Στον τελευταίο (;) λόγο της ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεν μπορούσε να αποφύγει μια, έστω μη ολοκληρωμένη, αποτίμηση της θητείας της.

Αν και η εκτίμησή της ότι έχουν γίνει ενέργειες και έχουν δρομολογηθεί δράσεις σε πάνω από το 90% των θεματικών πεδίων που είχε αναφέρει στην πρώτη της ομιλία είναι τουλάχιστον συζητήσιμη, είναι σαφές ότι η σχετική αναφορά και η τεκμηρίωσή της αποσκοπούσαν στο επιτυχημένο κλείσιμο ενός πολιτικού κύκλου, χωρίς η Πρόεδρος να έχει κάποια πρόθεση να αποσαφηνίσει το ρόλο της στον επόμενο.

Ως εκ τούτου, οι εξαγγελθείσες πρωτοβουλίες στερούνται εκπλήξεων. Κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση αναδεικνύοντας σημαντικά ζητήματα όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη και η αναγκαιότητα παγκόσμιας κανονιστικής ρύθμισης του Διαδικτύου, πεδία στα οποία η ΕΕ επιδιώκει να ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων, όπως έχει κάνει επιτυχώς με σχετικές νομοθεσίες για τα δικαιώματα των πολιτών στον ψηφιακό κόσμο.

Σε πολλές περιπτώσεις, βέβαια, οι πρωτοβουλίες εστιάζουν στη δημιουργία επιτροπών, σύνταξη εκθέσεων και χάραξη στρατηγικής, που αποτελούν αρκετά γενικόλογες και όχι συγκεκριμένες δεσμεύσεις δράσης. Οι περισσότερες εξαγγελίες κινούνται στη λογική της ισορροπίας. Για παράδειγμα, η επιτάχυνση υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας συμπορεύεται με την ταυτόχρονη στήριξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, τόσο εντός των τειχών αλλά και σε σχέση με τον παγκόσμιο -ιδίως αθέμιτο, από τη μεριά της Κίνας και όχι μόνο- ανταγωνισμό.

Στο πεδίο της «γεωπολιτικής Ευρώπης», η εκτεταμένη αναφορά στην Ινδία είναι δηλωτική της μεγάλης σημασίας που έχει αποκτήσει η χώρα αυτή για την ΕΕ, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα στο πλαίσιο των μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών δυναμικών. Η συγκινητική ιστορία της Ουκρανής ακτιβίστριας που σκοτώθηκε σε ρωσικό βομβαρδισμό αποσκοπούσε στην επίκληση του συναισθήματος του Ευρωπαίου πολίτη μπροστά σε μια διαφαινόμενη κόπωση ενασχόλησης με το θέμα. Άλλωστε, χωρίς σημαντικές διπλωματικές ή στρατιωτικές εξελίξεις, τα περιθώρια αναφορών στη Ρωσική εισβολή ήταν πολύ περιορισμένα.

Όμως, η Πρόεδρος της Επιτροπής ξεκαθάρισε ότι το μέλλον της Ουκρανίας είναι εντός της ΕΕ και το ίδιο ισχύει για τα Δυτικά Βαλκάνια, τη Μολδαβία και τη Γεωργία, χωρίς ωστόσο να υιοθετήσει το στόχο του 2030 που έθεσε ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου πριν λίγες μέρες. Τέλος, η Πρόεδρος έθεσε προ των ευθυνών του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο θέμα του Νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση, καλώντας το να αποδείξει την υπευθυνότητά του και να μην θυσιάσει τα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν επιτευχθεί στο βωμό της αναζήτησης μιας ιδανικής -αλλά μη πολιτικά εφικτής- λύσης.

Αποτιμώντας συνολικά το λόγο, ο πολιτικός του χαρακτήρας ήταν πρόδηλος. Κρατώντας κλειστά τα χαρτιά της για το μελλοντικό της ρόλο, η Πρόεδρος απέφυγε να δώσει λαβή για αρνητικά σχόλια και να χάσει την εύνοια δυνητικών υποστηρικτών της. Δεν παρέλειψε, βέβαια, να υπενθυμίσει την ιστορική σημασία της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, εν όψει του επόμενου πολιτικού κύκλου που θα ξημερώσει μετά τις Ευρωεκλογές του επόμενου έτους. Το μήνυμα ήταν σαφές: η θητεία μου ήταν επιτυχημένη· μπορώ να ηγηθώ της νέας προσπάθειας, αν το αποφασίσω.

Σπύρος Μπλαβούκος, Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Επικεφαλής Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αριάν Κοντέλλη, ΕΛΙΑΜΕΠ