Συχνά στο παρελθόν, όταν μια κοινότητα ανθρώπων βρισκόταν αντιμέτωπη με απειλές, που έθεταν σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξή της, πανδημίες, φυσικές καταστροφές, ήττες στα πολεμικά μέτωπα ή άλλες εσωτερικές «δολιοφθορές», κατέφευγε σε πράξεις εξαγνισμού. Με παράδοξες τελετές και οργανωμένες δημόσιες παραστάσεις αναζητούσε την κάθαρση και τον νέο καθαγιασμό της. Άφηνε – πίστευε – πίσω τη δοκιμασία και έθετε τις βάσεις για μια νέα αρχή.

Αν η ανθρωπολογία μας παραδίδει τις εκδηλώσεις αυτές ως στοιχεία προηγούμενων και σκοτεινών καιρών, ο κατά τεκμήριο ορθολογικός άνθρωπος της εποχής δεν απομακρύνθηκε και πολύ από αυτές τις αρχέγονες εναποθέσεις. Ποικίλες εκδηλώσεις μας θυμίζουν τους σκοτεινούς καιρούς. Τις συναντάμε στην καθημερινή ζωή, σε στάσεις ατομικές και συμπεριφορές συλλογικές, που μόνο ο ορθολογισμός δεν τις ορίζει.

Όσο και αν η αγία επιστήμη φώτισε τον φυσικό κόσμο και μας έφερε πιο κοντά στην πιο άνετη υλική ζωή, στο μέτωπο της συνύπαρξης η πρόοδος δεν έχει πάντα αντιστοιχία με αυτό που ο ορθός λόγος θα καλούσε. Όσο πουθενά αλλού η πολιτική παραμένει ένας τόπος όπου ο ανορθολογισμός είναι ιδιαίτερα ανθεκτικός και πρακτικές των σκοτεινών καιρών βρίσκουν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης. Από την ιδεολογική πλάνη, ως την θεολογική επίκληση της ιστορικής αλήθειας και νομοτέλειας, από την άρνηση αποδοχής του πραγματικού, ως την κατασκευή μιας ψευδούς συνείδησης με σκοπό τον έλεγχο των ανθρώπων.

Η πρόσφατη εσωκομματική διαδικασία στον ΣΥΡΙΖΑ καλεί σε σχετικό προβληματισμό. Ένα κόμμα ισχυρό, που ως παροξυσμός κυριεύει την πολιτική ζωή και κυβερνά πέντε σχεδόν χρόνια, βρίσκεται μπροστά σε υπαρξιακό κίνδυνο μετά την διπλή εκλογική ήττα του Μαΐου και του Ιουνίου. Η απειλή του τέλους του είναι ορατή. Ο ως τότε αρχηγός του το καθιστά καταληπτό και για τον πλέον δύσπιστο μπροστά στην πραγματικότητα, παραιτείται.

Η αναζήτηση νέου αρχηγού στο κόμμα αυτό έχει αρχικά τον χαρακτήρα της άρνησης της νέας συνθήκης στην οποία ανεπίγνωστα έχει περιέλθει. Σχεδόν θεολογικά, παλαιά στελέχη, που έχουν συμπράξει σε αυτό που συντελέστηκε, την λαϊκή αποδοκιμασία σε αυτό που τα ίδια ήταν και αυτό που ιδεολογικοπολιτικά εξέφραζαν, πίστεψαν ότι η ιστορία τα περιμένει και η σχετική βεβαιότητα είναι πέραν αμφισβήτησης.

Το κενό αυτό δυνάμωσε την απειλή κατά της κοινότητας των ανθρώπων που συνδέονται με αυτό το κόμμα, συνεχίζουν να το στηρίζουν και στο όνομά του να ελπίζουν. Ο υπαρξιακός κίνδυνος γίνεται κατανοητός μέσα σε μια ατμόσφαιρα κυριαρχίας του παλαιού. Στο σημείο αυτό ένα πρόσωπο νέο, άλλο, διαφορετικό, κατά κυριολεξία πολλαπλά ξένο, εμφανίζεται στη σκηνή, με επιμελημένη παρουσία και ευφυώς επιμελημένη πολιτική υποστήριξη, περίπου ως «ερχόμενος», αρπάζει την προσοχή και διεκδικεί να εκφράσει μια νέα αρχή. Χωρίς λεπτομέρειες και σχέδια. Η νέα αρχή να ξεκινήσει. Και θα δούμε. Η κάλπη θυμίζει τελετές εξαγνισμού.

Ο Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας