Μεσογειακοί διάλογοι με έδρα την Σάμο

Τελευταία ημέρα σήμερα των Μεσογειακών Διαλόγων, ενός νέου Φεστιβάλ Μεσογειακού Ντοκιμαντέρ που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία για πρώτη φορά στην ιστορία του, στο Καρλόβασι της Σάμου. Το φεστιβάλ σήκωσε αυλαία την Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου και είχε στο πρόγραμμά του παλιές και νέες, γνωστές και άγνωστες, μεγάλου και μικρού μήκους, ελληνικές, κυπριακές, αιγυπτιακές, ιταλικές και τουρκικές ταινίες τεκμηρίωσης που στην πλειοψηφία τους αγγίζουν θέματα γύρω από περιοχές της Μεσογείου – αλλά όχι μόνο.

Ο προφανής πολιτικός χαρακτήρας πολλών από αυτές τις ταινίες ισορροπούσε με την πληροφόρηση για την Ιστορία του τόπου ή των εθίμων των περιοχών στις οποίες γυρίστηκαν και το κοινό φάνηκε «διψασμένο» για να παρακολουθήσει τις προβολές, σε πολλές από τις οποίες έγινε το αδιαχώρητο.

Για παράδειγμα το ντοκιμαντέρ «Γιάννης Ρίτσος- Αυτοβιογραφία» (1984) του Κώστα Αριστόπουλου που προβλήθηκε την Παρασκευή αποτελεί μαρτυρία-ντοκουμέντο για τη ζωή και το έργο του ποιητή Γιάννη Ρίτσου (αφηγείται την περιπετειώδη ζωή του και διαβάζει ποιήματά του) με γυρίσματα που πραγματοποιήθηκαν σε όλους τους τόπους και χώρους που έζησε και δημιούργησε, ανάμεσα στους οποίους και το Καρλόβασι Σάμου όπως και το Κοντοπούλι της Λήμνου όπου ο ποιητής εξορίστηκε.

Ο πολιτικός – συμφιλιωτικός χαρακτήρας της διοργάνωσης φαίνεται και με την ταινία που επελέγη για να κατεβάσει απόψε την αυλαία: μια τουρκική ταινία τεκμηρίωσης, το «Mimaroğlu: The Robinson of Manhattan Island» (2020) που αφηγείται την ιστορία του θρυλικού συνθέτη ηλεκτρονικής μουσικής Ιλχάν Mιμάρογλου και της γεμάτης παλμό και ζωντάνια συζύγου του Γκουνγκόρ,  δύο ελεύθερων πνευμάτων που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ από την Τουρκία στις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Τιμή στον Λάκη Παπαστάθη

Χάιλαιτ της πρώτης αυτής διοργάνωσης ήταν η ειδική εκδήλωση για τον σκηνοθέτη Λάκη Παπαστάθη (1943- 2023) στον οποίο η πρώτη αυτή διοργάνωση του φεστιβάλ ήταν αφιερωμένη. Την περασμένη Παρασκευή στην Αίθουσα Δημαρχείου (όπου πραγματοποιήθηκαν πολλές προβολές του φεστιβάλ), προβλήθηκε ο «Δράκος του Νίκου Κούνδουρου», επεισόδιο της δημοφιλούς τηλεοπτικής σειράς (ΕΡΤ) του Λ. Παπαστάθη «Παρασκήνιο», αφιερωμένο στην δημιουργία της ταινίας «Ο Δράκος» (1956) του Νίκου Κούνδουρου, μιας από τις εμβληματικότερες στην Ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου.

Μετά από τον πρόλογο του σκηνοθέτη Βασίλη Βαφέα (του οποίου το ντοκιμαντέρ «Κοσμικό ανατομείο» για τον ζωγράφο Γρηγόρη Σεμιτέκολο εντασσόταν στο πρόγραμμα) ακολούθησε πάνελ συζήτησης για τον Λ. Παπαστάθη με συντονιστή τον σκηνοθέτη Μάνο Ευστρατιάδη και συμμετέχοντες τους ιστορικούς Δημήτρη Θρασυβούλου και Χρίστο Λάνδρο αλλά και την σύντροφο του Παπαστάθη, ηθοποιό Υβόννη Μαλτέζου.

Εκτός από την αίθουσα Δημαρχείου, οι προβολές έγιναν σε δύο ακόμα ιδανικά σημεία της περιοχής. Στον θερινό κινηματογράφο, κτίριο Προβατάρη Παν/μίου Αιγαίου, Λιμάνι Καρλοβάσου και στον προαύλιο χώρο Πορφυριάδας Σχολής Καρλοβάσου.

Ουσιαστικό πρόγραμμα

Πολλές ενδιαφέρουσες ταινίες που δεν κάνουν συχνά την εμφάνισή τους σε κανένα μέσο συνέθεσαν το πρόγραμμα του τετραημέρου.

Ενδεικτικά: 

Τα «Μοναστήρια της Σάμου» (1986) της Αννας Κεσίσογλου, είναι ένα 25λεπτο ντοκιμαντέρ παραγωγής ΕΡΤ που ξεναγεί τον θεατή σε όμορφες και δασώδεις περιοχές, όπου βρίσκονται χτισμένες η Μονή Ζωοδόχου Πηγής, το Μοναστήρι της Μεγάλης Παναγίας, η Αγία Τριάδα, η Μονή του Τιμίου Σταυρού και η Μονή Βροντά.

Το μισής ώρας «Ταξιδεύοντας με την Ευαγγελίστρια» (1983) του Μανούσου Μανουσάκη είναι μια περιήγηση στα νησιά του Αιγαίου, στην καθημερινότητα των ψαράδων, στην καθημερινότητα των ανθρώπων του και το 14 λεπτο «Εν Μυτιλήνη» (1973) του Μ. Ευστρατιάδη περιέχει εικόνες, ήχους και μοτίβα ζωής, απαθανατισμένα στην πρωτεύουσα ενός πολυσημαντου επαρχιακού κόσμου πριν από πενήντα ακριβώς χρόνια.

Το πανάρχαιο δρώμενο της θυσίας στους θεούς, που επιζεί ακόμη σε χωριά της Λέσβου κοιταγμένο από τα μάτια ενός μικρού παιδιού καθοδηγούμενο από τις αφηγήσεις της γιαγιάς του είναι το θέμα του ντοκιμαντέρ «Ο χορός των αλόγων» του Χρήστου Βούπουρα, ενώ το διάρκειας 30’ «Ξερολιθιά, σμιλεύοντας τοπία στις αιμασίες του Αιγαίου» του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου, παραγωγή του 2022 εστιάζει στη σχέση μεταξύ τοπίου και αρχιτεκτονικής, ακολουθώντας τις αναβαθμίδες, έργο ανώνυμων ανθρώπων, φτιαγμένο με τα ταπεινότερα υλικά του Αιγαίου (θυμίζουμε ότι από το 2018, η UNESCO έχει εγγράψει την ξερολιθιά στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας).

Τέλος, ένα ταξίδι στην πρόσφατη ιστορία και στους ανθρώπους της διχοτομημένης Κύπρου πραγματοποιούν δυο «εχθροί» στο «Τείχος μας», παραγωγή του 1993: ο Ελληνοκύπριος Πανίκκος Χρυσάνθου και ο Τουρκοκύπριος Niyazi Kizilyurek. Το ταξίδι τους είναι ένας διάλογος, που λειτουργεί σαν ένας πικρός στοχασμός πάνω στη εμπειρία της σύγκρουσης και του διαχωρισμού.