Φτωχότερο από το περασμένο Σάββατο και το ιρανικό σινεμά μετά την δολοφονία του 83χρονου Νταριούς Μερτζουί, διακεκριμένου δημιουργού του ιρανικού κινηματογράφου που μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου μέσα στο σπίτι του, στην επαρχία Αλμπόρζ έξω από την Τεχεράνη. Δολοφονημένη επίσης βρέθηκε η σύζυγός του, Βαλιντέχ Μοχαμαντιφάρ. Η ανακοίνωση των ιρανικών δικαστικών αρχών αναφέρεται σε «πολλαπλά πλήγματα από μαχαίρι στο λαιμό».
Παρότι το έργο του Νταριούς Μερτζουί δεν είναι ευρέως γνωστό στην Ελλάδα όσο εκείνο άλλων, μεταγενέστερών του δημιουργών, ο δολοφονημένος σκηνοθέτης είναι εκείνος που στην δεκαετία του 1960 ουσιαστικά εισήγαγε τον ρεαλισμό, τον συμβολισμό και τις ευαισθησίες του ιρανικού καλλιτεχνικού κινηματογράφου, στρώνοντας έτσι το έδαφος για κατοπινούς auteur, σκηνοθέτες όπως ο Αμπάς Κιαροστάμι, ο Τζαφάρ Παναχί, ο Μοχσέν Μαχμαλμπάφ και ο Ματζίντ Ματζιντί.
Η ζωή και το έργο του
Ο Ντάριους Μερτζούι γεννήθηκε το 1939 στην Τεχεράνη και από πολύ νωρίς έδειξε ενδιαφέρον για τη ζωγραφική μινιατούρων και τη μουσική (σαντούρι και πιάνο). Στην προεφηβική ηλικία του περνούσε πολύ χρόνο πηγαίνοντας στον κινηματογράφο, ιδιαίτερα σε αμερικανικές ταινίες που δεν είχαν μεταγλωττιστεί και η προβολή τους συνδυαζόταν με επεξηγηματικές κάρτες τίτλων που εξηγούσαν την πλοκή. Κάπως έτσι ο Mερτζουί άρχισε να μαθαίνει αγγλικά για να απολαμβάνει καλύτερα τις ταινίες.
Ωστόσο, η ταινία που είχε τον ισχυρότερο αντίκτυπο πάνω του ως παιδί ήταν ο «Κλέφτης ποδηλάτων», το κλασικό φιλμ του ιταλικού νεορεαλισμού που γύρισε ο Βιτόριο Ντε Σίκα. Αργότερα, ως σκηνοθέτης, ο Μερτζουί θα υιοθετούσε το ύφος των «δασκάλων» του – οι Ιταλοί Ντε Σίκα και Ρομπέρτο Ροσελίνι, ο Ινδός Σατιατζίτ Ρέι κ.α. – προσθέτοντας την ιρανική «πινελιά» που έκανε τις δικές του ταινίες ξεχωριστές. Σταθερά στο έργο του ήταν η εστίαση στα προβλήματα του σύγχρονου, κυρίως αστικού, Ιράν.
Σκηνή από την «Αγελάδα» που στα τέλη της δεκαετίας του 1960 χάρισε στον Νταριούς Μερτζουί την εθνική και παγκόσμια αναγνώριση
Σε ηλικία 12 ετών ο Μερτζουί κατασκεύασε έναν προτζέκτορα 35 mm και άρχισε να νοικιάζει ταινίες τις οποίες πρόβαλλε έναντι εισιτηρίου στους φίλους της γειτονιάς του. Το 1959 μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες για να σπουδάσει στο Τμήμα Κινηματογράφου του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες (UCLA). Ενας από τους καθηγητές του ήταν ο Ζαν Ρενουάρ. Επίσης σπούδασε φιλολογία.
Επιστρέφοντας στην Τεχεράνη, ο Mερτζουί βρήκε δουλειά ως δημοσιογράφος και σεναριογράφος. Από το 1966 έως το 1968 ήταν καθηγητής στο Κέντρο Σπουδών Ξένων Γλωσσών της Τεχεράνης, όπου δίδαξε μαθήματα λογοτεχνίας και αγγλικής γλώσσας. Έδωσε επίσης διαλέξεις για ταινίες και λογοτεχνία στο Κέντρο Οπτικοακουστικών Σπουδών μέσω του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης.
Ο Νταριούς Μερτζουί στα γυρίσματα του «Κύκλου»
Το ντεμπούτο του στην κινηματογραφική σκηνοθεσία έγινε το 1966 με την ταινία «Diamond 33», μια παρωδία μεγάλου προϋπολογισμού της σειράς ταινιών Τζέιμς Μποντ. Αν και η ταινία δεν είχε εισπρακτική επιτυχία, η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, «Η αγελάδα» του έφερε εθνική και διεθνή αναγνώριση. Βασισμένη στο διήγημα του διάσημου Ιρανού Γκολαμχοσείν Σαεντί, η «Αγελάδα» είναι ένα συμβολικό δράμα για έναν απλό χωρικό και τη σχεδόν μυθική προσκόλλησή του με την αγελάδα του. Προβλήθηκε τόσο στο φεστιβάλ του Βερολίνου, όσο και της Βενετίας.
Από τότε ο Μερτζουί υπέγραψε ταινίες που κρατούν την δική τους θέση στο πάνθεον του ιρανικού κινηματογράφου Τέχνης, ανάμεσα στις οποίες οι «Κύκλος» (1974), «Ένοικοι» (1987), «Σάρα» (1993) και «Λεϊλά» (1996). Το 1998 σκηνοθέτησε μια από τις πιο γνωστές ταινίες του, «Η αχλαδιά» με πρωταγωνίστρια την Γκολσιφτέ Φαραχανί. Μάλιστα, η «Αχλαδιά» θεωρείται η αποθέωση της σκηνοθετικής μελέτης της αστικής τάξης του Ιράν.
Αρκετές ταινίες του Μερτζουί είχαν παρουσιαστεί σε μεγάλα ευρωπαϊκά φεστιβάλ (Κάννες, Βερολίνο, Βενετία) και μόλις πέρσι, ο άτυχος σκηνοθέτης είχε γυρίσει την τελευταία όπως αποδείχθηκε ταινία του, «LA Minor».
Η Γκολσιφτέ Φαραχανί πρωταγωνίστρια στην «Αχλαδιά» μια από τις καλύτερες ταινίες του Νταριούς Μερτζουί
