Μετά την ολοκλήρωση της «επιθετικής εξαγοράς» του ΣΥΡΙΖΑ και την τοποθέτηση του νέου «πολιτικού CEO», γιατί κάπως έτσι πρέπει να γίνει αντιληπτή η εξέλιξη, το πολιτικό σύστημα εισέρχεται σε ένα νέο στάδιο μεταμόρφωσης. Το βασικότερο πρόβλημα είναι ότι σημαντικό ποσοστό του εκλογικού σώματος φαίνεται ότι δεν κατανοεί ότι η πολιτική διαδικασία αφορά κατά μείζονα λόγο την λειτουργία των θεσμών. Δεν πρόκειται για ζήτημα ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος, αλλά για μία θεμελιώδη δημοκρατική προϋπόθεση.
Για να περιοριστούμε στις τελευταίες εκλογές ένας σχηματισμός, χωρίς προηγούμενη κομματική υπόσταση, απέκτησε έδρες για να εκπροσωπήσει την ακροδεξιά υποκρύπτοντας την παράνομη στήριξη που είχε. Ένα άλλο υπερ-συντηρητικό κόμμα αμφισβητεί θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα.
Το μείζον ζήτημα, όμως, αφορά στην αξιωματική αντιπολίτευση. Ο νέος αρχηγός της κ. Κασσελάκης δεν είναι μέλος του κοινοβουλίου, κάτι το οποίο το Σύνταγμα δεν θα μπορούσε να είχε προβλέψει για έναν πολιτειακό παράγοντα. Καλείται να καθοδηγήσει μία κοινοβουλευτική ομάδα της οποίας δεν είναι μέλος, της μικρότερης που έχει σταθεί στα έδρανα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, και την οποία δεν ελέγχει, ούτε είναι δεδομένη η αφοσίωσή της. Ενδεχομένως, κάποιοι να αποχωρήσουν ή διαγραφούν (όπως συνέβη με τις διασπάσεις της ανανεωτικής αριστεράς/ΔΗΜΑΡ, της αποχώρησης βουλευτών μετά το δημοψήφισμα 2015, και των νέων κομμάτων-παραφυάδων μετά το 2019 έως το 2023).
Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι οι βουλευτές διαθέτουν την πρόσφατη νομιμοποίηση των γενικών εκλογών, ενώ ο νέος αρχηγός στηρίζεται μόνο στην εκλογή σύμφωνα με τις κομματικές διαδικασίες.
Ακόμη, τίθεται ζήτημα διαφάνειας. Ποιος είναι ο τρόπος να ελεγχθεί το πόθεν έσχες του νέου αρχηγού; Πώς θα βιοπορίζεται ο αρχηγός για τα επόμενα τέσσερα έτη έως τις επόμενες εκλογές, και μήπως υπάρχει ασυμβίβαστο με άλλες οικονομικές δραστηριότητες; Υποθέσεις διαφθοράς ακόμη και με πρόσωπα υπεράνω υποψίας (πχ Μενέντεζ) μας υποχρεώνουν να είμαστε προσεκτικοί. Αν επιλέξει να εκλεγεί ευρωβουλευτής το 2024, πώς θα συνδυαστεί με τον πολιτειακό ρόλο του;
Τα υπόλοιπα κόμματα καλούνται να ενισχύσουν το κανονιστικό πλαίσιο για τις εσωκομματικές διαδικασίες χωρίς διάθεση να αποκλείσουν τις «θύραθεν» υποψηφιότητες, αλλά για θέσουν ορισμένες σημαντικές θεσμικές και αξιακές προϋποθέσεις στους φιλόδοξους πολιτικούς. Αν και έχουν παρέλθει δεκαετίες από την εποχή των στρατιωτικών παρεμβάσεων στην πολιτική, μήπως πρέπει να τεθούν περιορισμοί στην πολιτική σταδιοδρομία των πρώην αρχηγών στρατού και σωμάτων ασφαλείας; Πώς σχολιάζει η αριστερά τον πρωταγωνιστικό ρόλο ενός πρώην αρχηγού ΓΕΕΘΑ στην εκλογή αρχηγού κόμματος με δεδομένα τα γεγονότα έως το 1974; Είναι ζήτημα κομματοκρατίας, ή τελικά αθέμιτης σύγχυσης των ευαίσθητων θεσμικών ρόλων με τις πολιτικές φιλοδοξίες;
Ο Μακιαβέλλι σχολίαζε ότι η τύχη (“fortuna”) πράγματι παίζει ρόλο στην ηγεσία, αλλά επισήμανε ότι δεν μπορεί να εξαρτάται από αυτή. Κυρίως, έχει σημασία η ικανότητα του ηγέτη να αξιοποιεί τα δώρα της τύχης όταν αυτά εμφανιστούν. Το μεγαλύτερο προσόν, όμως, του ηγέτη είναι η αρετή (“virtù”), όχι με την ηθική έννοια, αλλά με την έννοια του σθένους, δηλαδή της δύναμης να ανταποκριθεί στις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αναπόφευκτα θα αντιμετωπίσει.
Ο κ. Κασσελάκης είχε τα αντανακλαστικά να αδράξει την ευκαιρία, αλλά τα δύσκολα έπονται για έναν άνθρωπο που είναι δημοφιλής στη βάση, αλλά θα δυσκολευτεί να έχει την αφοσίωση των στελεχών του, και θα αντιμετωπίσει «επαγγελματίες» πολιτικούς με μεγάλη εμπειρία. Μάλλον θα χρειαστούμε κι εμείς ως σώμα πολιτών αρκετή τύχη με τα νέα δεδομένα στην εξέλιξη του πολιτικού συστήματος. Κυρίως, όμως, θα χρειαστούμε ισχυρούς θεσμούς.
Μάνος Παπάζογλου
Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικών Συστημάτων
Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
