Ο πρώτος αραβο-ισραηλινός πόλεμος ξεκίνησε επίσημα την 15 Μαΐου 1948 όταν ο Σύνδεσμος των Αραβικών Κρατών εξέφρασε την αντίθεσή του στην δημιουργία του ισραηλινού κράτους που ανακήρυξε λίγες ώρες νωρίτερα ο David Ben Gurion. Τελείωσε με την υπογραφή της.
Συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ στην Ρόδο την 24 Ιανουαρίου 1949, την οποία και ακολούθως συνυπόγραψαν ο Λίβανος, η Συρία και η Ιορδανία. Ο πόλεμος αποδείχτηκε καταστροφικός για τους Παλαιστίνιους Άραβες. Όχι μόνο έπαψε να υπάρχει το κράτος τους, αλλά κατοχυρώθηκε και η πλήρης ανεξαρτησία του νεοσύστατου κράτους του Ισραήλ. Στην δεκαετία αυτή γεννήθηκε και το παλαιστινιακό κίνημα της Fatah υπό την ηγεσία του Yasser Arafat. Οι αντιδράσεις, οι διαμαρτυρίες και η επιθέσεις του κινήματος εναντίον ισραηλινών στόχων από το 1965 και μετά, οδήγησαν σε ένταση τις σχέσεις των δύο πλευρών.
Η επόμενη μεγάλη κρίση η οποία και οδήγησε στον πόλεμο του 1967 ήταν αποτέλεσμα μιας λανθασμένης , όπως αποδείχτηκε αργότερα, προειδοποίησης της τότε ΕΣΣΔ προς τον πρόεδρο Νασσερ, ότι το Ισραήλ σκόπευσε να επιτεθεί στην Συρία με αφορμή τα υψίπεδα του Γκολάν. Η Αίγυπτος ανέπτυξε στρατιωτικές δυνάμεις στη χερσόνησο του Σινά και ξεκίνησε τις επιχειρήσεις της εναντίον του Ισραήλ.
Η απάντηση του Ισραήλ ήταν άμεση και την 5 Ιουνίου 1967 με αεροπορική επιδρομή κατά των αιγυπτιακών και άλλων αραβικών αεροπορικών δυνάμεων υπό την διοίκηση του Πτεράρχου Mordechai Hod, κατέστρεψε 309 από τα 340 πολεμικά αφη της πολεμικής αεροπορίας της Αιγύπτου και την έθεσε εκτός αποστολής! Ήταν μία από τις πλέον τολμηρές και αποφασιστικές αεροπορικές επιχειρήσεις στην ιστορία και αυτή που έκρινε το αποτέλεσμα του πολέμου των έξι ημερών, όπως ονομάστηκε.
Οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις (IDF) υπό την διοίκηση των Yitzhak Rabin, Israel Tal, Avraam Joffe, Ariel Sharon και David Elazar, κατήγαγαν και στα υπόλοιπα μέτωπα εναντίον της Συρίας και της Ιορδανίας λαμπρές νίκες με αποτέλεσμα να καταλάβουν τα υψίπεδα του Γκολάν, την Ιερουσαλήμ, την Δυτικά Όχθη και την Λωρίδα της Γάζας. Όλη η προ του 1948 Παλαιστίνη ήταν πλέον υπό τον έλεγχο του Ισραήλ!
Όπως όμως και το 1948 έτσι και τώρα η νίκη αυτή των ισραηλινών και η κατοχή των νέων εδαφών, απουσία διπλωματικής λύσης, οδήγησε σε μεγαλύτερη όξυνση των αραβο-ισραηλινών σχέσεων. Με την δημιουργία της οργάνωση PLO υπό τον Yasser Arafat ξεκίνησε πλέον η ένοπλη δράση των παλαιστινίων εναντίον στόχων του Ισραήλ, τόσο εντός όσο και εκτός της επικράτειά του.
Το πρωί της 6 Οκτωβρίου 1973 ημέρα της μεγάλης εορτής των Εβραίων Yom Kippur ( Ημέρα της Εξιλέωσης), συντονισμένη επίθεση Συριακών δυνάμεων στα υψίπεδα του Γκολάν και Αιγυπτιακών δυνάμεων στη χερσόνησο του Σινά είχε ως αποτέλεσμα τον πλήρη αιφνιδιασμό των ισραηλινών ΕΔ! Οι αραβικές δυνάμεις ενισχυόμενες και από μονάδες της Ιορδανίας, του Μαρόκο και του Ιράκ κατήγαγαν τις πρώτες ημέρες των επιχειρήσεων μεγάλες επιτυχίες, εκμεταλλευόμενες και τον πλήρη αιφνιδιασμό του Ισραήλ. Η 9η Οκτωβρίου όμως ήταν η μέρα που άλλαξε τις ισορροπίες του πολέμου.
Το Ισραήλ αφού κατάφερε να αναχαιτίσει μέρος των επιθετικών ενεργειών της Αιγύπτου, έπεισε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μ. Νίξον να στείλει ενισχύσεις για να μπορέσει ο ισραηλινός στρατός να προβεί σε επιστράτευση και να εμπλέξει τα εφεδρικά του τμήματα. Στις 16 Οκτωβρίου οι IDF υπό τον Στρατηγό Σαρόν εξαπέλυσαν αντεπίθεση και στις 27 Οκτωβρίου έχουμε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με πρωτοβουλία του τότε υπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ Χ. Κίσινγκερ.
Παρά τον πλήρη αιφνιδιασμό τους οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις πέτυχαν την πιο εκπληκτική νίκη στην ιστορία τους. Ο πόλεμος αυτός είχε ως αποτέλεσμα τη Συμφωνία του Camp David το 1978 και την επακόλουθη Συνθήκη Ειρήνης Αιγύπτου- Ισραήλ, όμως η επίλυση της διαμάχης Παλαιστινίων και Ισραήλ απείχε ακόμη πολύ!
Ακριβώς 50 χρόνια μετά βρισκόμαστε εκεί που σταματήσαμε…
Το Σάββατο 7 Οκτ 2023 μεγάλης κλίμακας τρομοκρατική επίθεση από τη ισλαμική τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς είχε ως αποτέλεσμα τον αιφνιδιασμό του Ισραήλ, με ένοπλους Παλαιστίνιους να περνούν στο ισραηλινό έδαφος με μπουλντόζες, αιωρόπτερα και μοτοσικλέτες. Η επίθεση του Σαββάτου είναι η χειρότερη παραβίαση της ισραηλινής άμυνας από τον πόλεμο του Yom Kippur το 1973. Η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα, είχε πει ο Μαρξ, θα δικαιωθεί;
Η προσεκτική μελέτη της στρατιωτικής και πολιτικής ιστορίας μπορεί να φωτίσει πολλές πτυχές της ιστορικής αυτής διαμάχης και ίσως μας δώσει απαντήσεις ως προς την τελική έκβαση και αυτού του πολέμου. Ο πρωτοφανής και απόλυτος «αιφνιδιασμός» που υπέστη το Ισραήλ από την ενέργεια της Χαμάς, δεν φαίνεται να είναι και τόσο πρωτοφανής στην όλη ιστορία των αραβο-ισραηλινών διενέξεων. Οι Άραβες σε όλους τους πολέμους είχαν την πρωτοβουλία της έναρξης των επιχειρήσεων και αιφνιδίαζαν τον αντίπαλό τους με αποτέλεσμα αυτός να μην έχει προβεί στην επιστράτευση των Μονάδων του.
Ενώ στην αρχή των επιχειρήσεων είχαν εντυπωσιακά αποτελέσματα, αποδεικνύονταν ανίκανοι να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματα του αιφνιδιασμού και να ασκήσουν τακτική ελιγμών. Ο χρόνος που παρείχαν στις ισραηλινές δυνάμεις να επιστρατευτούν αποδεικνύονταν καταλυτικός για την τελική έκβαση του πολέμου. Η υπεροχή της πολεμικής αεροπορίας του Ισραήλ και η στρατιωτική επαγγελματική τους πείρα υπήρξε πάντα καθοριστικός παράγοντας.
Οι μεγάλες δυνάμεις ήταν πάντα παρούσες σε όλους τους αραβο-ισραηλινούς πολέμους. Στον πόλεμο των έξι ημερών η ΕΣΣΔ εμμέσως υποκίνησε την επίθεση της Αιγύπτου. Οι όποιοι υποκινητές της επίθεσης της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου ενδέχεται να έχουν πράξει και πάλι το ίδιο σφάλμα όπως και στον πόλεμο του 1967 με τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα για τον Παλαιστινιακό λαό. Οι ΗΠΑ με την εμπλοκή τους παρείχαν πάντοτε τον απαραίτητο χρόνο για την ολοκλήρωση της επιστράτευσης των μονάδων του ισραηλινού στρατού, όπως φαίνεται να πράττουν και τώρα. Στον πόλεμο του 1973 όταν οι ισραηλινοί κύκλωσαν την 3η Αιγυπτιακή Στρατιά και δημιουργήθηκε κατάσταση απειλής προς το Κάιρο, η ΕΣΣΔ κινήθηκε παρασκηνιακά και απείλησε με επέμβαση στην περιοχή.
Οι ομοιότητες της εν εξελίξει αραβο-ισραηλινής διένεξης με τις παλιότερες είναι πολλές, υπάρχουν όμως και αρκετές διαφορές, οι οποίες θα παίξουν κρίσιμο ρόλο ως προς το τελικό αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης. Το κρίσιμο ερώτημα εδώ είναι: Ποιος πολεμάει και γιατί;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι καθοριστικός παράγοντας για τις εξελίξεις των επιχειρήσεων. Μία από τις τραγικές ειρωνείες του πολέμου είναι πως εκείνα για τα οποία αξίζει κάποιος να ζει είναι και εκείνα για τα οποία αξίζει να πεθάνει. Στους προηγούμενους πολέμους μεταξύ Αράβων και Ισραήλ είχαμε συγκρούσεις τακτικών δυνάμεων κυρίαρχων κρατών, πόλεμοι που διεξάγονταν με τις παραδοσιακές αρχές και τακτικές των πολεμικών συγκρούσεων.
Το Ισραήλ τώρα έχει να αντιμετωπίσει μία ισλαμική τρομοκρατική οργάνωση τύπου Αλ Κάιντα ή ISIS, η οποία στρατολογεί φανατικούς, δε δίνει ιδιαίτερη σημασία στο κόστος σε ανθρώπινες ζωές, αμάχων αλλά και μελών της. Τέτοιου είδους συγκρούσεις, στις οποίες εμπλέκονται ετερόκλητα συμφέροντα και ετερόκλητες ομάδες, είναι συνήθως παρατεταμένες. Σήμερα η γραμμή του μετώπου γίνεται ολοένα και λιγότερο σαφής και ευδιάκριτη, οι απειλές μπορεί να είναι πολύ πιο αόρατες και πιο δύσκολο να αντιμετωπισθούν. Οι εχθροί δεν φοράνε πλέον στολές και οι συνέπειες του πολέμου έχουν μεγάλη επίπτωση στον άμαχο πληθυσμό.
Ο αγώνας προβλέπεται να διεξαχθεί εντός πυκνής κατοικημένης περιοχής και ο έλεγχος ολόκληρων συνοικιών από ένοπλες ομάδες και συμμορίες μειώνει την στρατιωτική ισχύ του τακτικού ισραηλινού στρατού. Θα αποδείξει το Ισραήλ ότι έχει την τεχνογνωσία και την ικανότητα να ανταποκριθεί στις νέες αυτές απαιτήσεις της σύγκρουσης; Είναι έτοιμη η κοινωνία του Ισραήλ να ανταπεξέλθει σε αυτό το είδους του πολέμου; Είναι ίδια η κοινωνία με αυτή των προηγούμενων συγκρούσεων στην οποία η αραβική απειλή είχε γίνει δεύτερη φύση ή ο δυτικός τρόπος ζωής και η ευημερία έχει αλλοιώσει τον χαρακτήρα της ισραηλινής κοινωνίας; Διαθέτει η σημερινή ισραηλινή ηγεσία τις χαρισματικές και «μπαρουτοκαπνισμένες» προσωπικότητες του παρελθόντος;
Η ιστορία των αραβο-ισραηλινών πολέμων έχει δείξει ότι το Ισραήλ μπορεί να ανταπεξέλθει σε αυτές τις προκλήσεις, άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η νίκη στον πόλεμο δεν βασίζεται τόσο στην αριθμητική υπεροχή ή στο θάρρος, όσο στην πειθαρχεία και την άρτια εκπαίδευση του στρατεύματος, παράγοντες όπου φαίνεται να υπερτερεί το Ισραήλ έναντι των αντιπάλων του.
Τις κοινωνίες της Δύσης, όπως περιγράφει η συγγραφές Margaret MacMillan στο βιβλίο της «Μια Σύντομη Ιστορία του Πολέμου», σήμερα τις χαρακτηρίζει μια διφορούμενη στάση απέναντι στον πόλεμο. Από τη μία έχουμε επετείους και αναμνηστικές εκδηλώσεις, έτοιμοι πάντα να καταναλώσουμε με ιδιαίτερη όρεξη κάθε είδους πολεμικές ιστορίες, ταινίες, πολεμικά παιχνίδια. Από την άλλη η ιδέα του πολέμου μας απωθεί. Σε κάθε περίπτωση δε θα θέλαμε να υπάρξουν νέες εκατόμβες. Ας μην ξεχνάμε, ωστόσο, ότι η Δύση, δεν είναι παρά ένα τμήμα του πλανήτη, του οποίου μάλιστα οι επιλογές και οι αξίες δεν είναι πλέον αυτονόητα κυρίαρχες σε όλο τον κόσμο.
Με αυτές τις αρχές και αξίες όμως οφείλει και πρέπει το Ισραήλ να αντιμετωπίσει αυτή την τρομοκρατική απειλή. Οι δυνάμεις που έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα στην περιοχή θα παίξουν και πάλι τον ρόλο τους. Οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ και της Ρωσίας θα είναι καταλυτικές. Η ΕΕ όπως και στο παρελθόν έτσι και τώρα εκτιμώ ότι δεν θα έχει καθοριστικό ρόλο, καθόσον πλέον είναι και δέσμια του ισχυρού μουσουλμανικού πληθυσμού που ζει στην επικράτειά της.
Αυτό όμως που πρέπει να αντιληφθούμε είναι ότι δεν είναι εποχή για να αποστρέφουμε απλώς το βλέμμα μας απ’ ότι μας φαίνεται αποτρόπαιο. Περισσότερο απ’ ότι οποτεδήποτε άλλοτε, πρέπει σήμερα να σκεφτούμε τι μπορεί να σημαίνει ένας πόλεμος και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειές του.
Ηλίας Παπαδήμας, Σχης ε.α, ΜΑ Σπουδές ΝΑ Ευρώπης
