Θα μπορούσε να είχε συγκρατηθεί ο όγκος του νερού που «έπνιξε» ανθρώπους και τεράστιες εκτάσεις στη χώρα μας; «Ναι» απαντά, χωρίς δισταγμό, στο ΒΗΜΑ η δασολόγος Αναστασία Κοροβέση, με 26 χρόνια εμπειρίας στις Δασικές Υπηρεσίες της Ρόδου και του Καπανδριτίου, και δουλειά και στο πεδίο μεγάλων δασικών πυρκαγιών, οι οποίες υποστηρίζει «σε όλες τις χώρες υπάρχουν. Υπάρχουν και θα υπάρχουν και στο μέλλον. Προφανώς κύρια αιτία δεν είναι η κλιματική αλλαγή. Όμως, αντιμετωπίζονται άμεσα».
Κάτι που στη χώρα μας δεν γίνεται, επισημαίνει, οδηγώντας στα γνωστά πρόσφατα καταστροφικά αποτελέσματα και στον Έβρο, λόγω ενός νόμου. Του Ν. 2612/1998, που αναθέτει το σύστημα δασοπυρόσβεσης στην Πυροσβεστική Υπηρεσία.
«Το να φύγει η δασοπυρόσβεση από την Δασική Υπηρεσία ήταν το μεγαλύτερο λάθος της Πολιτείας», θα επαναλάβει σε όλους τους τόνους κατά τη συνομιλία μας η κυρία Κοροβέση.
«Δυστυχώς, από την εμπειρία μου -προσθέτει- στις δασικές πυρκαγιές, από το 1985 μέχρι και το 1998, που είχαμε ως Δασική Υπηρεσία την ευθύνη της κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών, αλλά και στην πυρκαγιά του 2021 της Βαρυμπόμπης, η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν επιχειρούσε εντός του δάσους, αλλά περίμενε να φτάσει η φωτιά στην άσφαλτο. Το 2021 η φωτιά έκαιγε στον κάμπο -κάηκαν σπίτια- και η Πυροσβεστική Υπηρεσία περίμενε στην Εθνική Οδό για να μην περάσει στην άλλη μεριά.
Τελικά, πέρασε και την Εθνική Οδό σε δύο σημεία και κατευθύνθηκε προς την λίμνη του Μαραθώνα και έκαψε σπίτια στο κάμπο των Αφιδνών. Οι δασολόγοι ξέραμε το δάσος και με τα μικρά ευέλικτα οχήματα πέφταμε πάνω στην φωτιά, και μετά την κατάσβεση γινόταν επιτήρηση της φωτιάς. Σε περίπτωση δε αναζωπύρωσης γινόταν κατευθείαν ΕΔΕ για να διαπιστωθεί ο λόγος και οι τυχόν ευθύνες».
Καταρχάς , πόσο συνδέονται οι πλημμύρες, που κατέστρεψαν κι εξαφάνισαν ολόκληρες περιοχές της χώρας, προκαλώντας και τον θάνατο συμπολιτών μας, με τα δάση; Θα μπορούσανε πράγματι οι δασικές περιοχές να συγκρατήσουν τόνους νερού, κυρία Κοροβέση;
Βεβαίως και θα μπορούσαν, διότι το νερό ξεκινά από τα μικρά ποτάμια, τα παρακλάδια των κεντρικών ποταμών, οπότε πρέπει να επέμβουμε στα ορεινά για να μπορέσουμε να «σπάσουμε» το νερό που θα συγκεντρωθεί στον κεντρικό ποταμό με αποτέλεσμα το πλημμυρικό φαινόμενο, όπως αυτό που μόλις ζήσαμε. Σε κάποιες πλημμύρες του ‘55 η Δασική Υπηρεσία έφτιαχνε μικρά φράγματα στις κοίτες των ποταμών, όπου συγκρατούσαν όλα τα φερτά υλικά και η ειδικού τύπου βλάστηση απορροφούσε μεγάλη ποσότητα του νερού, ώστε αυτό να μην φεύγει προς τα κάτω πλημμυρίζοντας τις πόλεις.
Πριν την επόμενη νεροποντή τι θα πρέπει να κάνει η Πολιτεία;
Έχουν γίνει μελέτες πολλές σχετικώς. Κυρίως, επεμβάσεις με φυτεύσεις στα ορεινά πριν την πεδιάδα.
Οι «βιβλικής» έκτασης ανεξέλεγκτες καταστροφές που προξενούν οι πυρκαγιές (στην Ελλάδα φτάσαμε να σπάνε τα αρνητικά ρεκόρ των καμένων εκτάσεων από την αρχή του καλοκαιριού, το ένα μετά το άλλο) είναι κατά κύριο λόγο αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής; Κι ως εκ τούτου, σε μεγάλο βαθμό μη ελεγχόμενες;
Προφανώς, κύρια αιτία των πυρκαγιών δεν είναι η κλιματική αλλαγή, μπορεί να επηρεάζει σε μικρό ποσοστό, αλλά δεν είναι η αιτία και σίγουρα δεν είναι η αιτία της μεγάλης εξάπλωσης των πυρκαγιών.
Θα το θέσω πολύ απλοϊκά: ποια είναι τα αίτια που φέτος κάηκαν τόσο «εύκολα» τόσο μεγάλης έκτασης δασικές εκτάσεις στη χώρα και γενικότερα στη Μεσόγειο; Αναφέρονται, ως αίτια, εκτός από την κλιματική αλλαγή, οι εμπρησμοί, οι θυελλώδεις άνεμοι, η δύσκολη, δύσβατη γεωμορφολογία του ανάγλυφου (χαράδρες κ.ο.κ). Τι ισχύει, τι δεν γνωρίζουμε εκ των αιτίων;
Σε όλες τις χώρες υπάρχουν Δασικές Πυρκαγιές. Υπάρχουν και θα υπάρχουν και στο μέλλον. Όμως αντιμετωπίζονται άμεσα και εν πάση περιπτώσει οι καταστροφές δεν είναι πουθενά αναλογικά τόσο μεγάλες. Δυστυχώς στην χώρα μας με τον Ν.2612/1998 το σύστημα δασοπυρόσβεσης ανατέθηκε στην Πυροσβεστική Υπηρεσία, αφήνοντας τους αρμόδιους επιστήμονες δασολόγους- δασοπόνους- δασοφύλακες , χωρίς καμία εμπλοκή στην κατάσβεση. Οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται καθημερινά στο δάσος, γνωρίζουν την υπάρχουσα βλάστηση (το είδος της, την διάπλασή της), την γεωμορφολογία του ανάγλυφου, τα σημεία που μπορεί να αντιμετωπιστεί η φωτιά από τις επίγειες δυνάμεις κ.λπ. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν σπουδάσει την διαχείριση του δάσους, τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την πρόληψη και κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών.
Σε ποιο βαθμό εντοπίζεται στα αίτια των πυρκαγιών η ανθρώπινη ευθύνη αυτή καθ’ εαυτή;
Οι φωτιές οφείλονται κυρίως στην αμέλεια των πολιτών ( κάπνισμα μελισσών, οξυγονοκόλληση, κάψιμο κλαδιών κ.λπ.), σε πυλώνες της ΔΕΗ και πολύ σπάνια σε εμπρησμό.
Τι κάνουμε διαχρονικά λάθος στη Ελλάδα;
Γνωρίζουμε ότι τα εναέρια μέσα δεν σβήνουν από μόνα τους τις φωτιές, αλλά απαιτείται παράλληλα με τα αεροσκάφη ή τα ελικόπτερα να επιχειρούν και οι επίγειες δυνάμεις για το τελικό σβήσιμο και την διασφάλιση της περιμέτρου της πυρκαγιάς. Επειδή αυτό δεν γίνεται, λόγω ανεπάρκειας της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στην κατάσβεση των πυρκαγιών στα δάση, βρισκόμαστε στη δεινή κατάσταση να αντιμετωπίζουμε συχνές αναζωπυρώσεις, με αποτέλεσμα την εξάπλωση των πυρκαγιών.
Δυστυχώς, από την εμπειρία μου στις δασικές πυρκαγιές από το 1985 μέχρι και το 1998 που είχαμε ως Δασική Υπηρεσία την ευθύνη της κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών, αλλά και στην πυρκαγιά του 2021 της Βαρυμπόμπης, η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν επιχειρούσε εντός του δάσους, αλλά περίμενε να φτάσει η φωτιά στην άσφαλτο. Το 2021 η φωτιά έκαιγε στον κάμπο (κάηκαν σπίτια ) και η Πυροσβεστική Υπηρεσία περίμενε στην Εθνική Οδό για να μην περάσει στην άλλη μεριά. Τελικά πέρασε και την Εθνική οδό σε δύο σημεία και κατευθύνθηκε προς την λίμνη του Μαραθώνα και έκαψε σπίτια στο κάμπο των Αφιδνών.
Οι δασολόγοι ξέραμε το δάσος και με τα μικρά ευέλικτα οχήματα πέφταμε πάνω στην φωτιά, και μετά την κατάσβεση γινόταν επιτήρηση της φωτιάς . Σε περίπτωση δε αναζωπύρωσης γινόταν κατευθείαν ΕΔΕ για να διαπιστωθεί ο λόγος και οι τυχόν ευθύνες.
Θα το επαναλαμβάνω. Το να φύγει η δασοπυρόσβεση από την Δασική Υπηρεσία και να μεταφερθεί στη Πυροσβεστική Υπηρεσία ήταν το μεγαλύτερο λάθος της Πολιτείας.
Στην ουσία, η Δασική Υπηρεσία έχει εκτοπιστεί από τον φυσικό της χώρο, έχει αποδεκατιστεί σε προσωπικό της και δεν μπορεί να ασκήσει τον διαχειριστικό της ρόλο.
Ένα παράδειγμα;
Το Δασαρχείο Καπανδριτίου είχε το 2010 συνολικά 7 δασολόγους και σήμερα έχει μόνο έναν, που εκτελεί συγχρόνως και χρέη δασάρχη. Τα ίδια ισχύουν και για τα άλλα Δασαρχεία. Η Δασική Υπηρεσία είχε δημιουργήσει σε ψηλά σημεία με μεγάλη ορατότητα πυροφυλάκια, τα οποία λειτουργούσαν σε 24η βάση, για τον άμεσο εντοπισμό της πυρκαγιάς και την έγκαιρη ενημέρωση της Πυροσβεστικών Οχημάτων. Είχαμε άμεση επέμβαση και διασπορά των Πυροσβεστικών Οχημάτων εντός του δάσους, πριν η πυρκαγιά πάρει διαστάσεις.
Ποια θα μπορούσε, συνοψίζοντας, να είναι η «βεντάλια» των ενεργειών για την πρόληψη και για τον περιορισμό των πυρκαγιών; Σοβαρότατη αγορά εξοπλισμού δασοπυρόσβεσης, αύξηση του προσωπικού της πυροσβεστικής, σχετική εκπαίδευση, πρόσληψη δασοφυλάκων, που πλέον δεν υπάρχουν, η μεθοδική απομάκρυνση της νεκρής ύλης, η αλλαγή των επικίνδυνων απαρχαιωμένων ξύλινων πυλώνων της ΔΕΗ ; Ποια είναι η απάντηση της δασολογίας και δη στις σημερινές νέες προκλήσεις; Και τι πρέπει να κάνει η ελληνική κυβέρνηση με την μορφή του κατ’ επείγοντως;
Θα πρέπει να ληφθούν οι απαραίτητες αποφάσεις που θα αφορούν στην ανασυγκρότηση της Δασικής Υπηρεσίας, με ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των δασών από τις πυρκαγιές.
Ως λύση στο πρόβλημα είναι να ληφθούν οι απαραίτητες αποφάσεις που θα αφορούν στην ανασυγκρότηση της Δασικής Υπηρεσίας (αλλαγή του ν.2612/1998), η οποία πρέπει να επανασυνδεθεί με το αντικείμενο που διαχειρίζεται και για το σκοπό αυτό πρέπει να ενισχυθεί με το απαραίτητο δασικό προσωπικό και να προμηθευτεί τον αναγκαίο εξοπλισμό και τα μέσα. Για να μπορεί η Δασική Υπηρεσία να επιτελεί τον ρόλο της , να αναπτύξει στο χώρο ευθύνης της μηχανισμό δασοπροστασίας, να επανδρώνει πυροφυλάκια, να οργανώνει περιπολίες, να οργανώνει επίσημα εθελοντικές ομάδες δασοπροστασίας υπό την εποπτεία της και να συντάσσει δασικές μελέτες πυροπροστασίας (για καθαρισμούς, δρόμους , δεξαμενές κ.λπ), στο πλαίσιο διαχείρισης των δασών με στόχο τη μείωση της καυσίμου ύλης από τα δασικά οικοσυστήματα.
Επίσης, για να εξασφαλίζεται η άμεση επέμβαση των πυροσβεστικών δυνάμεων θα πρέπει να υπάρχουν εκτεταμένες διασπορές τους μέσα στα δάση.
Επίσης, θα πρέπει να εφαρμοστεί η πρόταση της Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής, η οποία είχε καταλήξει σε επίσημο πόρισμα για την ανάγκη αναθεώρησης του επιχειρησιακού σχεδιασμού και των επιμέρους συντελεστών του συστήματος πυροπροστασίας, δηλαδή της πρόληψης και της καταστολής.
