O ισχυρότερος ρόλος που δίνεται στις περιφερειακές και τοπικές αρχές, αλλά και η περισσότερη συνοχή εντός στην ΕΕ, αποτελούν το «αντίδοτο στην αυξανόμενη δυσαρέσκεια στην Ευρώπη», τόνισε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών, Βάσκο ‘Αλβες Κορδέιρο, κατά την ετήσια ομιλία του για την Κατάσταση των Περιφερειών και των Πόλεων στην ΕΕ στην εναρκτήρια εκδήλωση της 21ης Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Πόλεων, στις Βρυξέλλες.
Η σημερινή ομιλία συνέπεσε με τη δημοσίευση της Ετήσιας Έκθεσης της ΕΕ για το 2023 για την Κατάσταση των Περιφερειών και των Πόλεων, η οποία περιλαμβάνει έρευνα, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το IPSOS, με τοπικούς και περιφερειακούς ηγέτες και στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ. Και στην οποία αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι 30 εκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να «εξαφανιστούν» από τις αγροτικές περιοχές της Ευρώπης έως το 2033, (συγκριτικά με 1993), δηλαδή, όσος είναι «ο πληθυσμός της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Λιθουανίας μαζί». Επιπλέον, από το 2015 έως το 2021, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά 5% στις αγροτικές περιοχές, ποσοστό διπλάσιο από ό,τι στις αστικές περιοχές.
«Η ανησυχητική κατάσταση αποτελεί απειλή και για την ευρωπαϊκή δημοκρατία, επειδή όσοι παραμένουν σε αγροτικές περιοχές αισθάνονται να μένουν πίσω από τους τοπικούς, εθνικούς και ευρωπαϊκούς θεσμούς», σημειώνεται στην Έκθεση.
Β.Α. Κορδέιρο: «Ένας σχυρότερος ρόλος για τις περιφέρειες και τις πόλεις στην ΕΕ θα είναι κρίσιμος ενόψει των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε»
Ο κ. Κορδέιρο υπογράμμισε εξ αρχής ότι οι περιφέρειες και οι πόλεις διαχειρίζονται όλο και περισσότερες κρίσεις. «Το 2023 είναι ήδη έτος ρεκόρ – για ατυχείς λόγους», είπε χαρακτηριστικά και, αμέσως, προσέθεσε: «Το πιο ζεστό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ και αυτή η ακραία ζέστη ήρθε με πυρκαγιές, καύσωνες, ξηρασίες, αλλά και καταιγίδες και πλημμύρες».
Η κλιματική κρίση, τόνισε, «παίρνει ζωές, καταστρέφει την οικονομία μας και απειλεί το μέλλον μας», αλλά επιπλέον «ενισχύει τις ανισότητες και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συνέπειες και επιπτώσεις που ξεκινούν από το κλίμα, την οικονομία ή τις υποδομές, αλλά μπορεί επίσης να επηρεάσουν τους πολιτικούς θεσμούς και τη δημοκρατία». Υπογράμμισε, δε, ότι«χωρίς τη συμμετοχή, χωρίς την κινητοποίηση των περιφερειών και των πόλεων δεν είναι δυνατό να μετατραπούν οι παγκόσμιες δεσμεύσεις σε τοπικές δράσεις».
Σχετικά με την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και την υποστήριξη των πόλεων και περιφερειών, τόνισε ότι «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών θα διαδραματίσει το ρόλο της για να διασφαλίσει ότι θα ληφθεί υπόψη η τοπική και περιφερειακή διάσταση και οι βασικές πολιτικές, όπως η πολιτική συνοχής, θα συνεχίσουν να αποτελούν μια κεντρική επενδυτική θέση μακροπρόθεσμα σε όλες τις περιοχές». Όπως είπε, «η διεύρυνση (της ΕΕ) δεν είναι μόνο ζήτημα αριθμών και προϋπολογισμού, είναι μια πολιτική δέσμευση και θα γίνει προς το συμφέρον των υποψηφίων χωρών, αλλά και προς το συμφέρον της ΕΕ, προσθέτοντας ότι «πρέπει να είμαστε έτοιμοι για αυτό το ιστορικό βήμα στο κοινό μας ευρωπαϊκό ταξίδι και πρέπει να γνωρίζουμε ότι, όποιο κι αν είναι το κόστος, θα ήταν πολύ πιο δαπανηρό να κλείσουμε την πόρτα της Ευρώπης σε αυτούς που θέλουν να συμμετάσχουν σε αυτό το εκπληκτικό πολιτικό ταξίδι».
Όπως παρουσιάζεται στην Έκθεση, οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για παράδειγμα, διαπιστώνεται ότι πάνω από 32 εκατομμύρια Ευρωπαίοι δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν ένα σωστό γεύμα κάθε δεύτερη μέρα και 40 εκατομμύρια δεν μπόρεσαν να κρατήσουν τα σπίτια τους ζεστά το 2022.
Για τον κ. Κορδέιρο, λοιπόν, «η κοινωνική συνοχή στις περιοχές παραμένει ακόμα στόχος», καθώς «οι τοπικές και περιφερειακές αρχές είναι οι πρώτες που αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις και είναι οι πρώτες που απαντούν παρά το κόστος». Απηύθυνε, δε, κάλεσμα για εξεύρεση «ευρωπαϊκών λύσεων» όπως είναι οι «τοπικές παραγωγές ενέργειας και τροφίμων» και η «εξατομικευμένη υποστήριξη στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, ιδιαίτερα στους πιο ευάλωτους».
Επιπλέον, όπως διαφάνηκε από την ομιλία του, θεωρεί ότι οι δημόσιες επενδύσεις είναι «κλειδί» για την εξεύρεση μίας απάντησης σ΄αυτές τις προκλήσεις και για την επιτυχία της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, με δεδομένη τη δημογραφική αλλαγή (γήρανση κ.λπ.), έτσι ώστε να επιτευχθεί ο στόχος για «εδαφική, κοινωνική και οικονομική συνοχή στην Ευρώπη».
Για τον ίδιο, είναι ξεκάθαρο ότι για να καταστεί «η πολιτική συνοχής κατάλληλη για το μέλλον» πρέπει να βασίζεται σε «απλές ιδέες», όπως «ευελιξία με προβλεψιμότητα, εταιρική σχέση και υπευθυνότητα» και, όπως είπε, «πρέπει να εργαστούμε σε συνεργασία με όλες τις περιφέρειες και τις πόλεις» και «γι’ αυτό πρέπει να ενισχύσουμε τον Κώδικα Δεοντολογίας για την εταιρική σχέση».
Ο κ. Κορδέιρο υπογράμμισε και το ρόλο που διαδραματίζουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές στις κοινότητές τους, λέγοντας ότι «η επιτυχία των φιλόδοξων πολιτικών χρειάζεται ένα κρίσιμο συστατικό, την εμπιστοσύνη», προσθέτοντας ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι οι πολίτες εμπιστεύονται περισσότερο τους τοπικούς και περιφερειακούς εκπροσώπους παρά στις εθνικές τους κυβερνήσεις και έχουν σ’ αυτούς περισσότερη εμπιστοσύνη ακόμη και από εκείνη που έχουν στα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Επισήμανε, τέλος, ότι, ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών το 2024, οι περιφέρειες και οι πόλεις «έχουν ρόλο να διαδραματίσουν» παρόλο που, όπως, είπε, «τα ονόματά μας μπορεί να μην είναι στο ψηφοδέλτιο».
«’Εχουμε την ευθύνη να δείξουμε ότι η δημοκρατία αποδίδει σε όλα τα επίπεδα», συνέχισε, τονίζοντας ότι «ένας ισχυρότερος ρόλος για τις περιφέρειες και τις πόλεις στην ΕΕ θα είναι κρίσιμος ενόψει των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε» και κυρίως ενόψει της διεύρυνσης της Ένωσης.
«Αυτό μπορεί μόνο να ενισχύσει τον κοινό μας δημοκρατικό ιστό», είπε, ζητώντας, ταυτόχρονα, την ανάληψη και χάραξη πολιτικών «που μελετώνται επί τόπου» και «μια αναζωογονημένη ευρωπαϊκή δημοκρατία, με περιφέρειες και πόλεις στην καρδιά».
Τα βασικά πορίσματα της ετήσιας έκθεσης της ΕΕ για την Κατάσταση των Περιφερειών και των Πόλεων
Στην έκθεση διαπιστώνεται ότι «οι περιφέρειες και οι πόλεις της ΕΕ είναι το κλειδί για την επιτυχή υποδοχή και ενσωμάτωση των Ουκρανών προσφύγων, καθώς «περίπου οι μισές περιφέρειες και πόλεις της ΕΕ αναφέρουν ότι φιλοξενούν πρόσφυγες από την Ουκρανία».
Το γερμανικό κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας είναι η περιοχή της ΕΕ που φιλοξενεί τους περισσότερους Ουκρανούς πρόσφυγες, ακολουθούμενη από την πολωνική περιφέρεια Mazowieckie με λίγο περισσότερους από 200.000 εκτοπισμένους Ουκρανούς.
Η πλειονότητα των περιφερειών και των πόλεων (60%) βλέπει σαφή οφέλη – μεταξύ άλλων από άποψη δημογραφικού, νοοτροπίας και οικονομίας – από την υποδοχή των προσφύγων στις κοινότητές τους.
Τέσσερις στις δέκα πόλεις και περιφέρειες της ΕΕ (45%) πιστεύουν ότι μπορούν να συμβάλουν, συνεισφέροντας κατά κάποιο τρόπο στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, ενώ κρίνεται ότι «η Συμμαχία Πόλεων και Περιφερειών για την Ανασυγκρότηση της Ουκρανίας που ιδρύθηκε από την ΕτΠ και πολλούς εταίρους τον Ιούνιο του 2022, συμβάλλει στην κάλυψη του κενού στην υποεθνική συνεργασία».
Η συντριπτική πλειοψηφία των περιφερειακών και τοπικών πολιτικών (75%) ισχυρίζεται ότι «υποφέρει από έλλειψη ειδικών μηχανισμών χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων προσαρμογής στο κλίμα» (γεωργική παραγωγή, τοπική τουριστική βιομηχανία κ.λπ.).
Εκτιμάται, επίσης, ότι το πρόγραμμα της ΕΕ «NextGenerationEU» παραμένει «εδαφικά τυφλό», καθώς, σύμφωνα με το νέο Περιφερειακό και Τοπικό Βαρόμετρο, πάνω από το 70% των τοπικών και περιφερειακών αρχών δήλωσαν ότι δεν έχουν εμπλακεί στην εφαρμογή του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (MAA-Recovery and Resilience Facility), τον ακρογωνιαίο λίθο του σχεδίου ανάκαμψης μετά την πανδημία μέσω του «NextGenerationEU». (Σ.σ: Ο ΜΑΑ αποτελεί ένα προσωρινό μέσο που βρίσκεται στο επίκεντρο του NextGenerationEU, που είναι το σχέδιο της ΕΕ για να βγει ισχυρότερη και ανθεκτικότερη από την κρίση και μέσω του μηχανισμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκεντρώνει κεφάλαια δανειζόμενη από τις κεφαλαιαγορές (έκδοση ομολόγων εξ ονόματος της ΕΕ) και στη συνέχεια, τα κεφάλαια αυτά είναι στη διάθεση των κρατών μελών, προκειμένου να υλοποιήσουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις. Η σημασία του ΜΑΑ είναι καίρια και για την εφαρμογή και του σχεδίου REPowerEU, της αντίδρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις «κοινωνικοοικονομικές δυσχέρειες και στις διαταραχές της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας που προκλήθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία»).
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ΕΕ για την Κατάσταση των Περιφερειών και των Πόλεων, «οι περιφέρειες και οι πόλεις κινητοποιούνται για να λειτουργήσει η πράσινη μετάβαση, αλλά η Ευρώπη πρέπει να αποφύγει ένα «πράσινο χάσμα»».
Από την μια, καταδεικνύεται ότι οι περιφέρειες και οι πόλεις έχουν λάβει μέτρα ιδίως για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας (62%), την προώθηση της διατήρησης της φύσης και του πρασίνου των πόλεων (40%) και τη μείωση των αποβλήτων και των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων (37%). Ωστόσο, από την άλλη, όπως σημειώνεται, «περιφέρειες στην Τσεχία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία και την Πολωνία είναι μεταξύ εκείνων που καταγράφουν απώλεια θέσεων εργασίας λόγω του κλεισίματος των βιομηχανιών έντασης άνθρακα».
Επομένως, «η ενίσχυση (ως συνοδευτικό μέτρο) αυτών των περιφερειών με επενδύσεις και για την αναβάθμιση δεξιοτήτων, αποτελεί δράση υψίστης σημασίας για να αποφευχθεί η δημιουργία «πράσινου χάσματος» στην Ευρώπη».
Όσον αφορά τα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, αναφέρεται ότι «το 45% των περιφερειών και των πόλεων έχουν θέσει πιο φιλόδοξους στόχους για την κλιματική ουδετερότητα από ό,τι η ΕΕ», ωστόσο, υπογραμμίζεται ότι «30 εκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να «εξαφανιστούν» από τις αγροτικές περιοχές της Ευρώπης μεταξύ 1993 και 2033», δηλαδή, όσον είναι «ο πληθυσμός της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Λιθουανίας μαζί».
Επιπλέον, μεταξύ του 2015 και του 2021, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά 5% στις αγροτικές περιοχές, ποσοστό διπλάσιο από ό,τι στις αστικές περιοχές.
«Η ανησυχητική κατάσταση αποτελεί απειλή και για την ευρωπαϊκή δημοκρατία, επειδή όσοι παραμένουν σε αγροτικές περιοχές αισθάνονται να μένουν πίσω από τους τοπικούς, εθνικούς και ευρωπαϊκούς θεσμούς», σημειώνεται στην Έκθεση.
Τέλος, η εμπιστοσύνη στις τοπικές και περιφερειακές διοικήσεις παραμένει υψηλότερη συγκριτικά με εκείνη που έχουν οι πολίτες στις διοικήσεις (κυβερνήσεις) σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο της ΕΕ (κοινοτικά όργανα). Μάλιστα, διαπιστώνεται και μία αυξητική τάση, καθώς «από το 2018 οι δημοσκοπήσεις δείχνουν σταθερά ότι οι περιφερειακές και τοπικές αρχές είναι η μόνη μορφή διακυβέρνησης που εμπιστεύεται περισσότερο από το 50% των ερωτηθέντων στην ΕΕ», όπως υπογραμμίζεται στην Έκθεση.
