, αλλά η θεμελιώδης αρχή της διατήρησης μιας ισορροπημένης εξωτερικής πολιτικής, καλύπτοντας παράλληλα τις εγχώριες εκλογικές ανάγκες -διότι συνεχίζει να απευθύνεται στην εθνικιστική και συντηρητική βάση των υποστηρικτών του- παραμένει άθικτη. Ο ρόλος της Τουρκίας στην περιοχή απέχει πολύ σε αυτή τουλάχιστον τη φάση, παρά τους υψηλούς τόνους, από το να είναι συγκρουσιακός».
Έτσι, ενώ την τελευταία εβδομάδα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια ανταγωνιστική γλώσσα και να πάρει μια ακόμη πιο επιθετική θέση εναντίον του Ισραήλ, «προτίμησε να ορίσει τον εαυτό του ως διαμεσολαβητή μεταξύ των δυο μερών, υπογραμμίζοντας την εναντίωσή του στη βία κατά των αμάχων».
«Η εκλογική βάση του Ερντογάν είναι ευαίσθητη απέναντι στην Παλαιστίνη και πιθανοί ανταγωνιστές σίγουρα θα εκμεταλλευτούν αυτό το ζήτημα», προσθέτει ο Εμρέ Ερντογάν. Αυτό αποτελεί ένα επιπλέον λόγο, που «στο νέο υπουργικό συμβούλιο είδαμε να προβιβάζει μια πιο ορθολογιστική προσέγγιση για να καλύψει τα τρωτά σημεία της Τουρκίας, δηλαδή τις ανησυχίες που σχετίζονται με την οικονομία και την ασφάλεια της χώρας».
Εξ ου, τονίζει ο τούρκος καθηγητής, «οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας, Αιγύπτου, αραβικών χωρών, αλλά και Ισραήλ παραμένουν σημαντικές για την Άγκυρα. Η Τουρκία χρειάζεται πρόσβαση στα διεθνή κονδύλια, την οικονομική βοήθεια των αραβικών χωρών, αλλά ταυτόχρονα και την υποστήριξη του δυτικού κόσμου».
Η αλλαγή ωστόσο του διεθνούς κλίματος «κατά του Ισραήλ και των αποφάσεων και ενεργειών του Νετανιάχου», καταλήγει ο καθηγητής Ερντογάν, «θα βοηθήσει τον Ερντογάν να καταδικάσει την κυβέρνησή του, αλλά όχι και τους Ισραηλινούς. Αυτή η θέση θα τον βοηθήσει να ικανοποιήσει τις προσδοκίες του εσωτερικού ακροατηρίου του, χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τις σχέσεις του με το Ισραήλ και άλλους διεθνείς παράγοντες».
«Ποιος είναι ο στόχος του Ερντογάν στη νέα ανάφλεξη στην Γάζα; Η αναβάθμιση του διεθνούς προφίλ του μέσω της ανάληψης ρόλου διαμεσολαβητή», υποστηρίζει μιλώντας στο ΒΗΜΑ ο τούρκος ακαδημαϊκός και αναλυτής Ιλχάν Ουζτζέλ . «Επειδή έχει δεσμούς τόσο με τον Νετανιάχου όσο και με τον Ισμαήλ Χανίγια, τον αρχηγό της Χαμάς που ζει στο Κατάρ, ο Ερντογάν έχει το πλεονέκτημα να μπορεί να μεσολαβεί μεταξύ των δύο πλευρών, αφού συνομιλεί απευθείας και με αμφότερες». Αυτήν τη στιγμή ενδιαφέρεται να απελευθερώσει τους ομήρους της Χαμάς, παρατηρεί ο Ουζτζέλ. «Ωστόσο δεν διαφαίνεται καμία ελπίδα επιτυχίας στη διαμεσολάβησή του. Το Ισραήλ προτιμά να συνεργαστεί με την Αίγυπτο και το Κατάρ. Δεν εμπιστεύονται τον Ερντογάν».
