Οι ισραηλινο-παλαιστινιακές συγκρούσεις έχουν όλα αυτά τα χρόνια στοιχίσει αμέτρητες ανθρώπινες ζωές κι έχουν οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους στο ξεριζωμό. Κι εδώ και λίγες μέρες, τα βλέμματα ολόκληρου του κόσμου έχουν στραφεί και πάλι στη Μέση Ανατολή, όπου η διαμάχη ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη για άλλη μια φορά κλιμακώνεται μετά την επίθεση της Χαμάς και δυστυχώς δείχνει να εξελίσσεται σε έναν από τους χειρότερους γύρους βίας.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ενημερωθεί κανείς σήμερα για τα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή. Το Διαδίκτυο είναι γεμάτο από χρονοδιαγράμματα και επεξηγήσεις. Υπάρχουν threads στο Twitter, TikToks και δημοσιεύσεις στο Instagram που βρίθουν από πληροφορίες – άλλες αληθείς κι άλλες αμφισβητούμενες. Το να προσπαθήσει όμως κανείς να καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει στη γη του Αβραάμ είναι δύσκολο εγχείρημα. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις στο ισραηλινο-παλαιστινιακό ζήτημα – ένα ζήτημα πολύπλοκο, με πολυάριθμες πτυχές, του οποίου οι ρίζες χάνονται βαθιά στο παρελθόν.
Συχνά, ταινίες και ντοκιμαντέρ προσφέρουν έναν εναλλακτικό τρόπο για να εμβαθύνει κανείς στην ιστορία, στις ανθρώπινες σχέσεις που βρίσκονται στην καρδιά αυτής της διαμάχης, και να αποκτήσει μια ευρύτερη κατανόηση της διένεξης. Γιατί ο κινηματογράφος έχει τη δύναμη να διαφωτίζει, μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε μια ποικιλία ανθρώπινων εμπειριών.
Σίγουρα, καμία ταινία δεν έσωσε τον κόσμο. Αυτό όμως που μπορεί να κάνει είναι να μας προσφέρει ένα σημείο πρόσβασης σε ένα απίστευτα πολύπλοκο ζήτημα. Οι ταινίες που ακολουθούν αποτελούν ένα καλό σημείο εκκίνησης.
Paradise Now (2005)
Ο Said και ο Khaled, δύο Παλαιστίνιοι, μηχανικοί, κολλητοί φίλοι, στρατολογούνται για να εισέλθουν στο Ισραήλ ζωσμένοι εκρηκτικά. Δεν είναι καθόλου θρησκευόμενοι. Δεν είναι ούτε καν ιδιαίτερα πολιτικοποιημένοι. Και όμως, ανταποκρίνονται στο κάλεσμα πρόθυμα.
Πρόκειται για μια δυνατή ταινία που αντιμετωπίζει ένα εξαιρετικά δύσκολο θέμα με ποιητική διάθεση, παίζοντας με τις αποχρώσεις. Βραβευμένη με τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και υποψήφια για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας το 2006, η ταινία «Paradise Now» σε καμία περίπτωση δεν επιχειρεί να δικαιολογήσει τις βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας, αλλά παρέχει εξηγήσεις και πλαίσιο, αναγκάζοντάς μας να αντικρίσουμε μια πραγματικότητα για εμάς αδιανόητη.
Waltz with Bashir (2008)
Το βραβευμένο με Χρυσή Σφαίρα ντοκιμαντέρ του Ari Folman δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχετε δει μέχρι σήμερα. Ακολουθεί το προσωπικό ταξίδι του ισραηλινής καταγωγής σκηνοθέτη, ο οποίος προσπαθεί να ανακτήσει τις αναμνήσεις του από τον πόλεμο του Λιβάνου το 1982, προσφέροντας μια νέα προσέγγιση στην κατανόηση των συγκρούσεων στην περιοχή.
Μια ανατριχιαστικά σκληρή ματιά στη ζωή ενός νεαρού στρατιώτη και στο πώς ο πόλεμος μπορεί να επηρεάσει όλους όσους εμπλέκονται σε αυτόν, όχι μόνο όσους μνημονεύονται ως άλλος ένας αριθμός στον κατάλογο των θυμάτων. Το «Waltz With Bashir» ήταν η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων που προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας το 2009 και αποτελεί ένα από τα καλύτερα κινηματογραφικά επιτεύγματα της σύγχρονης εποχής, ανεξαρτήτως είδους ή ύφους.
5 Broken Cameras (2011)
Σε σκηνοθεσία του Παλαιστίνιου Emad Burnat και του Ισραηλινού Guy Davidi, η ταινία παρουσιάζει από πρώτο χέρι τη σύγκρουση στο Bil’in, ένα χωριό της Δυτικής Όχθης που έχει πληγεί από το ισραηλινό διαχωριστικό φράγμα. Η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα από το φακό πέντε διαφορετικών καμερών, οι οποίες έσπασαν όλες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας κινηματογράφησης, συμβολίζοντας την ανθεκτικότητα και την επιμονή των κατοίκων της περιοχής.
Γυρισμένο σε διάστημα πέντε ετών, το «5 Broken Cameras» αποτυπώνει καίρια πώς τόσο οι Παλαιστίνιοι όσο και οι Ισραηλινοί ενώθηκαν για να αντισταθούν στην κατασκευή του φράγματος, η οποία είχε καταστροφικές συνέπειες για την τοπική κοινότητα. Από την απώλεια της γεωργικής γης μέχρι τον αντίκτυπο στην οικογενειακή ζωή, το ντοκιμαντέρ αφηγείται την ιστορία ανθρώπων που αγωνίζονται για την επιβίωση και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Το 5 Broken Cameras έχει αποσπάσει διεθνή αναγνώριση, μεταξύ των οποίων το Βραβείο Σκηνοθεσίας Παγκόσμιου Κινηματογράφου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Sundance και το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Άμστερνταμ. Η ταινία ήταν επίσης υποψήφια για το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στα βραβεία Όσκαρ.
Lemon Tree (2008)
Μια Παλαιστίνια χήρα που ζει στην Πράσινη Γραμμή που χωρίζει το Ισραήλ από τη Δυτική Όχθη αναγκάζεται ξαφνικά να αγωνιστεί για τον λεμονόκηπό της, όταν ο νεοεκλεγείς Ισραηλινός υπουργός Άμυνας μετακομίζει στο διπλανό σπίτι. Η ισραηλινή μυστική υπηρεσία θεωρεί τον κήπο απειλή για τον υπουργό και τη σύζυγό του και βγάζει άδειες για να ξεριζώσει τις λεμονιές.
Αν και γεμάτη συμβολισμούς, η ταινία βασίζεται στην πραγματικότητα σε αληθινά γεγονότα. Σε σκηνοθεσία του ισραηλινού σκηνοθέτη Eran Riklis, το «Lemon Tree» λειτουργεί ως μια σύγχρονη παραβολή για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Η ταινία δεν διαλέγει στρατόπεδο, αλλά αφηγείται μια πολύ ανθρώπινη ιστορία που καταδεικνύει όλα όσα χωρίζουν Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους – γλώσσα, εξουσία, θρησκεία και ένα τεράστιο τείχος.
Omar (2013)
Mε έντονα μελοδραματικά στοιχεία, τα οποία επηρεάζονται έντονα από τις ισραηλινο-παλαιστινιακές διενέξεις, και ένα καταπληκτικό καστ πρωτοεμφανιζόμενων ως επί το πλείστον ηθοποιών, το «Omar» αφηγείται την ιστορία τριών παιδικών φίλων που βρίσκονται παγιδευμένοι σε έναν πόλεμο που φαινομενικά δεν έχει τέλος. Διχάζονται ανάμεσα στις προσωπικές τους επιθυμίες για ένα σπίτι, μια οικογένεια, μία ήρεμη ζωή και τη δέσμευσή τους για την ανεξαρτησία της Παλαιστίνης.
Ακολουθώντας την ίδια γραμμή με την προηγούμενη ταινία του «Paradise Now», ο βραβευμένος Παλαιστινιακής καταγωγής σκηνοθέτης Hany Abu-Assad παρατάσσει τη ρουτίνα της καθημερινής ζωής στη Δυτική Όχθη δίπλα στη βαναυσότητα του πολέμου, αποκαλύπτοντας την οικειότητα που μπορεί να συνδέσει ανθρώπους από φαινομενικά αντίθετα στρατόπεδα, αλλά και τα θανατηφόρα ρήγματα που μπορούν να γεννηθούν μεταξύ των συντρόφων.
Η ταινία ήταν προτεινόμενη για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας το 2014, ενώ απέσπασε το ειδικό βραβείο της κριτικής επιτροπής Un Certain Regard στην 67η διοργάνωση.
Bethlehem (2013)
Οι ταινίες που ασχολούνται με τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή τείνουν να είναι γεμάτες πολιτικές πτυχές. Αλλά η ταινία «Bethlehem», σε σκηνοθεσία του Ισραηλινού Yuval Adler και σε σενάριο του μουσουλμάνου Παλαιστίνιου Ali Waked, αντιμετωπίζει το θέμα διατηρώντας μια ουδετερότητα. Αυτή η ισορροπημένη προσέγγιση καταφέρνει να αποδώσει γλαφυρότατα πώς ο φανατισμός και στις στις δύο πλευρές δημιουργεί μια αδιάσπαστη μέγγενη, μια κατάσταση που απαιτεί από όλους να επιλέξουν πλευρά.
Με επίκεντρο την περίπλοκη σχέση ανάμεσα σε έναν πράκτορα των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών και τον νεαρό Παλαιστίνιο πληροφοριοδότη του, η ταινία αφηγείται ιστορίες που είναι οδυνηρές με τρόπους που λίγοι τίτλοι ειδήσεων αποτυπώνουν ποτέ. Εξού και έχει κερδίσει αρκετά βραβεία στο Ισραήλ και έχει αποσπάσει επαίνους σε διάφορα φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο.
